Skuteczność sankcji USA wobec Iranu

Skuteczność polityki sankcyjnej wobec Iranu dyskutowana jest szczególnie intensywnie za każdym razem, kiedy rozważa się zaostrzenie programu sankcji USA lub ONZ w odpowiedzi na postęp w rozwoju irańskiego programu nuklearnego.

Sankcje gospodarcze mają swoich zagorzałych przeciwników, którzy wskazują na marne efekty w realizacji celów polityki sankcyjnej oraz równie żarliwych zwolenników, obserwujących pogarszający się stan gospodarki Iranu.

Faktem jest, że izolacja Iranu na arenie międzynarodowej nie sprzyja rozwojowi jego gospodarki, ale źródeł trudności, jakich doświadcza ten kraj, należy jednak szukać w błędnej polityce gospodarczej rządu. Szczególne wyzwanie dla reżimu rządzącego stanowi wysokie bezrobocie. Stopa bezrobocia wynosi obecnie 22% i dotyka szczególnie młodych ludzi. Trzy osoby bezrobotne na cztery nie przekraczają 30 lat życia. Iran doświadcza też wysokiej stopy inflacji. Trudno o dostęp do wiarygodnych danych, ale administracja USA uważa, że stopa inflacji znacznie przewyższa oficjalnie

558 Hossein G. Askari, John Forrer, Hildy Teegen, Jiawen Yang, Economic Sanctions. Examining Their Philosophy and Efficacy, op.cit., 2003, s. 110.

podawaną wartość 9%. Szacuje się, że poziom inflacji może wynosić nawet 30%⁵⁵⁹. Trudna sytuacja systemu finansowego kraju pogłębiana jest przez kryzys sektora bankowego. Kilka lat temu reżim rządzący zmusił irańskie banki do udzielania pożyczek o oprocentowaniu dużo niższym niż stopa inflacji. Banki państwowe udzielały kredytów klientom związanym z elitami politycznymi, którzy okazywali się niewypłacalni. Sektor bankowy osiągnął wkrótce bardzo wysoką stopę niespłacalności pożyczek i kredytów – ok. 20% całkowitych aktywów banków, co wymusiło zaostrzenie polityki kredytowej i spowodowało zahamowanie wzrostu gospodarczego.

Oczekiwania co do przyszłego poziomu inflacji są bardzo pesymistyczne, ponieważ rząd zdecydował o zmniejszeniu subsydiów na wiele różnorodnych towarów i usług, począwszy od energii elektrycznej, a skończywszy na chlebie⁵⁶⁰. Poprzednie zapowiedzi, dotyczące zniesienia subsydiów wywołały liczne protesty wśród społeczeństwa Iranu. Wraz z planami podwyżki podatków o 70% odczytane one były jako działania wymierzone w klasę średnią, szczególnie w osoby prowadzące prywatną działalność gospodarczą⁵⁶¹.

Trudności gospodarcze Iranu skłoniły rząd do przesunięcia władzy politycznej i kontroli nad większością projektów gospodarczych na Korpus Strażników Rewolucji.

Decyzja ta sprzyja wzmocnieniu efektywności sankcji USA, ponieważ grupa ta podlega restrykcjom już od 2007 r. ze względu na swoją działalność proliferacyjną i wsparcie udzielane organizacjom terrorystycznym. Strażnicy Rewolucji odpowiedzialni są też za zdławienie protestów społecznych po wyborach prezydenckich 2009 r. Przejęli oni ważne programy rozbudowy infrastruktury, w tym kontrakty na budowę metra w Teheranie, międzynarodowych portów lotniczych⁵⁶², drogowych sieci elektrycznych oraz tuneli. Rząd przyznał Strażnikom kompetencje w sprawie pól ropo- i gazonośnych⁵⁶³. Głównymi założeniami polityki Chamenei’ego jest tworzenie

559 Djavad Salehi-Isfahani, Iran’s Youth, The Unintended Victims of Sanctions, The Dubai Initiative, Policy Brief, August 2010, dostępny na stronie internetowej http://belfercenter.ksg.harvard.edu z dnia 22 grudnia 2010 r.

560 Kenneth Katzman, Iran Sanctions, CRS Report for Congress, November 9, 2010, dostępny na stronie internetowej www.fas.org z dnia 17 grudnia 2010 r.

561 Thomas Erdbrink, Leaving Iran's middle class behind, „Washington Post”, November 7, 2010, dostępny na stronie internetowej www.washingtonpost.com z dnia 18 grudnia 2010 r.

562 Strażnicy opanowali m.in. sektor telekomunikacyjny, przemysł elektroniczny, transport, sektor samochodowy, a także finansowy, petrochemiczny i handel [w:] IRGC's Dominance Over Iran's Politics and Economy, Foundation for Defense of Democracies, May 11, 2010, dostępny na stronie internetowej www.iranenergyproject.org z dnia 16 grudnia 2010 r.

563 Do niedawna, projektem rozwoju pola gazowego South Pars zajmowało się przedsiębiorstwo Khatam al-Anbiya, afiliowane przez IKSR. Nie miało ono wystarczających zdolności do prowadzenia samemu prac założonych w projekcie, dlatego poszukiwało zagranicznych partnerów. W chwili zamieszczenia

tzw. front companies⁵⁶⁴, które mają na celu zdobywanie funduszy na rozwój programu jądrowego i rakietowego, a także finansowanie działalności fundamentalistów⁵⁶⁵. Kontrola nad najbardziej kluczowymi sektorami gospodarki jest zwieńczeniem strategii agresywnej monopolizacji projektów rządowych w ciągu ostatnich 6 lat⁵⁶⁶. Oddanie w ręce Strażników dużej części gospodarki jedynie pogorszyło zdolność Iranu do pozyskiwania zagranicznych partnerów inwestycyjnych, ponieważ gros przedsiębiorstw irańskich, afiliowanych przy Korpusie Strażników Rewolucji, zostało zamieszczonych na listach podmiotów objętych sankcjami.

Nieudolność rządów w sferze ekonomicznej powoduje, że Iran jest bardzo wrażliwy na sankcje gospodarcze. Nawet jeśli w następstwie nałożenia kolejnych sankcji reżim próbuje obrać strategię minimalizującą negatywne efekty zastosowanych instrumentów, ma niewiele opcji do wyboru⁵⁶⁷. Po pierwsze, Iran ma trudności w ściąganiu inwestycji zagranicznych w kluczowej branży gospodarczej – przemyśle wydobycia ropy i gazu. Mimo, że posiada jedne z najbogatszych w świecie zasobów tych surowców, przemysł wydobywczy i przetwórczy przeżywa ostatnio prawdziwe załamanie. Średniookresowa zdolność wytwórcza zależy od wielkości inwestycji. Pod koniec 2009 r. Minister ds. Ropy publicznie stwierdził, że Iran nie przyciągnął wystarczającego wolumenu inwestycji zagranicznych, który zapobiegłby spadkowy produkcji. Nowy program sankcji, niechęć instytucji finansowych i ubezpieczeniowych do wspierania gospodarki irańskiej, a także wycofywanie się dotychczasowych partnerów zagranicznych z rynku powodują, że klimat inwestycyjny jest w opłakanym stanie. Brak dostępu do nowych technologii sprawia, że sektor energetyczny doświadcza ciągłej stagnacji, co w długim okresie czasu może przynieść dodatkowe straty polityczne i ekonomiczne.

go na liście SDN przez USA, a następnie UE i UN, Khatam al-Anbiya zmuszone zostało do wycofania się z projektu.

564 Jedno z większych przedsiębiorstw, kontrolowanych przez Strażników Rewolucji, Khatam-ol-Anbia Base posiada 812 innych przedsiębiorstw (front companies) w Iranie i poza jego granicami oraz pracuje nad 1500 projektami inżynieryjnymi [w:] Omid Memarian, Iran's Guards Tighten Economic Grip, „Asian Times”, Jan 5, 2010, dostępny na stronie internetowej www.atimes.com z dnia 16 grudnia 2010 r., Farahmand Alipour, IRGC Devouring All of the Country’s Wealth, Iran Briefing, September 13, 2010, dostępny na stronie internetowej http://iranbriefing.net z dnia 16 grudnia 2010 r.

565 IRGC's Dominance Over Iran's Politics and Economy, op.cit.

566 Omid Memarian, Iran's Guards Tighten Economic Grip, „Asian Times”, Jan 5, 2010, dostępny na stronie internetowej www.atimes.com z dnia 16 grudnia 2010 r.

567 Przykładowo, sankcje nałożone na dostawy produktów pochodzących z rafinacji ropy naftowej spowodowały, że rząd Iranu poszukiwał sposobów na zmniejszenie popytu na benzynę. Jednak planowano również obniżyć subsydia na benzynę, co podniosłyby jej cenę o 42%. Obcięcie subsydiów ma być równoważone przez gotówkowe wypłaty bezpośrednie dla uboższej części społeczeństwa w wysokości 40 USD miesięcznie. Tym sposobem Ahmadineżad chce zadbać o elektorat w licznej grupie ludności.

W ostatnich latach przychody z eksportu ropy stanowiły 50-76% dochodów państwa, co dawało ok. 24% PKB. Jednak Iran od 1978 r. nie osiągnął potencjalnego poziomu produkcji, a także nie udało mu się zaspokoić popytu wewnętrznego na gaz ziemny i benzynę. Sekretarz Robert Einhorn w swoim wystąpieniu przed House Committee on Oversight and Government Reform poinformował, że Iran stracił szacunkowo 50-60 mld USD z powodu zahamowania inwestycji w sektorze energetycznym. Współpracy z irańskimi kontrahentami odmówili m.in. Total, Statoil, ENI, Łukoil, Tecnimont i Repsol. W rezultacie nałożenia sankcji zagraniczne przedsiębiorstwa, tj. Vitol, Shell, Reliance, IPG, Glencore i Trafigura wstrzymały dostawy produktów pochodzących z rafinacji ropy naftowej. Na stagnację przemysłu energetycznego Iranu nie małe znaczenie ma też odcięcie źródeł finansowania projektów inwestycyjnych w tym sektorze.

Powstałą w wyniku sankcji lukę w rynku chciały wykorzystać przedsiębiorstwa z ChRL, Malezji, Wietnamu, Rosji i krajów Europy Wschodniej o mniejszych zdolnościach wytwórczych. Jednak większość z nich nie jest w stanie, ze względów technicznych i technologicznych, zastąpić potentatów, którzy zdecydowali się wycofać z rynku. Współpracy odmówili też ubezpieczyciele Lloyd’s, monachijski i hanowerski Re i Allianz. Ogłosili oni, że odmówią ubezpieczania transakcji handlowych związanych z obrotem benzyną⁵⁶⁸.

W lipcu 2010 r. w wyniku przegłosowania przez Radę Bezpieczeństwa ONZ rezolucji 1929 i CISADA, Khatem al-Anbiya wycofała się z projektu rozwojowego pola gazowego South Pars wartego 2 mld USD. Strażnicy Rewolucji obawiali się, że ich udział w projekcie mógłby zniechęcić zagranicznych inwestorów do zaangażowania się w rozwój kluczowego złoża, ze względu na ryzyko nałożenia kolejnych sankcji na przedsiębiorstwa kontrolowane przez Strażników. Szacuje się, że rezygnacja kolejnych przedsiębiorstw z inwestycji w Iranie i obsługi handlu zagranicznego spowoduje spadek wydobycia ropy nawet o 90%⁵⁶⁹.

Sankcje gospodarcze ograniczyły również import benzyny. W lipcu 2010 r. do Iranu dotarły jedynie trzy główne ładunki benzyny, kiedy w normalnych warunkach Iran otrzymywał on średnio 11-13 takich ładunków. Iran próbował radzić sobie z trudną

568 Testimony of Mark Dubowitz, Executive Director Foundation for Defense of Democracies, Hearing before House Committee on Oversight and Government Reform, 29 July 2010, dostępny na stronie internetowej http://oversight.house.gov z dnia 16 grudnia 2010 r.

569 Kenneth Katzman, Iran Sanctions, CRS Report for Congress, November 9, 2010, dostępny na stronie internetowej www.fas.org z dnia 17 grudnia 2010 r.

sytuacją adaptując dwa zakłady petrochemiczne do produkcji benzyny, a także przeznaczył 2,2 mld USD na intensywną odbudowę i poprawę wydajności istniejących rafinerii. Władze zapowiedziały również, że zamierzają zainwestować 46 mld USD na poprawę jakości dziewięciu istniejących rafinerii i budowę siedmiu kolejnych, które nie tylko zaspokoją zapotrzebowanie krajowe, ale uczynią z Iranu eksportera benzyny.

Kolejnym efektem sankcji jest paraliż transportowy, polegający nie tylko na rosnących kosztach przewozu, ale także na utrudnieniach związanych z ubezpieczeniem ładunku. Przykładowo, IRISL - irańskie przedsiębiorstwo transportu morskiego, kontrolowane przez rząd Iranu, zostało zamieszczone na liście podmiotów objętych sankcjami w 2009 r. Z tego powodu miało duże trudności z ubezpieczeniem swojej floty. Dodatkowo przechwycenie nielegalnego ładunku, przewożonego przez statek IRISL, zachwiało zaufaniem międzynarodowego sektora transportu morskiego wobec irańskiego armatora.

Kluczową sprawą jest wpływ sankcji gospodarczych na rozwój programu jądrowego i wsparcie udzielane przez Iran organizacjom terrorystycznym. W przypadku programu jądrowego, mimo iż nie udało się wymusić na Iranie jego zawieszenia przez Iran, administracja Obamy chce wierzyć, że pojawiła się jakaś nadzieja w tej kwestii.

Na listopadowej konferencji, która odbyła się w 2010 r. w Australii, Sekretarz Obrony - Robert M. Gates, mówiąc na temat podjętych działań prewencyjnych wobec irańskiego programu jądrowego, stwierdził, że polityka rządu USA „zaczyna wywierać wpływ na Iran”⁵⁷⁰. Minister Spraw Zagranicznych Iranu zaproponował zorganizowanie kolejnych rozmów w Turcji, która ma podobny pogląd na temat irańskiego programu jądrowego.

Trudno wyekstrahować wpływ sankcji USA/ONZ na irański program jądrowy. Jednak dyrektor Agencji Cywilnej Energii Atomowej stwierdził, że sankcje z pewnością przyczyniły się do spowolnienia programu jądrowego⁵⁷¹. Pytany przez Newsweek o wpływ sankcji na gospodarkę Iranu, Ahmadineżad stwierdził, że ten wpływ jest jak najbardziej pozytywny, ponieważ wymusza rozwój krajowego przemysłu. Potwierdził

570 Iran sanctions 'having an impact,' Gates says, Nov 8, 2010, dostępny na stronie internetowej www.msnbc.msn.com z dnia 16 grudnia 2010 r. Gates podkreślał w swym przemówieniu rolę ChRL w kontekście poprawy skuteczności sankcji ONZ oraz działania podejmowane przez administrację Obamy w kwestii jeszcze lepszej współpracy z ChRLami [w:] Donna Miles, Gates Cites Encouraging Trends Regarding Iran, ChRLa, American Forces Press Service, Nov 8, 2010, dostępny na stronie internetowej www.globalsecurity.org z dnia 16 grudnia 2010 r.

571 Kenneth Katzman, Iran Sanctions, CRS Report for Congress, November 9, 2010, dostępny na stronie internetowej www.fas.org z dnia 17 grudnia 2010 r.

także gotowość do podjęcia rozmów na temat programu jądrowego pod warunkiem otwartej, przyjaznej postawy stron przystępujących do negocjacji⁵⁷².

W wyniku trudności gospodarczych Iran ograniczył pomoc dostarczaną dla Hezbollahu, organizacji terrorystycznej, z którą utrzymuje najsilniejsze związki.

W ostatnich latach przekazał Hezbollahowi około 1 mld USD na zakup broni, szkolenia wojskowe i na działania statutowe. Izraelski wywiad poinformował, że pomoc została ograniczona o blisko 40% w wyniku trudnej sytuacji Iranu i kłopotów związanych z finansowaniem programu jądrowego, co mocno uderzyło w libańską organizację⁵⁷³.

Sankcje w połączeniu z nieefektywną polityką gospodarczą Iranu spowodowały głęboki kryzys gospodarczy w ostatnich latach, który okazuje się najbardziej dotkliwy dla młodych Irańczyków. Dochód per capita spada średnio o 2% rocznie, średnie wydatki gospodarstw domowych w 2008 r. spadły o 10% w miastach i 20% na obszarach wiejskich. Sytuację pogorszył niedawny spadek cen ropy. Restrykcyjna polityka monetarna banku centralnego pozwoliła na obniżenie stopy inflacji, ale spowodowała poważny wzrost kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Niski poziom podatków nie pozwala rządowi na sfinansowanie polityki naprawczej. Stopa bezrobocia w grupie młodych (15-29 lat) jest dwukrotnie wyższa niż wśród starszych osób aktywnych zawodowo (30-60). Co więcej, jest ona w tej grupie sześciokrotnie wyższa dla mężczyzn i ośmiokrotnie dla kobiet. Z roku na rok sytuacja się pogarsza.

Stopa bezrobocia wśród młodych mężczyzn wynosiła w 2008 r. 25,6 % dla mężczyzn i była wyższa niż w roku ubiegłym o 5 punktów procentowych. W przypadku młodych kobiet wynosiła ona 45,2% i wzrosła o 9 punktów procentowych. Nie mając wielkich szans na znalezienie pracy, młodzi Irańczycy stawiają na wykształcenie. Sytuacja ta dotyczy w szczególności młodych kobiet. W 2010 r. dyplom ukończenia studiów wyższych otrzymało blisko milion młodych Irańczyków, co odpowiada ilości osób, które ukończyły szkołę średnią – 1,2 mln. W związku z tym wyższe wykształcenie nie ułatwia znalezienia pracy ze względu na masowość edukacji. Brak zatrudnienia opóźnia też zakładanie rodziny i wyprowadzanie się do własnego lokum. Prawie 40 % kobiet urodzonych po rewolucji nie wychodzi za mąż przed 25 rokiem życia. Grupa tych

572 Jerry Guo, Izrael Can’t Attack Us, „Newsweek”, September 25, 2010 r., dostępne na stronie internetowej www.newsweek.com z dnia 16 grudnia 2010 r.

573 Yaakov Katz, Iran Said to Have Cut Hizbullah Aid by 40%, „Jeruzalem Post”, Dec 16, 2010, dostępny na stronie internetowej www.jpost.com z dnia 18 grudnia 2010 r.

kobiet jest dwukrotnie wyższa niż w pokoleniach przedrewolucyjnych. Ponad 50%

mężczyzn w wieku 25-29 lat mieszka wciąż ze swoimi rodzicami⁵⁷⁴.

Za największy sukces w realizacji polityki sankcyjnej wobec Iranu prezydent Obama poczytuje sobie zbudowanie takiej koalicji państw, która gwarantuje skuteczną izolację irańskiego reżimu. Prócz krajów Europy, do tej pory niechętnych wobec zaostrzania sankcji gospodarczych, administracji Obamy udało się zjednać poparcie dla programu sankcji nawet ze strony Rosji. Dbając o szczelność programu, podjęto intensywne wysiłki w kierunku zidentyfikowania krajów trzecich, które uczestniczyły w reeksporcie amerykańskich towarów do Iranu, w szczególności towarów podwójnego zastosowania, komponentów lotniczych, sprzętu laboratoryjnego oraz technologii wrażliwych. Były to przede wszystkim Zjednoczone Emiraty Arabskie (centrum finansowe), Malezja, Singapur, Tajlandia, Australia, Kanada, Kolumbia, Brazylia, Austria, Francja, Niemcy, Luksemburg, Holandia i Wielka Brytania. Co więcej, przypadki zaangażowania przedsiębiorstw ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich stanowiły 50% ogółu przypadków, 20% dotyczyło spraw reeksportu przedsiębiorstw z Malezji i Singapuru⁵⁷⁵.

Wysiłki ze strony USA są częściowo podkopywane przez działalność innych państw, decydujących się na utrzymanie współpracy z Iranem na przekór promowanej polityce sankcyjnej lub nawet wzmocnienie tych relacji. Przykładowo, zacieśnienie stosunków gospodarczych z Iranem zapowiedziała ostatnio Austria. Prawie 680 przedsiębiorstw austriackich współpracuje z irańskimi kontrahentami lub rządem Iranu. Około 35 przedsiębiorstw posiada oddziały na terenie Iranu, a 500 innych okazjonalnie realizuje kontrakty z Republiką Iranu. Eksport do Iranu wzrósł od czasu ostatniego kryzysu światowego o 6%⁵⁷⁶. Ku zaskoczeniu Izraelczyków wzmocnienie stosunków z Iranem zaproponował również król Jordanii – Abdullah II. Historia stosunków irańsko - jordańskich jest dosyć burzliwa. Jordania często krytykowała radykalizm i strategię rządów prezydenta Ahmadineżada. Król podkreślał konieczność

574 Djavad Salehi-Isfahani, Iranian Youth in Times of Economic Crisis, The Dubai Initiative, Working Paper No. 3, September 2010, dostępny na stronie internetowej www.dsg.ae z dnia 22 grudnia 2010 r.

oraz Djavad Salehi-Isfahani, Iran’s Youth, The Unintended Victims of Sanctions, The Dubai Initiative, Policy Brief, August 2010, dostępny na stronie internetowej http://belfercenter.ksg.harvard.edu z dnia 22 grudnia 2010 r.

575 Suzanne Maloney, Iran Sanctions: Options, Opportunities and Consequences, Testimony Before The Subcommittee On National Security And Foreign Affairs Committee on Oversight and Government Reform, House of Representatives, December 15, 2009, dostępny na stronie internetowej www.brookings.edu z dnia 20 grudnia 2010 r.

576 Benjamin Weinthal, Austria under Fire for Promoting Trade with Teheran, „Jeruzalem Post”, Dec 17, 2010, dostępny na stronie internetowej www.jpost.com z dnia 18 grudnia 2010 r.

współpracy pomiędzy obydwoma krajami, która przynieść może wzajemne korzyści oraz może służyć promocji bezpieczeństwa i stabilizacji w regionie⁵⁷⁷.

W pewnym sensie ratunkiem dla objętego sankcjami finansowymi Iranu jest joint-venture z egipskim bankiem Misr Iran Development Bank⁵⁷⁸. Udziały w MIDB posiada przedsiębiorstwo Iran Foreign Investment Company, które jest częścią Oil Stabilization Fund, objętego przez administrację USA sankcjami gospodarczymi. Kiedy w 2009 r. społeczność międzynarodowa rozważała nałożenie sankcji na Republikę Islamską za nielegalny program jądrowy, MIDB wykonał do Iranu transfer o wartości 50 mln USD. Następnie, już po nałożeniu sankcji, Mehdi Razavi – dyrektor zarządzający IFIC, ogłosił, że MIDB zamierza otworzyć tam swój pierwszy oddział, co pozwoli rządowi Ahmadineżada na dokonywanie niekontrolowanych transferów⁵⁷⁹.

Teheran może liczyć również na wsparcie wenezuelskiego prezydenta Hugo Chaveza. Wenezuela uznaje bowiem prawo Iranu do pozyskiwania energii jądrowej i pochwala wszystkie działania, które „odrzucają imperialistyczną politykę USA”.

Prezydentura Ahmadineżada otworzyła drogę dla zacieśniania stosunków między obydwoma krajami. Odzwierciedleniem tego trendu miała być wspólna budowa fabryki petrochemicznej i podpisanie licznych porozumień o współpracy gospodarczej w 2007 r. W następnym roku powstały plany projektu Veniran, tj. wspólnego montażu traktorów i zaprojektowanych przez Iran samochodów dla konsumentów w Ameryce Łacińskiej. Jak się później okazało, żadne z porozumień dwustronnych nie doczekało się pełnej realizacji. Mimo, iż wartość porozumień opiewa na 4,5 mld USD, faktyczny wolumen handlu w 2009 r., według irańskiej Izby Handlowej, wyniósł jedynie 100 mln USD⁵⁸⁰.

Ku nieskrywanemu zadowoleniu Teheranu, Chavez ogłosił w styczniu 2009 r., że Wenezuela zerwała stosunki z Izraelem, by zaprotestować przeciwko jego inwazji na Strefę Gazy. Podobne stanowisko zajęła wcześniej Boliwia. Iran rywalizuje z Izraelem o wpływy w Ameryce Środkowej i Południowej. W ostatnich latach region ten był głównym celem irańskiej dyplomacji, z naciskiem na umacnianie więzi z Wenezuelą i Boliwią. W ostatnich miesiącach Iran nasilił współpracę również z Kubą i Nikaraguą.

577 Herb Keinon, J’lem watches warming Amman-Teheran relations, „Jeruzalem Post”, Dec 13, 2010, dostępny na stronie internetowej www.jpost.com z dnia 18 grudnia 2010 r.

578 Bank MDIB powstał na cztery lata przed rewolucją islamską. Egipt posiada w nim 59,86% udziałów, a Iran 40,14% o wartości 80 mln USD.

579 Jonathan Schanzer, How Egypt is Helping Iran to Circumvent Sanctions, „The Atlantic”, November 15, 2010, dostępny na stronie internetowej www.theatlantic.com z dnia 18 grudnia 2010 r.

580 Reza Taghizadeh, The Unlikely Partnership Of Venezuela And Iran, Radio Free Europe, October 18, 2010, dostępny na stronie internetowej www.rferl.org z dnia 2 grudnia 2010 r.

Do niedawna program sankcji gospodarczych USA i ONZ wobec Iranu był skutecznie łagodzony przez kontakty gospodarcze i wojskowe z Rosją, mimo iż głosowała ona za wprowadzeniem sankcji w ramach czterech ONZ-owskich pakietów z2006 r., 2007 r., 2008 r. i czerwcu 2010 r. Rosja współpracuje z Iranem, przede wszystkim, w ramach projektu elektrowni jądrowej w Bushehr. Umacniała ona również swoją pozycję głównego dostawcy broni dla Iranu. W grudniu 2005 r.

podpisano kontrakt o wartości 700 milionów USD na dostawę 29 mobilnych systemów obrony przeciwlotniczej Tor-M1. Rosja zgodziła się też sprzedać Iranowi system rakietowej obrony przeciwlotniczej S-300 za kwotę 800 mln USD, wkrótce jednak wycofała się z kontraktu, tłumacząc swoją decyzję nałożeniem sankcji przez Radę Bezpieczeństwa ONZ w czerwcu 2010 r. Rosja i Iran, jako główni eksporterzy gazu ziemnego, podjęli współpracę i w tym zakresie. Wraz z Katarem utworzyli w 2001 r.

w Teheranie Forum Eksporterów Gazu Ziemnego (Gas Exporting Countries Forum - GECF), które ma stać się odpowiednikiem OPEC⁵⁸¹. W ramach tej organizacji Rosja i Iran zamierzają kształtować światowy rynek gazu ziemnego. Oprócz elektrowni jądrowej w Bushehr i eksportu broni, gospodarcze interesy Rosji związane z Iranem to m.in. eksploatacja przez Gazprom pola gazowego South Pars i wspólna budowa hydroelektrowni w Tadżykistanie⁵⁸².

W trakcie czerwcowego głosowania na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ nad rezolucją zaostrzającą sankcje w 2010 r., przeciwko głosowały Turcja i Brazylia. Obie wyraziły wątpliwość wobec skuteczności takiego rozwiązania i podkreśliły zaangażowanie w realizację Deklaracji Teherańskiej, zakładającej dostarczenie paliwa

W trakcie czerwcowego głosowania na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ nad rezolucją zaostrzającą sankcje w 2010 r., przeciwko głosowały Turcja i Brazylia. Obie wyraziły wątpliwość wobec skuteczności takiego rozwiązania i podkreśliły zaangażowanie w realizację Deklaracji Teherańskiej, zakładającej dostarczenie paliwa