Styl radzenia sobie a inne zmienne

Styl radzenia sobie a ocena funkcjonowania w roli pacjenta, dokonana przez sędziów kompetentnych

Przeanalizowano związki między dominującym stylem radzenia sobie a oceną funkcjonowania osoby badanej w roli pacjenta, dokonaną przez sędziów kompetentnych. W analizie korelacji wykazano jedynie związki stylu radzenia sobie skoncentrowanego na emocjach a oceną funkcjono-wania badanych w roli pacjenta. Styl skoncentrowany na zadaniu oraz styl skoncentrowany na unikaniu nie miały bezpośredniego związku w analizie korelacji z oceną funkcjonowania w roli pacjenta, dokonaną przez sędziów kompetentnych.

36 Kwestionariusz Objawowy „O” – im wyższy wynik, tym gorsze samopoczucie.

Tabela 22. Styl skoncentrowany na emocjach a ocena funkcjonowania pacjenta przez sędziów kompetentnych

Zmienna Współczynnik

korelacji r

Poziom istotności p Ocena funkcjonowania w roli pacjenta przez sędziów

kompetentnych – wynik ogólny –0,26 < 0,01

Ocena metodą sędziów kompetentnych – wskaźnik cząstkowy: sposób pełnienia innych ról życiowych i relacje z otoczeniem społecznym

–0,28 < 0,01

Mimo braku wyraźnej korelacji, jednak chcąc zaobserwować trendy, które nie zyskały istotności statystycznej powyżej, przeprowadzono analizę skupień (zob. wykres 4).

Związki między dominującym stylem radzenia sobie a oceną funkcjono-wania osoby badanej w roli pacjenta, dokonaną przez sędziów kompeten-tnych, okazały się następujące:

• jako najlepiej funkcjonujące oceniane przez sędziów kompetentnych były osoby o nasilonym stylu radzenia sobie skoncentrowanym na za-daniu, niskim nasileniu stylu radzenia sobie skoncentrowanym na emo-cjach oraz przeciętnie nasilonym stylu skoncentrowanym na unikaniu;

• natomiast osoby o bardziej nasilonym stylu radzenia sobie skoncen-trowanym na emocjach były oceniane jako najgorzej funkcjonujące w życiu z przeszczepionym sercem. Osoby te charakteryzowały się ponadto niższym natężeniem stylu skoncentrowanego na zadaniu niż osoby oceniane jako dobrze przystosowane, natomiast podobnym natężeniem stylu skoncentrowanego na unikaniu.

Wyższą ocenę funkcjonowania w roli pacjenta z perspektywy personelu uzyskały osoby o znacznym natężeniu stylu skoncentrowanego na zadaniu, ale przede wszystkim o niskim natężeniu stylu skoncentrowanego na emo-cjach. Możliwa jest dobra ocena funkcjonowania zarówno przy wysokim, jak i przy niskim natężeniu stylu skoncentrowanego na unikaniu. Styl skoncen-trowany na unikaniu mieści bowiem w sobie dwie formy³⁷ o różnym – jak się wydaje – znaczeniu dla procesów przystosowawczych.

37 Forma poszukiwania kontaktów towarzyskich i forma angażowania się w czynności za-stępcze.

Styl radzenia sobie a samopoczucie psychosomatyczne i stan lęku

Dalszym krokiem analizy było określenie związków między dominującym stylem radzenia sobie a przyjętymi kryteriami adaptacji – samopoczuciem psychosomatycznym i przeżywanym aktualnie przez osoby badane stanem lęku.³⁸

Tabela 23. Styl skoncentrowany na zadaniu a samopoczucie psychosomatyczne i stan lęku

Zmienna Współczynnik korelacji r Poziom istotności p

Samopoczucie psychosomatyczne³⁸ –0,28 < 0,05

Poziom lęku – stanu –0,41 < 0,01

Styl skoncentrowany na zadaniu okazał się powiązany z samopoczuciem psychosomatycznym pacjenta oraz aktualnym poziomem lęku. Z wyższym natężeniem stylu skoncentrowanego na zadaniu współistnieje lepsze samo-poczucie psychosomatyczne pacjenta i niższy poziom stanu lęku.

38 Kwestionariusz Objawowy „O” – im wyższy wynik, tym więcej objawów i gorsze samo-poczucie.

Wykres 4. Analiza skupień: styl radzenia sobie a ocena funkcjonowania przez sędziów kompetentnych

Tabela 24. Styl skoncentrowany na emocjach a samopoczucie psychosomatyczne i po-ziom stanu lęku³⁹

Zmienna Współczynnik korelacji r Poziom istotności p

Samopoczucie psychosomatyczne³⁹ 0,50 < 0,01

Poziom lęku – stanu 0,42 < 0,01

Im wyższe natężenie stylu skoncentrowanego na emocjach, tym gorsze samopoczucie psychosomatyczne pacjenta i wyższy poziom stanu lęku. Styl skoncentrowany na emocjach w sposób spójny wiąże się z niższą oceną we wszystkich przyjętych kryteriach adaptacji.

Natomiast styl skoncentrowany na unikaniu nie miał bezpośredniego związku z samopoczuciem psychosomatycznym ani z poziomem lęku – stanu badanych osób, jednak uwzględnienie jego dwóch form nasuwa odmienne wnioski.

Tabela 25. Styl skoncentrowany na unikaniu – angażowanie się w czynności zastępcze a samopoczucie psychosomatyczne i stan lęku⁴⁰

Zmienna Współczynnik korelacji r Poziom istotności p

Samopoczucie psychosomatyczne⁴⁰ 0,28 < 0,05

Tabela 26. Styl skoncentrowany na unikaniu – poszukiwanie kontaktów towarzyskich a samopoczucie psychosomatyczne i stan lęku

Zmienna Współczynnik korelacji r Poziom istotności p

Lęk – stan –0,23 < 0,05

Styl skoncentrowany na unikaniu – angażowanie się w czynności za-stępcze – ma słaby związek pozytywny jedynie z samopoczuciem psycho-somatycznym osób z przeszczepionym sercem. Im większe angażowanie się w czynności zastępcze, tym więcej objawów i gorsze samopoczucie psycho-somatyczne pacjenta. Natomiast styl skoncentrowany na unikaniu – poszu-kiwanie kontaktów towarzyskich – koreluje negatywnie z poziomem lęku – stanu. Im bardziej nasilone jest poszukiwanie kontaktów towarzyskich, tym niższy poziom stanu lęku.

39 Kwestionariusz Objawowy „O” – im wyższy wynik, tym więcej objawów i gorsze samo-poczucie.

40 Jak wyżej.

Wskazuje to na odmienne znaczenie adaptacyjne każdej z dwóch form stylu skoncentrowanego na unikaniu. Adaptacyjna wydaje się postać poszu-kiwania kontaktów towarzyskich, nie zaś postać związana z angażowaniem się w czynności zastępcze. Poszukiwanie kontaktów towarzyskich oznacza korzystanie ze wsparcia społecznego, które jest korzystne w radzeniu sobie ze stresem. Wydaje się, że wobec tego konstrukt mierzony w kwestionariuszu jako poszukiwanie kontaktów towarzyskich można uznać za formę korzysta-nia ze wsparcia społecznego, nie zaś za stricte unikowy styl radzekorzysta-nia sobie.

W dalszej ocenie związków stylu radzenia sobie z samopoczuciem psy-chosomatycznym badanych osób posłużono się metodą analizy skupień (zob. wykres 5).

Lepsze samopoczucie psychosomatyczne jest związane z przewagą stylu skoncentrowanego na zadaniu. Może być również związane z przewagą stylu skoncentrowanego na unikaniu, o ile styl skoncentrowany na emocjach i styl skoncentrowany na zadaniu są niskie. Natomiast przewaga stylu skoncen-trowanego na emocjach, przy znacznym nasileniu stylu skoncenskoncen-trowanego na unikaniu, współistnieje z dużą liczbą objawów i złym samopoczuciem psychosomatycznym badanych osób.

Przeprowadzono również analizę skupień, pokazującą związki między dominującym stylem radzenia sobie a aktualnie przeżywanym stanem lęku (L – stan) (zob. wykres 6).

Wykres 5. Styl radzenia sobie a samopoczucie psychosomatyczne (wynik ogólny Kwe-stionariusza Objawowego „O”)

Wykres 6. Styl radzenia sobie a lęk – cecha oraz stan lęku

Między grupą osób o wysokim a niskim poziomem stanu lęku największe różnice zachodzą w natężeniu stylu skoncentrowanego na zadaniu i stylu skoncentrowanego na emocjach, nie ma natomiast poważnych różnic w na-tężeniu stylu skoncentrowanego na unikaniu. Prawdopodobnie wynika to z jego wewnętrznej różnorodności (wskazane wcześniej dwie formy o róż-nym znaczeniu adaptacyjróż-nym).

Wykres wskazuje również, że poziom lęku – cechy odpowiada poziomowi stanu lęku, przeżywanego przez badanych w konkretnych sytuacjach.