Skuteczność sankcji USA wobec KRLD

Polityka sankcyjna wobec KRLD kontynuowana jest od 1950 r. Przesłankami zastosowania ekonomicznych instrumentów nacisku są przede wszystkim:

a) postrzeganie KRLD jako kraju zagrażającego bezpieczeństwu narodowemu USA, b) rozprzestrzenianie przez Koreę broni masowego rażenia, c) komunistyczny ustrój i despotyzm rządów oraz d) wspieranie międzynarodowego terroryzmu (do 2008 r.).

621 Alyssa Rallis, Syria Welcomes Progress, Highlights Necessity of Structural Reforms – IMF Article IV, IHS Global Insight Daily Analysis, April 2, 2010, dostępny na stronie internetowej http://all4syria.info z dnia 10 stycznia 2011 r.

622 Systematycznie przechwytywane są transporty broni z Iranu do Syrii. Przykładowo, w styczniu 2009 r.

Marynarka USA zrobiła inspekcję rosyjskiego statku Monczegorsk, płynący pod cypryjską banderą.

Ładunek zawierał czołgi, działa rakietowe, naboje moździerzowe i podzespoły rakietowe [w:] Claudia Rosett, Commerce Department Waives Syria Sanctions, „Forbes”, Feb 12, 2009, dostępny na stronie internetowej www.forbes.com z dnia 1 stycznia 2011 r. W październiku tego samego roku skontrolowano statek Hansa India, płynący z Iranu pod niemiecką banderą. Ładunek miał trafić do Egiptu, ale władze niemieckie poinformowały, że statek nie został rozładowany w Egipcie i popłynął na Maltę. Tam dokonano inspekcji. Okazało się, że przewoził on naboje i materiały przemysłowe do produkcji broni, przeznaczone prawdopodobnie dla Syrii [w:] List of Past Iranian Attempts to Smuggle Weapons, Iran Defence Forces, 4 Nov 2009, dostępny na stronie internetowej http://idfspokesperson.com z dnia 10 stycznia 2011 r.

623 Martin S. Indyk, The Future of U.S.-Syrian Relations, Testimony before Subcommittee on the Middle East and South Asia of the House Committee on Foreign Affairs, April 24, 2008, dostępny na stronie internetowej www.brookings.edu z dnia 2 stycznia 2011 r.

Ocena skuteczności polityki sankcyjnej wiąże się z analizą kilku podstawowych kwestii. Pierwszą z nich jest ocena siły nacisku zastosowanych sankcji gospodarczych.

Przyczyniły się one w istotnym stopniu do izolacji gospodarczej KRLD. Szczególnie dotkliwe dla jej gospodarki okazały się sankcje nakładane w pierwszych latach XXI w.

Przełożyły się one przede wszystkim na deficyt w handlu zagranicznym KRLD. Deficyt w handlu zagranicznym Korei w okresie 2001-2005 wynosił średnio 934 mln USD, a w okresie 2003-2005 niecałe 774 mln USD⁶²⁴. Kluczowymi partnerami handlowymi są dla niej przede wszystkim ChRL i Japonia, a do listy w ostatnich latach dołączyła również Rosja. W związku z tym sprzeciw ChRL i Rosji wobec sankcji wielostronnych OZN jest oczywisty. Jednak ryzyko embarga handlowego, nałożonego na Koreę przez Japonię, jest duże w obliczu ostatnich prowokacji ze strony reżimu Kima, a także lekceważenia kwestii uprowadzeń japońskich obywateli. Deficyt w handlu zagranicznym jest ściśle powiązany z deficytem budżetowym i wpływa na poziom PKB danej gospodarki. KRLD stara się finansować deficyt handlowy głównie poprzez legalną i nielegalną sprzedaż broni, fałszowanie waluty amerykańskiej, a także zyski z projektów turystycznych i przemysłowych, które prowadzi wspólnie z Koreą Południową⁶²⁵. Finansowanie deficytu zostało utrudnione przez sankcje finansowe nałożone już w 2005 r. przez USA (wobec banku Banco Delta Asia), a także działania podjęte w ramach inicjatywy PSI i wspierającej ją rezolucji ONZ. Na mocy przepisów USA Korea odcięta jest od kredytów udzielanych przez międzynarodowe instytucje finansowe. Bezpośrednie inwestycje zagranicznej, które mogłyby poprawić saldo jej bilansu handlowego, są w znacznym stopniu ograniczone. Głównym inwestorem w gospodarkę KRLD są ChRL. Plany inwestycyjne zaczęły być realizowane w większej skali dopiero po 2002 r. Przesłankami inwestycji w KRLD wymienianymi przez ekspertów zajmujących się relacjami sino-koreańskimi są a) ChRL podejmują wysiłki stabilizujące reżim Kima w obawie, że gdy dojdzie do załamania i upadku KRLD, północno-wschodnie prowincje chińskie zostaną zalane milionami głodnych imigrantów północnokoreańskich⁶²⁶, b) ChRL stosują strategię „jednoczesnego

624 W latach 2003-2005 wysokość deficytu stanowiła 34% wartości deficytu, jaki zanotowała KRLD w okresie 1992 – 2005 [w:] Suk Hi Kim, Semoon Chang (red.), Economic Sanctions Against a Nuclear North Korea. An Analysis of United States and United Nations Actions Since 1950, Jefferson, North Carolina, and London: McFarland&Company, Inc., Publishers, 2007, s. 160-161.

625 Kaesŏng Industrial Region, Mt. Kumgang Turism Project.

626 Argumenty na poparcie tej tezy wiążą się z nałożeniem sankcji przez administrację Busha, najpierw w 2002, a później w 2005 r. ChRL skompensowały działanie sankcji zwiększyły eksport objętych restrykcjami towarów tj. paliw i żywności [w:] Park Byung-kwang, ChRLa-North Korea Economic

wzrostu”, która zakłada, że rozwój trzech przemysłowych prowincji na północnym wschodzie determinowany jest rozwojem gospodarczym KRLD⁶²⁷, c) ChRL traktują KRLD jako obszar potencjalnie wliczający się do tzw. Wielkiej Chińskiej Sfery Gospodarczej. Korea miałaby być wirtualną, czwartą północno-wschodnią prowincją ChRL, bogatą w zasoby surowców naturalnych⁶²⁸. Obrazem relacji chińsko-koreańskich jest systematyczny wzrost zależności handlowej KRLD od ChRL. Stopień zależności osiągnął w 1999 r. poziom 25%, w 2005 r. 50%, a w 2007 r. wzrósł do 67,1%. Deficyt w handlu z ChRL osiągnął wartość 810 mln USD. Przesunięcie w eksporcie spowodowane było przede wszystkim napiętymi relacjami KRLD z Japonią. W okresie 1992-2003 wartość inwestycji nie przekraczała rocznie 10 mln USD⁶²⁹. W 2004 r.

ChRL zainwestowały w Korei 50 mln USD z 59 mln USD inwestycji zagranicznych łącznie, a w pierwszej połowie 2006 r. wartość ta sięgnęła 130 mln USD w ramach 54 projektów inwestycyjnych⁶³⁰. ChRL i Korea Południowa zrekompensowały nałożenie sankcji przez USA poprzez zwiększenie pomocy zagranicznej, poziomu inwestycji i wzajemnego handlu.

Sankcje gospodarcze przyczyniły się do kryminalizacji centralnie planowanej gospodarki KRLD. Prócz kontaktów gospodarczych z ChRL i Rosją, legalne poszukiwanie twardej waluty jest w jej sytuacji praktycznie niemożliwe. Całkowita implementacja inicjatywy PSI prowadziłaby do ograniczenia zysków z nielegalnej działalności w wymiarze: eksport broni 400-500 mln USD, przemyt narkotyków i transakcje angażujące fałszywą walutę 300-500 mln USD, projekty inter-koreańskie 160 mln USD⁶³¹. Zamrożenie aktywów Banco Delta Asia i zakaz dokonywania transakcji finansowych za pośrednictwem tego banku, mocno ograniczyły możliwość nawet nielegalnego zdobywania twardej waluty. Przedsiębiorstwa i instytucje finansowe

Relations during the Hu Jintao Era, Study of International Issues, Vol. 9, No. 1, Spring 2009, dostępny na stronie internetowej www.koreafocus.or.kr z dnia 9 grudnia 2010 r.

627 W listopadzie 2002 r., Kongres Komunistycznej Partii ChRL przyjął strategię ożywienia północno-wschodnich prowincji uznając ten cel za kluczowy dla rozwoju gospodarczego państwa.

628 ChRL promują inwestycje przede wszystkim w przemyśle wydobywczym rudy żelaza, złota, miedzi, molibdenu i węgla kamiennego. W ostatnich latach Chińczycy inwestują również w sektorach transportowym, usług i przetwórstwa, a także budują infrastrukturę przesyłową dla transportu surowców.

629 Wyjątkowo, w roku 1997 zanotowano wysoki poziom inwestycji, który przekroczył 307 mln USD [w:] Suk Hi Kim, Semoon Chang (red.), Economic Sanctions Against a Nuclear North Korea.

An Analysis of United States and United Nations Actions Since 1950, Jefferson, North Carolina, and London: McFarland&Company, Inc., Publishers, 2007, s. 170.

630 Andrei Lankov, China Raises Its Stake in North Korea, Asia Times Online, Dec 17, 2005, dostępne na stronie internetowej www.atimes.com z dnia 9 grudnia 2010 r.

631 Suk Hi Kim, Semoon Chang (red.), Economic Sanctions Against a Nuclear North Korea. An Analysis of United States and United Nations Actions Since 1950, Jefferson, North Carolina, and London:

McFarland&Company, Inc., Publishers, 2007, s. 171.

z krajów, które do tej pory były partnerami handlowymi KRLD tj. ChRL, Japonia, Wietnam, Mongolia i Singapur⁶³², wycofały się z zawartych kontraktów. Sankcje finansowe okazały się najbardziej skutecznym środkiem nacisku, ponieważ do programu sankcji dołączyła się ChRL⁶³³.

Sankcje gospodarcze USA pogorszyły i tak już dramatyczną, zniszczoną przez system gospodarczy jakość życia społeczeństwa północnokoreańskiego. Korea nie jest w stanie wyżywić swojego narodu, dlatego kluczowa jest pomoc żywnościowa, medyczna i energetyczna ze strony innych państw. Klęska powodzi i głód, dziesiątkujące ludność w latach 90. zmotywowały kraje do zwiększenia pomocy dla KRLD. USA na koniec 1999 r. dostarczyły 287,2 mln USD, ale począwszy od 2003 r.

wartość ta znacząco spadła, do 7,5 mln USD w 2005 r., a w 2006 r. w odpowiedzi na test jądrowy przeprowadzony przez KRLD spadła do zera. Wielkość pomocy zagranicznej wahała się również w zależności od skłonności Korei do podjęcia negocjacji na temat swojego programu jądrowego Przykładowo, w 2008 r. w klimacie wzajemnej otwartości USA przeznaczyły dla Korei pomoc na poziomie 199,7 mln USD⁶³⁴ jako warunek powrotu do rozmów sześciostronnych. Obecnie wartość pomocy zagranicznej dla Korei wróciła do poziomu z 2006 r. i wynosi zero⁶³⁵. Mimo wszystkich zawirowań politycznych, okresów izolacji i ocieplenia stosunków, USA są na drugim miejscu wśród krajów wysyłających największą pomoc dla społeczeństwa KRLD⁶³⁶. Jak wiadomo, problem niedożywienia zwykle najostrzej dotyka dzieci. Korean Foundation for World Aid ocenia, że sytuacja północnokoreańskich dzieci jest gorsza niż dzieci w Afganistanie. Z kolei kondycja służby zdrowia w KRLD pogorszyła się drastycznie, kiedy fala powodzi w 1995 r. zniszczyła 298 szpitali i zmniejszyła produkcję leków o 60%. Leczeniu podlegał pacjent, który przyniósł ze sobą leki.

Międzynarodowy Czerwony Krzyż doniósł, że tylko 7% społeczeństwa korzysta z hospitalizacji. Ze względu na problemy służby zdrowia, niedostateczny program szczepień i niedożywienie duży odsetek dzieci cierpi na przewlekłe choroby układu

632 Dianne E. Rennack, North Korea: Economic Sanctions, CRS Report for Congress, October 17, 2006, s. 20.

633 Mimo, iż ChRL głosowała w Radzie Bezpieczeństwa za przyjęciem rezolucji 1718, to tak naprawde nie wprowadzały jej przepisów w życie [w:] Jayshree Bajoria, Why Sanctions Can Hurt North Korea, wywiad z Marcusem Nolandem, Council on Foreign Relations, August 4, 2010, dostępny na www.cfr.org z dnia 12 grudnia 2010 r.

634 W tym prawie 242 mln USD pomocy żywnościowej i paliw o wartości 106 mln [w:] Mark E. Manyin, Mary Beth Nikitin, Foreign Assistance to North Korea, CRS Report for Congress, March 12, 2010, s. 2.

635 Ibidem, s. 2.

636 Udział krajów w wartości pomocy zagranicznej otrzymywanej przez Koreę Północną w okresie 1998-2010: ChRL 26,9%, Korea Pd. 26,5%, USA 17,5%, Japonia 10,7%, inne 18,4% [w] Ibidem, s. 13.

oddechowego, biegunki. Notuje się często nieprawidłowości w rozwoju psychofizycznym⁶³⁷. Nie można jednak za całość problemów zdrowotnych społeczeństwa północnokoreańskiego obwiniać polityki sankcyjnej USA. Mimo, iż niemożliwym jest wyekstrahowanie stopnia wpływu sankcji gospodarczych na jakość życia ludności, oczywistym jest ich negatywny charakter.

Dramatyczna sytuacja gospodarcza KRLD nie wynika jedynie z izolacji międzynarodowej, ale przede wszystkim z nieefektywności systemu centralnie planowanego, idei juche oraz ostatnich nieudolnych reform przeprowadzonych przez reżim Kima. Szczególnie dewastujące gospodarkę są reformy walutowe przeprowadzane od początku istnienia KRDL⁶³⁸. Ostatnia z nich polegała na denominacji północnokoreańskiego wona w stosunku 1:100. Rząd ogłosił, że gospodarstwo domowe może wymienić starą walutę na nową do maksymalnie 150 000 wonów w gotówce i 300 000 na depozytach bankowych⁶³⁹. Reforma miała za zadanie m.in. przywrócić państwową kontrolę nad gospodarką, zwalczyć korupcję, ograniczyć inflację, zredukować prywatną działalność rynkową (handel uliczny), przesunąć zasoby ludzkie do sektora państwowego. Okazała się ona jednak tragiczną porażką. Rynek i działalność gospodarcza zostały sparaliżowane, stopa inflacji wzrosła, większość transakcji przeprowadzana była w juanach. Wkrótce reżim zakazał używania obcych walut w obrocie. Rząd obarczył winą za trudności prowadzących działalność gospodarczą i zablokował rynek, zmuszając obywateli do zakupu towarów w sklepach państwowych po oficjalnych cenach. Pojawiały się długie opóźnienia w wypłatach wynagrodzeń. Stopa zgonów z głodu wzrosła po raz kolejny⁶⁴⁰.

Począwszy od wybuchu wojny koreańskiej podejście USA wobec KRLD wahało się od polityki zaangażowania do polityki izolacji. Jednak żadna ze strategii nie powstrzymała Korei od pozyskania broni jądrowej ani nie rozbiła związków, jakie utrzymuje ona już od dziesięcioleci z krajami wspierającymi terroryzm i dokonującymi proliferacji broni masowej zagłady- Iranem i Syrią. W przeanalizowanych przypadkach

637 Suk Hi Kim, Semoon Chang (red.), Economic Sanctions Against a Nuclear North Korea. An Analysis of United States and United Nations Actions Since 1950, op.cit., s.134-135.

638 Do tej pory odbyło się pięć denominacji: 1947, 1949, 1952, 1992 i ostatnia w listopadzie 2009 [w:]

North Korea under Tightening Sanctions, Crisis Group Asia Briefing Nº 101, 15 March 2010, dostępny na stronie internetowej www.crisisgroup.org z dnia 12 grudnia 2010 r.

639 Reżim w ten sposób chciał zniwelować „nielegalne” oszczędności prywatne.

640 Niektóre źródła podają, że Minister Finansów i Planowania, Pak Nam-ki, odpowiedzialny za przeprowadzenie reformy walutowej został rozstrzelany. Informacje te nie zostały jednak potwierdzone przez rząd północnokoreański [w:] Nicolas Levi, Pak Nam-Ki rozstrzelany, dostępny na stronie internetowej http://northkorea.pl z dnia 12 grudnia 2010 r.