Drugie kryterium podziału – funkcjonowanie w roli pacjenta

Grupę osób ocenianych przez sędziów kompetentnych jako dobrze funkcjonujące w roli pacjenta (funkcjonowanie traktowane jako kryterium adaptacji do życia z przeszczepionym sercem) różnią od osób ocenianych ja-ko źle funkcjonujące następujące zmienne o charakterze zasobów/deficytów:

57 Jako punkt krytyczny przyjęto wartość 165 (rozpiętość wyników wyniosła od 0 do 359 punktów, średnia wyników wyniosła 116,85, odchylenie standardowe 71,426). Arbitralnie wy-brano wartość 165 punktów jako wartość krytyczną, biorąc pod uwagę zdania lekarzy leczą-cych osoby z przeszczepionym sercem, którzy pewien poziom objawów uważają za nieunikniony i związany z immunosupresją. Wyniki powyżej 165 traktowano jako wyniki osób o złym samo-poczuciu psychosomatycznym (dużo objawów), wyniki poniżej 165 traktowano jako wyniki osób o dobrym samopoczuciu psychosomatycznym (mało objawów).

58 Jako punkt krytyczny przyjęto wartość 60 (rozpiętość ocen sędziów wyniosła 29 punktów, od 43 do 72). Rozkład ocen sędziów miał charakter rozkładu normalnego. Na podstawie roz-kładu normalnego wybrano wartość 60 (średnia ocen wyniosła 59,84, odchylenie standardowe 5,464). Oceny powyżej 60 traktowano jako oceny świadczące o dobrej ocenie funkcjonowania, a oceny poniżej 60 – o nieprawidłowym funkcjonowaniu.

59 Tabele zamieszczono w Aneksie.

• wyższe poczucie koherencji oraz wszystkie składowe poczucia kohe-rencji – wyższe PZR, PZ, PS;

• większe nasilenie strategii radzenia sobie polegającej na kompromiso-wym rozwiązywaniu problemów w życiu z przeszczepionym sercem;

• niższy poziom lęku – stanu;

• lepsze samopoczucie psychosomatyczne, mniejsza liczba objawów (Kwestionariusz Objawowy „O” wynik ogólny).

Zarówno powyższa analiza, jak i wcześniejsze zgodnie zwracają uwagę na korzystny, adaptacyjny charakter wskazanych zasobów osobistych w sytuacji życia z przeszczepionym sercem.

Weryfi kacja hipotez, wnioski teoretyczne i podsumowanie

Niniejsza praca zmierzała do odpowiedzi na wiele pytań badawczych, które postawiono w celu określenia znaczenia czynników psychologicznych dla adaptacji psychologicznej do życia z przeszczepionym sercem. Poniżej zamieszczono podsumowanie wyników przeprowadzonych badań. Najpierw zostanie scharakteryzowana badana grupa pod względem analizowanych wskaźników stanu zdrowia i funkcjonowania psychologicznego, a następnie kolejno zostaną zweryfikowane postawione hipotezy badawcze.

1. Charakterystyka grupy osób żyjących z przeszczepionym sercem

Na podstawie przeprowadzonych badań dokonano analizy sytuacji zdro-wotnej i psychologicznej grupy osób żyjących z przeszczepionym sercem.

1.1. Stan zdrowia

Badaną grupę należy określić jako pozostającą po transplantacji serca w stosunkowo dobrym stanie zdrowia. Stan kardiologiczny, liczba powikłań pooperacyjnych i epizodów odrzucania wszczepionego serca była niewiel-ka, a czas przeżycia porównywalny z najlepszymi ośrodkami światowymi, dokonującymi transplantacji serca. W grupie zaobserwowano jednak wiele chorób współistniejących, najczęściej o charakterze przewlekłym, które mogą pogarszać komfort życia.

1.2. Charakterystyka psychologiczna

Grupa osób po transplantacji serca w większości zastosowanych metod testowo-psychologicznych uzyskała wyniki zbliżone do wyników szerszej populacji, o przeciętnym nasileniu.

W zakresie stałych dyspozycji:

• poczucie koherencji cechowała umiarkowana wysokość;

• style radzenia sobie nie odbiegały od przeciętnie występujących w szer-szej populacji;

• poziom lęku traktowanego jako stała dyspozycja osobowościowa oka-zał się umiarkowany.

Natomiast w zakresie tych zmiennych, które miały związek z kontekstem sytuacyjnym i radzeniem sobie z sytuacjami trudnymi, w które obfituje życie z przeszczepionym sercem, wykazano:

• najczęściej używanymi strategiami radzenia sobie okazały się strategie⁶⁰ kompromisowego rozwiązywania problemów oraz strategia przemia-ny wewnętrznej. Często stosowana była także strategia aktywności zewnętrznej. Są to strategie aktywne – skierowane na zewnątrz (na rozwiązanie problemu – strategia kompromisowego rozwiązywania problemów, albo na odreagowanie – strategia aktywności zewnętrznej) lub do wewnątrz (strategia przemiany wewnętrznej).

Wskaźniki adaptacji psychologicznej do życia z przeszczepionym sercem kształtowały się następująco:

• badane osoby oceniane były przez członków zespołu transplantacyjne-go jako stosunkowo dobrze funkcjonujące w roli pacjenta. Oceniający zwracali jednak uwagę na znaczną zmienność zachowań badanych, utrudniającą współpracę. Ponadto zauważali trudności w realizacji ról życiowych, zwłaszcza zawodowych, oraz mniejsze możliwości re-alizowania zainteresowań;

• samopoczucie psychosomatyczne badanych było stosunkowo dobre;

• poziom aktualnie przeżywanego lęku umiarkowany.

1.3. Związki zmiennych demografi cznych z zasobami i wskaźnikami adaptacji

Spośród zmiennych demograficznych kilka w istotny sposób okazało się związanych ze wskaźnikami natury psychologicznej:

• Poczucie koherencji – obniżało się wraz z czasem przeżycia po trans-plantacji serca. Natomiast u osób, które podjęły pracę zawodową po operacji, było wyższe niż u niepracujących.

• Style radzenia sobie – styl skoncentrowany na zadaniu częściej wystę-pował u osób lepiej wykształconych. Natomiast stosowały one rzadziej styl skoncentrowany na unikaniu (postać polegającą na angażowaniu

60 Wśród strategii wyróżnionych na drodze analizy czynnikowej.

się w czynności zastępcze). Mężczyźni rzadziej niż kobiety posługiwali się stylem skoncentrowanym na emocjach.

• Poziom lęku rozumianego jako stała dyspozycja był niższy u mężczyzn niż u kobiet.

• Wśród strategii radzenia sobie strategię kompromisowego rozwiązywa-nia problemów częściej stosowały osoby młodsze. Natomiast w miarę upływu czasu po transplantacji serca częstość korzystania z tej strategii malała. Podobnie słabła tendencja do używania strategii wzorowania się na innych, prawdopodobnie dlatego, że osoby dłużej żyjące z przeszcze-pionym sercem zbudowały już własne sposoby postępowania. Strategię unikania i dążenia do poprawy samopoczucia częściej wykorzystywały osoby młodsze, rzadziej natomiast – lepiej wykształcone.

• Jako lepiej funkcjonujące w roli pacjenta oceniane były przez perso-nel osoby wyżej wykształcone oraz te, którym po transplantacji serca udało się wrócić do pracy zawodowej.

1.4. Zasoby a wskaźniki adaptacji

Poniżej podsumowane zostaną udowodnione zależności w obrębie po-siadanych zasobów psychologicznych oraz między zasobami a wskaźnikami adaptacji, przyjętymi w badaniu.

• Wyższe poczucie koherencji okazało się związane z większym natę-żeniem stylu skoncentrowanego na zadaniu oraz z jedną z form stylu skoncentrowanego na unikaniu – poszukiwaniem kontaktów towarzy-skich. Natomiast miało negatywny związek ze stylem radzenia sobie skoncentrowanym na emocjach. Z wyższym poczuciem koherencji współistniał niższy poziom lęku, rozumianego jako stała dyspozycja osobowościowa. Wśród strategii radzenia sobie dominowało stosowa-nie strategii kompromisowego rozwiązywania problemów, przemiany wewnętrznej oraz wzorowania się na innych. Inne strategie były rzadziej wykorzystywane. Osoby o wyższym poczuciu koherencji były oceniane jako lepiej funkcjonujące w roli pacjenta, miały lepsze samopoczucie psychosomatyczne i przeżywały mniej nasilone stany lęku w sytuacjach trudnych, związanych z życiem z przeszczepionym sercem.

• Styl radzenia sobie był związany z charakterem najczęściej używanych strategii. Ze stylem radzenia sobie skoncentrowanym na zadaniu współ-występowały strategie kompromisowego rozwiązywania problemów i przemiany wewnętrznej. Jednocześnie obie współwystępowały ze sty-lem skoncentrowanym na unikaniu, ale tylko z formą poszukiwania kon-taktów towarzyskich. Natomiast strategie te miały odwrotny związek ze stylem skoncentrowanym na emocjach – jeśli ten styl dominował,

częś-ciej używane były strategie unikania – poprawy samopoczucia, uciecz-ki – oczeuciecz-kiwania zmiany, obwiniania siebie i innych oraz aktywności zewnętrznej. Styl radzenia sobie był również związany ze wskaźnikami adaptacji do życia z przeszczepionym sercem. Jako najlepiej funkcjo-nujące w roli pacjenta oceniane były osoby, u których dominował styl radzenia sobie skoncentrowany na zadaniu, o niskim natężeniu stylu skoncentrowanego na emocjach. Możliwa była dobra ocena funkcjono-wania przy przeciętnie nasilonym stylu koncentrowanym na unikaniu.

Osoby badane miały lepsze samopoczucie psychosomatyczne i mniej nasilone stany lęku, jeśli cechował je styl skoncentrowany na zadaniu, a gorsze samopoczucie i silniejszy lęk, jeśli dysponowały stylem skoncen-trowanym na emocjach. Natomiast wśród form stylu skoncentrowanego na unikaniu jedna – poszukiwanie kontaktów towarzyskich – okazała się bardziej adaptacyjna (związana ze słabszym przeżywaniem stanów lęku), a druga – angażowanie się w czynności zastępcze – mniej adaptacyjna (związana z gorszym samopoczuciem).

• Lękliwość jako cecha osobowości była związana z dominacją stylu skoncentrowanego na emocjach, natomiast odwrotna zależność do-tyczyła stylu skoncentrowanego na zadaniu. Przy wysokim pozio-mie lęku – cechy rzadsze było używanie strategii kompromisowego rozwiązywania problemów oraz strategii przemiany wewnętrznej.

Lękliwość okazała się deficytem osobistym w procesach adaptacyj-nych. Była związana z gorszą oceną funkcjonowania w roli pacjenta, gorszym samopoczuciem psychosomatycznym i silniejszymi stanami lęku, przeżywanymi w bieżących, trudnych sytuacjach.

• Strategie radzenia sobie były wyraźnie powiązane ze wskaźnikami adaptacji psychologicznej. Częste stosowanie strategii kompromiso-wego rozwiązywania problemów współwystępowało z wyższą oceną funkcjonowania w roli pacjenta, dokonaną przez zespół transplantacyj-ny, lepszym samopoczuciem psychosomatycznym badanych i niższym aktualnie przeżywanym stanem lęku. Podobne zależności dotyczyły strategii przemiany wewnętrznej. Z tymi dwiema strategiami okazała się powiązana (w słabym stopniu) strategia wzorowania się na innych.

Wszystkie te strategie można określić jako zmierzające do rozwiązania problemu na różnej drodze. Pozostałe wyróżnione strategie (unikania – poprawy samopoczucia, ucieczki – oczekiwania zmiany, obwiniania siebie i innych oraz aktywności zewnętrznej) tworzą grupę strategii unikowo-ucieczkowych i zmierzają przede wszystkim do regulacji stanu emocjonalnego⁶¹.

61 W badaniu potwierdzono wzajemne związki strategii (kompromisowego rozwiązywania problemów ze strategią przemiany wewnętrznej, strategii unikania – poprawy samopoczucia ze

• Lepsza ocena funkcjonowania badanych w roli pacjenta dokonana przez osoby leczące współistniała z lepszym samopoczuciem psycho-somatycznym badanych.

• Im samopoczucie psychosomatyczne było lepsze, tym mniej nasilone stany lęku towarzyszyły badanym w codziennym życiu z przeszcze-pionym sercem.

• Stan zdrowia w grupie żyjących z przeszczepionym sercem okazał się bardzo słabo związany ze wskaźnikami natury psychologicznej. Można zatem sądzić, że wskaźniki adaptacji psychologicznej decydują o jakości życia badanych, natomiast na stan zdrowia i długość życia wpływa po transplantacji serca nieporównanie więcej czynników o charakterze biologicznym.

1.5. Kierunki wpływu badanych parametrów psychologicznych

Zastosowanie w badaniach metody analizy ścieżek pozwoliło na okre-ślenie nie tylko współzależności, lecz również kierunku wpływu w zakresie badanych zasobów i wskaźników adaptacji psychologicznej.

• Funkcjonowanie w roli pacjenta zależy od stosowania strategii kom-promisowego rozwiązywania problemów oraz strategii przemiany wewnętrznej⁶². Jest tym lepsze, im częściej stosowane są powyższe strategie.

• Samopoczucie psychosomatyczne zależy od dobrego funkcjonowania w roli pacjenta. Dostosowanie do wymogów, akceptacja leczenia, ale równocześnie aktywne życie i powrót do ról życiowych mają zbawien-ny wpływ na samopoczucie. Natomiast występowanie u badazbawien-nych nasilonego stylu skoncentrowanego na emocjach okazało się czynni-kiem negatywnie wpływającym na samopoczucie psychosomatyczne.

• Na silniejsze przeżywanie stanów lęku w życiu z przeszczepionym sercem wpływa dominacja stylu skoncentrowanego na emocjach. Na-tomiast styl skoncentrowany na zadaniu oraz stosowanie strategii kom-promisowego rozwiązywania problemów obniżają napięcie lękowe.

Od czego zależy jednak wybór takich, a nie innych, strategii zaradczych?

Badania wskazały, że:

• Na stosowanie z większą częstotliwością strategii kompromisowego rozwiązywania problemów wpływa charakterystyczny dla badanego styl radzenia sobie skoncentrowany na zadaniu. Natomiast wysoki

strategią ucieczki – oczekiwania zmiany oraz aktywności zewnętrznej, strategii aktywności ze-wnętrznej ze strategiami ucieczki – oczekiwania zmiany oraz obwiniania siebie i innych).

62 Por. s. 130–131.

poziom lękliwości oraz wysokie nasilenie stylu skoncentrowanego na emocjach zmniejsza skłonność do stosowania tej strategii w życiu z przeszczepionym sercem.

• Na stosowanie z większą częstotliwością strategii przemiany wewnętrz-nej wpływa styl radzenia sobie skoncentrowany na zadaniu.

Kolejne pytanie dotyczyło uwarunkowań i wzajemnych wpływów zaso-bów/deficytów osobowościowych. Uzyskano następujące zależności:

• Wysokie nasilenie stylu skoncentrowanego na emocjach (w świetle badań traktowanego jako deficytu osobistego) wynika z niskiego po-czucia koherencji oraz z wysokiego poziomu lęku, ujmowanego jako stała dyspozycja osobowościowa.

• Odwrotnie, wysokie poczucie koherencji oraz niski poziom lękowości wpływają na wysokie natężenie stylu skoncentrowanego na zadaniu.

Może on być traktowany jako rodzaj zasobu, gdyż formy zadaniowego radzenia sobie są różne, nie muszą oznaczać bezpośredniej konfron-tacji, lecz zastosowanie strategii zmierzających do rozwiązania prob-lemu w sposób kompromisowy, przez wewnętrzne zmiany nastawień i hierarchii wartości.

• Styl skoncentrowany na zadaniu, przez strategie kompromisowego rozwiązywania problemów i przemiany wewnętrznej, sprzyja lepsze-mu samopoczuciu, obniżeniu stanów lęku, lepszelepsze-mu codziennelepsze-mu funkcjonowaniu. Styl skoncentrowany na emocjach sprzyja natomiast stosowaniu strategii unikowo-ucieczkowych, które nie rozwiązują problemów, toteż powoduje nasilenie przeżywanego stanu lęku, gorsze samopoczucie i codzienne mniej sprawne funkcjonowanie.

Wyróżnienie w grupie badanych osób podgrup dobrze i źle przystoso-wanych potwierdziło, iż dobrze zaadaptoprzystoso-wanych charakteryzuje wyższe poczucie koherencji, niższy poziom lęku, wyższe natężenie stylu skoncen-trowanego na zadaniu oraz niskie nasilenie stylu skoncenskoncen-trowanego na emo-cjach. Osoby te najczęściej stosują w sytuacjach trudnych po transplantacji serca strategie kompromisowego rozwiązywania problemów oraz przemiany wewnętrznej.

Powyższe zasoby we wszystkich przeprowadzonych analizach współist-niały z kryteriami dobrej adaptacji psychologicznej i istotnie okazały się przeciwwagą dla stresu przeżywanego w życiu z przeszczepionym sercem.

2. Weryfi kacja hipotez badawczych

Hipoteza I

Wysokie poczucie koherencji współistnieje z umiarkowanym poziomem lęku (rozumianym jako stała dyspozycja – cecha)

Hipoteza I została potwierdzona. Wyższemu poczuciu koherencji we wszystkich przeprowadzonych analizach towarzyszył niższy poziom lękliwo-ści. Analiza regresji wielokrotnej wskazała na przyczynowy wpływ poczucia koherencji na poziom lęku – cechy.

Hipoteza II

Poczucie koherencji decyduje o stałej dyspozycji, jaką jest styl radzenia sobie Związki poczucia koherencji ze stylem radzenia sobie zostały udowodnio-ne. Wyższe poczucie koherencji współistniało ze stylem skoncentrowanym na zadaniu oraz z jedną z form stylu skoncentrowanego na unikaniu – po-szukiwaniem kontaktów towarzyskich, odpowiadającym prawdopodobnie poszukiwaniu wsparcia społecznego. Nie było związane z drugą z form stylu skoncentrowanego na unikaniu – angażowaniem się w czynności zastępcze.

Natomiast niskiemu poczuciu koherencji towarzyszył styl skoncentrowany na emocjach. Przeprowadzona analiza metodą regresji wielokrotnej udo-wodniła wpływ przyczynowy poczucia koherencji na style radzenia sobie.

Hipoteza II została potwierdzona.

Hipoteza III

Poziom lęku (rozumianego jako stała dyspozycja – cecha) określa dominu-jący styl radzenia sobie

Poziom lęku – cechy okazał się silnie związany ze stylem skoncentro-wanym na emocjach. Przy wysokim poziomie lękliwości dominował styl związany z podejmowaniem wysiłków zaradczych zmierzających do opa-nowania napięcia i niepokoju. Lękliwość nie sprzyja konfrontowaniu się z trudnymi zadaniami, toteż z wysokim poziomem cechy lęku było związane niskie natężenie stylu skoncentrowanego na zadaniu. Wpływ przyczynowy wysokiego poziomu lęku – cechy na dominację stylu skoncentrowanego na emocjach potwierdziła analiza regresji wielokrotnej. Hipoteza III została udowodniona.

Hipoteza IV

Poczucie koherencji wpływa na wybór strategii radzenia sobie w życiu z przeszczepionym sercem

Spośród wyróżnionych na drodze analizy czynnikowej strategii radzenia sobie dwie okazały się silnie związane z wysokim poczuciem koherencji.

Były to strategia kompromisowego rozwiązywania problemów oraz strate-gia przemiany wewnętrznej. Analiza metodą regresji wielokrotnej wykazała

przyczynowy wpływ wysokiego poczucia koherencji (za pośrednictwem poziomu lękliwości oraz dominującego stylu radzenia sobie) na używanie tych strategii w sytuacjach trudnych w życiu z przeszczepionym sercem.

Wymienione strategie służą rozwiązaniu problemu przez dokonanie zmiany zewnętrznej lub wewnętrznej, a ich związki z wysokim poczuciem koherencji dobrze korespondują ze stylem radzenia sobie skoncentrowanym na zada-niu, towarzyszącym wysokiemu poczuciu koherencji. Hipoteza IV została potwierdzona.

Hipoteza V

Wysokie poczucie koherencji wpływa na pomyślną adaptację do życia z przeszczepionym sercem

W przeprowadzonych badaniach potwierdzono korzystne znaczenie po-czucia koherencji dla adaptacji psychologicznej do życia z przeszczepionym sercem. Analiza materiału empirycznego na podstawie metody regresji wie-lokrotnej wykazała, iż wszystkie przyjęte wskaźniki adaptacji psychologicznej zostały wyjaśnione przez wpływ poczucia koherencji (zarówno wskaźniki adaptacji o charakterze subiektywnym – samopoczucie psychosomatyczne i poziom lęku – stanu, jak i wskaźniki adaptacji o charakterze obiektywnym – ocena funkcjonowania w roli pacjenta, dokonana przez personel leczący).

Im wyższe poczucie koherencji, tym lepsza ocena funkcjonowania badanej osoby w życiu z przeszczepionym sercem z perspektywy personelu oraz lep-sze samopoczucie psychosomatyczne i niższy poziom lęku – stanu badanych.

Potwierdzono także związek poczucia koherencji z behawioralnym wskaź-nikiem adaptacji, jakim jest powrót do pracy zawodowej po transplantacji serca. Podejmowanie pracy zawodowej po transplantacji współwystępowało z wyższym poczuciem koherencji. Hipoteza V przewidująca istotne, pozy-tywne znaczenie poczucia koherencji dla adaptacji psychologicznej do życia z przeszczepionym sercem została potwierdzona.

Hipoteza VI

Poziom lęku (rozumianego jako stała dyspozycja – cecha) wpływa na wybór strategii radzenia sobie w sytuacji życia z przeszczepionym sercem

W przeprowadzonych badaniach okazało się, iż poziom lęku – cechy jest związany z rzadszym posługiwaniem się strategiami kompromisowego rozwiązywania problemów i przemiany wewnętrznej w sytuacjach trudnych, zdarzających się w życiu z przeszczepionym sercem. Metody regresji wie-lokrotnej wskazały, że nasilenie lękliwości jest deficytem, który wpływa na rzadkie korzystanie z ww. strategii. Częściej używane natomiast były strategie z grupy unikowo-ucieczkowych. Ponieważ jednak żadna z wyróżnionych strategii nie okazała się strategią często, regularnie stosowaną przez osoby z wysoką lękliwością, można podejrzewać u tych osób bardziej przypadkowe, doraźne ich stosowanie, zależne od przeżywanych stanów emocjonalnych,

niż uporządkowane podejmowanie prób uporania się z problemem przez osoby mniej lękliwe. Hipoteza VI została potwierdzona.

Hipoteza VII

Wysoki poziom lęku (rozumianego jako stała dyspozycja – cecha) wpływa niepomyślnie na adaptację psychologiczną do życia z przeszczepionym sercem

W badaniach wykazano niekorzystne znaczenie wysokiego poziomu lęku – cechy dla obiektywnych i subiektywnych wskaźników adaptacji. Metody regresji wielokrotnej pozwoliły na stwierdzenie, iż poziom lękliwości wpły-wa na subiektywne wskaźniki adaptacji (samopoczucie psychosomatyczne i poziom lęku – stanu). Wyższy poziom lęku – cechy powodował pogorszenie samopoczucia psychosomatycznego osoby z przeszczepionym sercem oraz podwyższał poziom lęku – stanu. Ponadto wysoki poziom lęku współistniał z gorszą oceną funkcjonowania badanych osób w roli pacjenta przez personel leczący. Hipoteza VII dotycząca negatywnego znaczenia wysokiego pozio-mu lęku – cechy dla adaptacji psychologicznej do życia z przeszczepionym sercem została potwierdzona.

Hipoteza VIII

W życiu z przeszczepionym sercem, mającym charakter przewlekłej sytu-acji stresowej, charakter stylu radzenia sobie decyduje o wyborze strategii radzenia sobie o podobnym charakterze (konfrontacyjny styl radzenia sobie determinuje wybór konfrontacyjnych strategii zaradczych, a ucieczkowo--unikowy styl radzenia sobie determinuje wybór ucieczkowoucieczkowo--unikowych strategii zaradczych)

Związki pomiędzy stylem i strategiami radzenia sobie potwierdziły hi-potezę o ich podobnej naturze. Zadaniowemu stylowi radzenia sobie to-warzyszyły aktywne, konfrontacyjne strategie (strategia kompromisowego rozwiązywania problemów, strategia przemiany wewnętrznej, słabiej była z nim związana strategia wzorowania się na innych, sprzyjająca rozwiązaniu problemu przez powielanie rozwiązań stosowanych przez innych). Są to strategie zmierzające do dokonania zmiany zewnętrznej lub wewnętrznej.

Przyczynowy wpływ stylu skoncentrowanego na zadaniu na stosowanie stra-tegii kompromisowego rozwiązywania problemów oraz strastra-tegii przemiany wewnętrznej potwierdziły metody analizy regresji wielokrotnej. Wykazały również, iż styl radzenia sobie skoncentrowany na emocjach powoduje rzadsze używanie ww. strategii. Stylowi radzenia sobie skoncentrowanemu na emocjach towarzyszyły natomiast strategie związane z regulacją własnych emocji – obwiniania siebie i innych, unikania i dążenia do poprawy samo-poczucia, ucieczki i biernego oczekiwania zmiany. Związana z nim strategia aktywności zewnętrznej staje się bliska treściowo, jeśli zostanie potrakto-wana jako forma odreagowania emocji. Jest to strategia aktywna, jednak

aktywność nie jest skierowana bezpośrednio na rozwiązanie problemu (ma charakter odreagowania, nieskierowanego na rozwiązanie problemu). Każda z form stylu skoncentrowanego na unikaniu miała inne związki ze strategiami radzenia sobie. Z formą stylu skoncentrowanego na unikaniu – poszukiwa-niem kontaktów towarzyskich – współistniały te same strategie, co ze stylem skoncentrowanym na zadaniu (strategie kompromisowego rozwiązywania problemów oraz przemiany wewnętrznej). Była z nim związana także strate-gia unikania i dążenia do poprawy samopoczucia, co oznacza korzystanie ze spotkań towarzyskich dla regulacji stanów afektywnych. Ta forma była zatem związana zarówno ze strategiami aktywnymi (jak strategia kompromisowego rozwiązywania problemów i strategia przemiany wewnętrznej), jak i ze stra-tegiami unikowymi. Natomiast z drugą formą stylu skoncentrowanego na unikaniu – angażowaniem się w czynności zastępcze – współistniała strategia ucieczki i biernego oczekiwania zmiany. Natomiast styl skoncentrowany na emocjach współwystępował ze strategiami unikowymi i ucieczkowymi.

Obecność wskazanych powiązań i podobieństw między stylami a strategiami radzenia sobie nie wyklucza ich odmienności (niezgodności styl – strategia)

Obecność wskazanych powiązań i podobieństw między stylami a strategiami radzenia sobie nie wyklucza ich odmienności (niezgodności styl – strategia)

W dokumencie Transplantacja serca : problemy adaptacji psychologicznej (Stron 146-0)