Działalność Office of Foreign Assets Control

W realizację polityki sankcyjnej USA zaangażowane są trzy departementy:

Departament Skarbu, Departament Stanu i Departamentu Handlu. Za wdrażanie i administrowanie programami sankcyjnymi USA odpowiedzialna jest jedna z agencji Departamentu Skarbu: Office of Foreign Assets Control (OFAC). OFAC jest jednym z biur Office of Terrorism and Financial Intelligence (TFI), którego misją jest ochrona systemu finansowego Stanów Zjednoczonych przed nielegalnym praktykami, przeciwdziałanie polityce państw łajdackich (rogue nations) oraz walka z terroryzmem, rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia, praniem brudnych pieniędzy, handlem narkotykami i innymi zjawiskami, zagrażającymi bezpieczeństwu narodowemu USA³³¹. Kompetencje OFAC, obejmujące wdrażanie i administrowanie programami sankcji gospodarczych, w pełni wpisują się w misję TFI odnośnie ochrony USA przed zagrożeniami w kontekście politycznym i ekonomicznym³³². OFAC działa na mocy rozporządzeń wykonawczych prezydenta oraz przepisów ustawowych, które są podstawą prawną dla zastosowania sankcji gospodarczych. OFAC odpowiada również za egzekwowanie przepisów sankcyjnych, co wiąże się z koordynowaniem działalności wdrożeniowej i dochodzeniowej na szczeblach federalnym, stanowym i lokalnym, a niekiedy i zagranicznym³³³. Wdrażanie programów sankcyjnych jest istotnym elementem nie tylko ochrony bezpieczeństwa narodowego, ale również zabezpieczenia i realizacji celów polityki zagranicznej USA i wymaga ścisłej współpracy i płynnej wymiany informacji między poszczególnymi organami egzekutywy. Poniższy schemat (Schemat 3) przedstawia mechanizm nakładania sankcji gospodarczych i jednostki zaangażowane w proces wdrożeniowy i administracyjny, a także w system egzekucji przepisów sankcyjnych.

331 Od 2004 r. na czele TFI stoi podsekretarz Stuart A. Levey, wyznaczony przez Sekretarza Departamentu Skarbu w lutym 2009 r. na drugą kadencję. Informacje zawarte na stronie internetowej www.treasury.gov z dnia 8 lutego 2011 r.

332 Na czele OFAC stoi od sierpnia 2006 r. Dyrektor Adam J. Szubin. Informacje zawarte na stronie internetowej www.treasury.gov z dnia 8 lutego 2011 r.

333 Chodzi tutaj o kontakty OFAC z zagranicznymi odpowiednikami i/lub innymi zagranicznymi agencjami wdrożeniowymi w ramach podpisanych porozumień o wymianie informacji na temat podmiotów, łamiących przepisy sankcyjne tzw. Memorandum of Understanding.

Schemat 3. Jednostki zaangażowane w realizację celów polityki sankcyjnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zawartych na stronie internetowej OFAC, www.treasury.gov z dnia 8 lutego 2011 r.

Prócz OFAC w realizację polityki sankcyjnej zaangażowane są też inne agencje rządowe, m.in. Office of Terrorism Finance and Economic Sanctions (OTFES) oraz Bureau of Industry and Security (BIS). OTFES jest agendą Departamentu Stanu i w jej kompetencjach leży koordynowanie wysiłków, zmierzających do pozyskiwania międzynarodowego wsparcia dla działań, zakładających odcięcie organizacji terrorystycznych od źródeł finansowania, koordynowanie prac związanych z tworzeniem, modyfikacją, zakończeniem programów sankcji unilateralnych, tworzenie strategii implementacji programów sankcyjnych, dostarczanie wytycznych, dotyczących kwestii udzielania licencji w handlu zagranicznym i prowadzeniu działalności gospodarczej innym agendom rządowym³³⁴. Z kolei BIS, jako jedno z biur

334 Informacje dostępne na stronie internetowej www.state.gov z dnia 17 stycznia 2011 r.

Departamentu Handlu, odpowiedzialne jest przede wszystkim za tworzenie, wdrażanie i interpretację polityki kontroli eksportu dóbr podwójnego zastosowania, oprogramowania i technologii. Działania, podejmowane w tym zakresie, wpisują się w podstawowe cele polityki sankcyjnej, tj. ograniczanie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia, a także ograniczanie dostaw broni dla organizacji terrorystycznych i krajów szczególnego ryzyka, szczególnie tych, które wspierają międzynarodowy terroryzm. Oczywiście BIS nie ogranicza się tylko i wyłącznie do wykonywania zadań, związanych z polityką sankcyjną. Ze względu na to, że misją BIS jest ochrona narodowych interesów USA, wliczając w to bezpieczeństwo narodowe, gospodarcze, cybernetyczne i terrorystyczne, w jego kompetencjach leży również dbałość o rozwój i poziom przemysłu zbrojeniowego, a także współpraca z sektorem prywatnym i partnerami zagranicznymi w realizacji celów zawartych w misji BIS³³⁵.

Amerykańska polityka sankcyjna może być skierowana wobec państw lub podmiotów tj. instytucji, organizacji, przedsiębiorstw czy osób indywidualnych. OFAC obecnie administruje sankcjami ekonomicznymi, nałożonymi na takie kraje jak Myanmar, Kuba, Iran i Sudan. Pozostałe reżimy sankcji dotyczą poszczególnych zagranicznych podmiotów, wymienionych na liście SDN (Special Destinated Nationals and Blocked Persons), publikowanych przez OFAC, oraz podmiotów objętych sankcjami ekonomicznymi w ramach celowych programów sankcyjnych, dotyczących polityki antyterrorystycznej, antynarkotykowej itp. Do dnia dzisiejszego na liście SDN znajduje się ponad sześć tysięcy jednostek ulokowanych na całym świecie.

OFAC działa obecnie w oparciu o następujące przepisy sankcyjne:

1) Trading With the Enemy Act, 50 U.S.C. App. §§§§ 1-44 (TWEA)

2) International Emergency Economic Powers Act, 50 U.S.C. §§§§ 1701-06 (“IEEPA”)

3) Iraqi Sanctions Act, Pub.L. 101-513, 104 Stat. 2047-55 (“ISA”) 4) United Nations Participation Act, 22 U.S.C. §§ 287c (“UNPA”)

5) International Security and Development Cooperation Act (“ISDCA”), 22 U.S.C.

2349 aa 9

6) Cuban Democracy Act (“CDA”), 22 U.S.C. §§ 6001-10

7) Cuban Liberty and Democratic Solidarity (“LIBERTAD”) Act, 22 U.S.C. 6021-91

335 Informacje dostępne na stronie internetowej www.bis.doc.gov z dnia 17 stycznia 2011 r.

8) Antiterrorism and Effective Death Penalty Act, (8 U.S.C. 219, 18 U.S.C. 2332d i 18 U.S.C. 2339b)

9) Foreign Narcotics Kingpin Designation Act, Pub L. No. 106-120, tit. VIII, 113 Stat 1606, 1626-1636 (1999) ( 21 U.S.C. §§§§ 1901-1908)

10) Criminal Code, 18 U.S.C. §§ 1001 – składanie fałszywych zeznań i dostarczanie sfałszowanych dokumentów w sprawach, w które zaangażowane jest OFAC.

W Aneksie 1 zamieszczono tabele zbiorczą na temat podmiotów, objętych sankcjami gospodarczymi USA oraz wyszczególniono konkretne przepisy sankcyjne, które stały się ramą prawną do nałożenia i administrowania sankcjami przez OFAC.

Ze względu na dynamiczny charakter polityki sankcyjnej USA, wynikający z obecnego trendu skrupulatnego nakierowywania sankcji gospodarczych na zagraniczne podmioty, lista SDN jest bardzo często aktualizowana. Liczne zmiany w SDN są dużym utrudnieniem dla podmiotów, które zobowiązane są do podporządkowania się przepisom sankcyjnym, w szczególności dla amerykańskich eksporterów. Czarne listy podmiotów zagranicznych, objętych sankcjami USA, znaleźć można na stronie internetowej OFAC. Na rynku pojawiło się również wiele rodzajów specjalistycznego oprogramowania komputerowego, wyposażonego w bieżąco aktualizowaną listę SDN, co pozwala na znaczne skrócenie czasu sprawdzania statusu partnera handlowego. Wśród najpopularniejszych programów do przeszukiwania list SDN znajdują się m.in. OFAC Analyzer, Bridger Insight XG, CSC’s OFAC Evaluator, LiveScan OFAC Analyzer, ISTwatch, oraz OFAC WatchDOG.

Szczególnie rozbudowane jest oprogramowanie, przeznaczone dla sektora finansowego.

Niektóre programy posiadają system kojarzący przelewy bankowe, których stroną są jednostki objęte sankcjami, innych można używać do sprawdzania danych osobowych kontrahentów, nazw przedsiębiorstw, jeszcze inne filtrują dane wszystkich posiadaczy rachunków. Jednak i to oprogramowanie nie jest wolne od ograniczeń. Czasem kojarzenie podmiotów zamieszczonych na listach SDN, okazuje się błędne.

W przypadkach jakichkolwiek wątpliwości zalecany jest kontakt z OFAC.

OFAC przygotował również specjalne pakiety informacyjne tzw. Starter Kit, przeznaczone dla branż przemysłu szczególnie narażonych na świadome lub nieświadome pogwałcenie legislacji sankcyjnej. Do tej grupy należą przede wszystkim sektory: bankowy, usług finansowych³³⁶ (innych niż bankowe), ubezpieczeniowy,

336 W tym przypadku chodzi o tzw. Money Services Businesses (MSB) definiowane i działające na mocy ustawy Bank Secrecy Act of 1970 (BSA), znanej również pod nazwą Currency and Foreign Transactions

turystyczny, informacji kredytowej³³⁷, zajmujący się rejestracją lub inkorporacją przedsiębiorstw w USA³³⁸, handlu zagranicznego oraz sektor organizacji pozarządowych. Pakiety informacyjne zamieszczone są na stronie internetowej OFAC³³⁹ i zawierają m.in. zindywidualizowaną pod kątem określonej branży broszurę informacyjną, artykuły wyjaśniające procedury OFAC, listę najczęściej zadawanych pytań oraz niekiedy matrycę ryzyka, ułatwiającą zarządzanie ryzykiem, związanym z przestrzeganiem przepisów federalnych³⁴⁰. Broszury informacyjne, w zależności od branży, są bardziej lub mniej rozbudowane treściowo. Najobszerniejsze zostały przygotowane dla sektora bankowego oraz eksporterów i importerów. Znalazły się tam informacje na temat przepisów sankcyjnych, procedur ich egzekwowania i terminologii, kar cywilnych, wytyczne dotyczące postępowania wobec jednostek i krajów objętych sankcjami, a także wskazówki, dotyczące uzyskiwania licencji na działania kontrolowane przez OFAC. Dodatkowo, załączone zostały wzory wymaganych przez OFAC dokumentów, tj. raportów, wniosków o odblokowanie własności itp.

Bieżących informacji na temat obowiązujących sankcji gospodarczych udzielają również OFAC Fax-on-Demand Service, U.S. Treasury’s Electronic Library (TEL), U.S. Government Printing Office’s The Federal, Bulletin Board, U.S. Commerce’s Economic Bulletin Board (EBB), Office of the Comptroller of the Currency’s Information Line oraz U.S. Commerce’s STAT-USA/FAX. OFAC wysyła również

Reporting Act (31 USC Sec. 5311-5330 i 12 USC Sec. 1818(s), 1829(b) i 1951-1959). Należą do nich instytucje, zajmujące się przede wszystkim obsługą przekazów pieniężnych, czeków, w tym również podróżnych, transferami pieniężnymi, wymianą walut, w tym dilerstwem walutowym itp.

BSA jest instrumentem rządu USA do walki z korupcją, przemytem narkotyków, zjawiskiem prania brudnych pieniędzy i innych przestępstw, angażujących instytucje finansowe w roli pośredników w transferze lub deponowaniu środków, pochodzących z działalności przestępczej. BSA obejmuje również regulacje dotyczące ucieczki przed podatkami. Kompetencje odnośnie administrowania przepisami BSA zostały w 1994 r. powierzone agencji Departamentu Skarbu Financial Crimes Enforcement Network (FinCEN), zajmującej się szeroko zakrojonym wywiadem finansowym. Po ataku terrorystycznym z 11 września 2001 r. przyjęcie US Patriot Act poszerzyło regulacje BSA o przepisy, dotyczące tropienia źródeł finansowania terroryzmu międzynarodowego i prania brudnych pieniędzy.

Informacje zostały zaczerpnięte ze strony internetowej www.fincen.gov z dnia 31 stycznia 2011 r.

337 Tzw. Credit Reporting Industry - branża zrzeszająca przedsiębiorstwa i instytucje, zajmujące się tworzeniem baz danych oraz raportów, ich administrowaniem i sprzedawaniem informacji na temat kredytobiorców, a także podmiotów świadczących usługi kredytowe.

338 Tzw. Corporate Registration Industry, w ramach którego działają przedsiębiorstwa, zajmujące się świadczeniem usług, dotyczących rejestracji przedsiębiorstw na terenie USA, tworzenia różnego rodzaju spółek handlowych, wydawania oficjalnych certyfikatów, dotyczących nazwy przedsiębiorstwa, znaku handlowego, obsługi przejęć, rozwiązaniem spółek, wycofaniem udziału ze spółek krajowych i zagranicznych itp.

339 Informacje dostępne na stronie internetowej www.treasury.gov z dnia 8 lutego 2011 r.

340 Aktualnie, na stronach OFAC zamieszczono matryce ryzyka dla sektora bankowego i organizacji pozarządowych. Informacje zawarte na stronie internetowej OFAC www.treasury.gov z dnia 8 lutego 2011 r.

informacje, dotyczące wszystkich podejmowanych przez siebie działań do ok. 5000 instytucji, mających depozyty w Banku Rezerw Federalnych w Nowym Jorku³⁴¹.