Strategie radzenia sobie a inne zmienne

Zbadano znaczenie używanych przez badanych strategii zaradczych w życiu z przeszczepionym sercem oraz ich związki z kryteriami adaptacji, tj. oceną funkcjonowania osoby badanej w roli pacjenta, samopoczuciem psychosomatycznym i poziomem aktualnie przeżywanego stanu lęku. Na podstawie analizy korelacji stwierdzono następujące zależności.

Tabela 29. Strategia kompromisowego rozwiązywania problemów a ocena funkcjono-wania pacjentów, samopoczucie psychosomatyczne i stan lęku⁴³

Zmienna Współczynnik

korelacji r

Poziom istotności p Globalna ocena funkcjonowania przez sędziów

kompetentnych 0,31 < 0,01

Samopoczucie psychosomatyczne⁴³ –0,29 < 0,05

Poziom lęku – stanu –0,54 < 0,01

Z częstym stosowaniem strategii kompromisowego rozwiązywania prob-lemów łączy się wyższa ocena funkcjonowania osoby badanej w roli pacjenta, mniejsza liczba objawów i lepsze samopoczucie psychosomatyczne oraz niższy poziom przeżywanego stanu lęku.

Analogiczne zależności zaobserwowano w odniesieniu do stosowania strategii przemiany wewnętrznej (zob. tabela 30).

Z częstym stosowaniem strategii przemiany wewnętrznej łączy się wyż-sza ocena funkcjonowania osoby badanej w roli pacjenta, mniejwyż-sza liczba objawów i lepsze samopoczucie psychosomatyczne oraz niższy poziom prze-żywanego stanu lęku.

43 Kwestionariusz Objawowy „O” – im wyższy wynik, tym więcej objawów i gorsze samo-poczucie.

Tabela 30. Strategia przemiany wewnętrznej a ocena funkcjonowania pacjentów, samo-poczucie psychosomatyczne i stan lęku⁴⁴

Zmienna Współczynnik

korelacji r

Poziom istotności p Globalna ocena funkcjonowania przez sędziów

kompetentnych 0,31 < 0,01

Samopoczucie psychosomatyczne⁴⁴ –0,22 < 0,05

Poziom lęku – stanu –0,42 < 0,02

Dokonana analiza pozwoliła na stwierdzenie związków dwóch spośród wyróżnionych strategii – kompromisowego rozwiązywania problemów oraz strategii przemiany wewnętrznej – ze wskaźnikami adaptacji badanych osób.

Szczególnie silny związek posiadają obie wymienione strategie z poziomem lęku – stanu, który przy stosowaniu tych strategii jest niższy. Podobne związki w przypadku obu strategii mogą sugerować ich zbliżony charakter – w stra-tegii kompromisowego rozwiązywania problemów chodzi o rozwiązanie problemu przez łagodnie dokonaną zmianę zewnętrzną, a w przypadku strategii przemiany – przez zmianę wewnętrzną⁴⁵.

Relacje strategii radzenia sobie z pozostałymi zasobami

Stosowane w sytuacjach trudnych strategie zaradcze mogą mieć związek zarówno ze stałymi dyspozycjami, jakimi są poziom lęku – cechy i domi-nujący styl radzenia sobie, jak i ze specyfiką kontekstu sytuacyjnego życia z przeszczepionym sercem.

Pierwszą, poddaną analizie strategią, była strategia kompromisowego rozwiązywania problemów (zob. tabela 31).

Strategia kompromisowego rozwiązywania problemów okazała się wy-raźnie pozytywnie związana ze stylem skoncentrowanym na zadaniu – jest stosowana tym częściej, im bardziej nasilony jest styl skoncentrowany na zadaniu. Współistnieje także z jedną z form stylu skoncentrowanego na uni-kaniu – poszukiwaniem kontaktów towarzyskich⁴⁶. W odwrotnej zależności pozostaje wobec stylu skoncentrowanego na emocjach i drugiej z form stylu

44 Kwestionariusz Objawowy „O” – im wyższy wynik, tym więcej objawów i gorsze samo-poczucie.

45 Natomiast nie stwierdzono takich związków w przypadku pozostałych wyróżnionych strategii (strategia 3 – unikania i poszukiwania sposobów poprawy samopoczucia, strategia 4 – ucieczki i biernego oczekiwania zmiany, strategia 5 – wzorowanie się na innych, strategia 6 – ob-winiania siebie i innych, strategia 7 – aktywności zewnętrznej). Należy ponownie przypomnieć, że strategie 5, 6, 7 należy interpretować ostrożnie.

46 Ta forma wydaje się korzystna adaptacyjnie, związana z korzystaniem ze wsparcia społecz-nego.

skoncentrowanego na unikaniu – poszukiwania kontaktów towarzyskich.

Im są one bardziej nasilone, tym strategia kompromisowego rozwiązywania problemów stosowana jest rzadziej. W ten sposób stosowanie strategii kom-promisowego rozwiązywania problemów spójnie wiąże się z korzystnymi dla adaptacji dyspozycjami (wyższe poczucie koherencji, niższy poziom lęku – cechy).

Z kolei przeanalizowano związki strategii przemiany wewnętrznej.

Tabela 32. Strategia przemiany wewnętrznej a styl radzenia sobie i poziom lęku – cechy

Zmienna Współczynnik

korelacji r

Poziom istotności p

Styl skoncentrowany na zadaniu 0,50 < 0,01

Styl skoncentrowany na unikaniu – poszukiwanie

kontaktów towarzyskich 0,27 < 0,02

Styl skoncentrowany na emocjach –0,21 < 0,05

Poziom lęku – cechy –0,34 < 0,01

Strategia przemiany wewnętrznej współistnieje ze stylem skoncentro-wanym na zadaniu. Im bardziej jest ten styl nasilony, tym częściej osoba z przeszczepionym sercem posługuje się strategią przemiany wewnętrznej.

Również większe nasilenie jednej z form stylu skoncentrowanego na unika-niu – poszukiwania kontaktów towarzyskich – wiąże się z posługiwaniem się strategią przemiany wewnętrznej. Natomiast osoby o dominującym stylu skoncentrowanym na emocjach oraz osoby o wysokim poziomie lęku – cechy (które to dyspozycje są powiązane) rzadko posługują się tą strategią.

Tabela 31. Strategia kompromisowego rozwiązywania problemów a styl radzenia sobie i poziom lęku – cechy

Zmienna Współczynnik

korelacji r

Poziom istotności p

Styl skoncentrowany na zadaniu 0,69 < 0,01

Styl skoncentrowany na unikaniu – poszukiwanie

kontaktów towarzyskich 0,28 < 0,01

Styl skoncentrowany na emocjach –0,27 < 0,01

Lęk – cecha –0,44 < 0,01

Związki obu powyżej omawianych strategii (kompromisowego rozwią-zywania problemów i przemiany wewnętrznej) ze stałymi dyspozycjami (stylem radzenia sobie oraz z poziomem lęku – cechy) są bardzo podobne, co potwierdza podobny charakter i znaczenie adaptacyjne obu strategii.

W analizie pozostałych wyróżnionych strategii zaobserwowano słabe statystyczne zależności, które wskazały na pewne trendy.

Do grupy strategii związanych ze stylem skoncentrowanym na zada-niu, których celem jest rozwiązanie sytuacji trudnej, problemowej, należy oprócz strategii kompromisowego rozwiązywania problemów i przemiany wewnętrznej ostrożnie zaliczyć także strategię wzorowania się na innych, która w słabym stopniu okazała się z nim związana (r = 0,24, p < 0,05).

Natomiast do grupy strategii związanych ze stylami skoncentrowanym na emocjach i na unikaniu, o podobnym charakterze, zmierzającym nie tyle do rozwiązania problemu, ile do regulacji stanu emocjonalnego, można zaliczyć:

– Strategię unikania i dążenia do poprawy samopoczucia, która oka-zała się najsilniej związana ze stylem skoncentrowanym na unikaniu (r = 0,35, p < 0,01), z obydwiema jego formami – angażowaniem się w czynności zastępcze oraz poszukiwaniem kontaktów towarzyskich oraz ze stylem skoncentrowanym na emocjach (r = 0,26, p < 0,05).

Osoby z przeszczepionym sercem, u których dominują wskazane style radzenia sobie, częściej stosują strategię unikania – poprawy samopo-czucia.

– Strategię ucieczki i biernego oczekiwania zmiany, związaną głównie ze stylem radzenia sobie skoncentrowanym na emocjach (r = 0,34, p < 0,01), słabiej ze stylem skoncentrowanym na unikaniu (r = 0,26, p < 0,05), z wyjątkiem jednej z form stylu radzenia sobie skoncen-trowanego na unikaniu – poszukiwaniem kontaktów towarzyskich, z którą nie wykazano związków.

– Strategię obwiniania siebie i innych, która współistniała ze stylem radzenia sobie skoncentrowanym na emocjach (r = 0,31, p < 0,01).

– Strategię aktywności zewnętrznej, która współwystępowała – tworząc jednak bardzo słabe związki – ze stylem radzenia sobie skoncentro-wanym na emocjach (r = 0,23, p < 0, 05) i stylem radzenia sobie skoncentrowanym na unikaniu (r = 0,22, p < 0,05).

W celu potwierdzenia powyższych obserwacji przeanalizowano ponadto związki między stosowanymi strategiami radzenia sobie. W ocenie wzajem-nych związków pomiędzy poszczególnymi strategiami posłużono się analizą korelacji⁴⁷. Okazało się, że:

47 Tabela załączona w Aneksie.

– Osoby z przeszczepionym sercem, które posługują się strategią kom-promisowego rozwiązywania problemów, często stosują strategię prze-miany wewnętrznej (r = 0,63, p < 0,01). We wszystkich analizach te dwie strategie okazały się z sobą powiązane.

– Osoby z przeszczepionym sercem, które posługują się strategią uni-kania i dążenia do poprawy samopoczucia, często stosują strategię ucieczki i biernego oczekiwania zmiany (r = 0,55, p < 0,01).

– Osoby z przeszczepionym sercem, które posługują się strategią aktyw-ności zewnętrznej, często stosują również strategię unikania i dążenia do poprawy samopoczucia (r = 0,35, p < 0,01), strategię ucieczki i biernego oczekiwania zmiany (r = 0,39, p < 0,01) oraz strategię obwiniania siebie i innych (r = 0,38, p < 0,01).

Powyższa analiza potwierdziła, iż strategie tworzą dwie grupy – konfron-tacyjną oraz unikowo-ucieczkową, o odmiennym charakterze.

3.6. Funkcjonowanie w roli pacjenta, samopoczucie psychosomatyczne