Poczucie koherencji a inne zmienne

Kolejnym krokiem było zbadanie związku poczucia koherencji ze stylem i strategiami radzenia sobie, poziomem lęku – cechy (rozumianym jako stała dyspozycja osobowościowa), ze wskaźnikami funkcjonowania w roli pacjenta oraz ze wskaźnikiem stanu zdrowia fizycznego. Zastosowano metodę analizy korelacji. Wybrane wyniki przedstawiono w formie analizy skupień.

Poczucie koherencji a styl radzenia sobie

Wykazano istnienie zależności między wysokością poczuciem koherencji a dominującym stylem radzenia sobie.

Tabela 17. Poczucie koherencji a styl radzenia sobie³³

Zmienna Współczynnik

korelacji r

Poziom istotności p

Styl skoncentrowany na zadaniu 0,34 < 0,01

Styl skoncentrowany na emocjach –0,47 < 0,01

Styl skoncentrowany na unikaniu – PKT³³ 0,32 < 0,01

Wysokie poczucie koherencji jest związane ze stylem radzenia sobie skoncentrowanym na zadaniu, formą stylu skoncentrowanego na unika-niu – poszukiwaniem kontaktów towarzyskich, natomiast odwrotny zwią-zek zachodzi między poczuciem koherencji a stylem skoncentrowanym na emocjach. Ten związek ma najwyższe wartości współczynnika korelacji. Im wyższe poczucie koherencji, tym wyższe natężenie stylu skoncentrowanego na zadaniu, a niższe stylu skoncentrowanego na emocjach.

W analizie skupień wyróżniono podgrupy o wysokim i niskim poczuciu koherencji (zob. wykres 1).

• Z wysokim poczuciem koherencji (7 sten) wiąże się styl radzenia sobie skoncentrowany na zadaniu (7 sten), na drugim miejscu plasuje się przeciętnie nasilony styl radzenia sobie skoncentrowany na unikaniu (6 sten), najniższe natężenie osiąga styl radzenia sobie skoncentrowany na emocjach (5 sten).

• Z niskim poczuciem koherencji (4 sten) wiąże się największe nasilenie stylu radzenia sobie skoncentrowanego na emocjach (7 sten), nieco mniejsze nasilenie stylu radzenia sobie skoncentrowanego na unika-niu (w granicach 6 stena) i najniższe natężenie stylu radzenia sobie skoncentrowanego na zadaniu (w granicach 5 stena).

33 Poszukiwanie kontaktów towarzyskich.

Poczucie koherencji a poziom lęku – cechy

Zaobserwowano również wyraźne zależności między wysokością poczu-cia koherencji a poziomem lęku – cechy, rozumianego jako stała dyspozycja osobowościowa.

Tabela 18. Poczucie koherencji a poziom lęku – cechy

Zmienna Współczynnik korelacji r Poziom istotności p

Lęk – cecha –0,48 < 0,01

Istnieje silny negatywny związek między poczuciem koherencji a po-ziomem lęku – cechy. Im wyższe poczucie koherencji, tym niższy poziom lęku – cechy.

Poczucie koherencji a strategie radzenia sobie używane w życiu z przeszcze-pionym sercem

Istnieją również powiązania między wysokością poczucia koherencji a sto-sowaniem strategii zaradczych w życiu z przeszczepionym sercem.

Wykres 1. Analiza skupień: poczucie koherencji a styl radzenia sobie

Tabela 19. Poczucie koherencji a strategie radzenia sobie

Zmienna Współczynnik

korelacji r

Poziom istotności p Strategia 1 kompromisowe rozwiązywanie problemów 0,46 < 0,01

Strategia 2 przemiana wewnętrzna 0,47 < 0,01

Strategia 5 wzorowanie się na innych 0,23 < 0,05

Tylko dwie spośród wyodrębnionych strategii są wyraźnie związane z wy-sokim poczuciem koherencji – strategia kompromisowego rozwiązywania problemów i strategia przemiany wewnętrznej. Słabiej powiązana jest stra-tegia wzorowania się na innych.

Analiza skupień pozwoliła na uchwycenie konstelacji strategii radzenia sobie związanych z wysokim i niskim poczuciem koherencji (zob. wykres 2).

• Z wysokim poczuciem koherencji wiąże się następująca konfiguracja strategii radzenia sobie (czynników SRS-T):

– dominuje strategia przemiany wewnętrznej (czynnik SRS-T2);

– równie często używaną strategią jest strategia kompromisowego rozwiązywania problemów (czynnik SRS-T1);

– także strategia wzorowania się na innych jest jedną z najczęściej wybieranych strategii zaradczych (czynnik SRS-T5);

– znacznie rzadziej używane są: strategia obwiniania siebie i innych (czynnik SRS-T6), strategia unikania – poprawy samopoczucia (czynnik SRS-T3), strategia aktywności zewnętrznej oraz strategia ucieczki – oczekiwania zmiany (czynniki SRS-T7 i SRS-T4)³⁴.

• Natomiast z niskim poczuciem koherencji wiąże się następująca kon-figuracja strategii radzenia sobie (czynników SRS-T):

– najczęściej używaną strategią okazała się strategia aktywności ze-wnętrznej (czynnik SRS-T7);

– drugą w kolejności, pod względem częstości stosowania, była stra-tegia ucieczki – oczekiwania zmiany (SRS-T4);

– na kolejnych miejscach znalazło się kilka strategii o podobnie czę-stym stosowaniu: strategia wzorowania się na innych (SRS-T5), strategia obwiniania siebie i innych (SRS-T6), strategia unikania – poprawy samopoczucia (SRS-T3);

– natomiast najrzadziej występowały strategia przemiany wewnętrz-nej (SRS-T2) i strategia kompromisowego rozwiązywania proble-mów (SRS-T1), czyli te, które w grupie osób o wysokim poczuciu koherencji były stosowane najczęściej³⁵.

34 Strategie 5, 6 i 7 należy – jak zwrócono uwagę wcześniej – traktować ostrożnie.

35 Jak wyżej.

Dokonana analiza pozwoliła na potwierdzenie związku strategii kom-promisowego rozwiązywania problemów i strategii przemiany wewnętrznej z poczuciem koherencji. Pomiędzy osobami o wysokim i niskim poczuciu koherencji największe różnice zachodzą w zakresie strategii kompromiso-wego rozwiązywania problemów i strategii przemiany wewnętrznej, które osoby z wysokim poczuciem koherencji stosują częściej. Strategia 3 – uni-kania i dążenia do poprawy samopoczucia i 6 – obwiniania siebie i innych utrzymują się w obu grupach na takim samym poziomie, inne strategie zaś różnią się jedynie w niewielkim stopniu.

Poczucie koherencji a funkcjonowanie w życiu z przeszczepionym sercem Zbadano również związki poczucia koherencji z przyjętymi kryteriami adaptacji do życia z przeszczepionym sercem – ogólną oceną funkcjonowania badanych w roli pacjenta, dokonaną przez sędziów kompetentnych oraz ze wskaźnikami samopoczucia psychosomatycznego badanych i poziomem aktualnie przeżywanego przez nich stanu lęku.

Wykres 2. Analiza skupień: poczucie koherencji a strategie radzenia sobie

Tabela 20. Poczucie koherencji a ogólna ocena funkcjonowania pacjentów

Zmienna Współczynnik

korelacji r

Poziom istotności p Ogólna ocena funkcjonowania badanych w roli

pacjenta przez sędziów kompetentnych 0,41 < 0,02

Wykazano związek poczucia koherencji z oceną funkcjonowania pacjenta z perspektywy personelu. Im wyższe poczucie koherencji, tym funkcjono-wanie w roli pacjenta osoby z przeszczepionym sercem oceniane było jako bardziej prawidłowe.

Ponadto posłużono się metodą analizy skupień (zob. wykres 3).

• W grupie osób o przeciętnym poczuciu koherencji (6 sten) można wy-różnić dwie podgrupy.

Podgrupy te w mniejszym stopniu różnicuje realizowanie obowiązków wynikających z procesu leczenia oraz stosunek wobec choroby i leczenia (suma 1–4), a bardziej sposób pełnienia ról życiowych i relacje z otocze-niem społecznym (suma 5–8). Pierwsza z podgrup jest oceniana jako lepiej funkcjonująca życiowo, druga gorzej, przy podobnym dostosowaniu do wymogów związanych z pełnieniem roli pacjenta.

Wykres 3. Analiza skupień: poczucie koherencji – cena funkcjonowania pacjentów

• Grupa o niskim poczuciu koherencji (4 sten) uzyskała niskie oceny sędziów – wskazujące na jej globalnie gorsze funkcjonowanie w roli pacjenta.

Poczucie koherencji a samopoczucie psychosomatyczne

Potwierdzono również związki poczucia koherencji z samopoczuciem psychosomatycznym i poziomem lęku badanych osób.

Tabela 21. Poczucie koherencji a samopoczucie psychosomatyczne i stan lęku³⁶

Zmienna Współczynnik korelacji r Poziom istotności p

Samopoczucie psychosomatyczne³⁶ –0,32 < 0,01

Lęk – stan –0,45 < 0,01

Im wyższe poczucie koherencji, tym lepsze samopoczucie psychosoma-tyczne badanych osób i niższy poziom aktualnie przeżywanego przez osoby badane stanu lęku.