Europejski System Banków Centralnych

Powołanie w 1999 r. Europejskiego System u Banków Centralnych (ESBC), składającego się: z jednostki centralnej, Europejskiego Banku Centralnego (EBC) oraz narodow ych banków centralnych (NBC) państw członkow skich Unii Euro­

pejskiej (UE) było kam ieniem m ilowym na drodze do utworzenia Unii Gospo­

darczej i Walutowej (UGW). Po raz pierwszy ideę przekształcenia Europejskiej W spólnoty Gospodarczej (EWG) w unię ekonom iczną i w alutow ą w ysunięto pod koniec lat 60. ubiegłego stulecia, widząc w tym m ożliw ość um knięcia za­

grożeń wynikających z załamania się istniejącego w ów czas m iędzynarodowego systemu walutowego. Jednak dopiero pod koniec lat 80. owego stulecia pow stał konkretny plan utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej. Podstaw ą praw ną funkcjonowania ESBC jest traktat ustanaw iający W spólnotę Europejską (TWE) oraz załączony do niego protokół w sprawie Europejskiego System u Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (zwany Statutem ESBC i EBC).

Głównym celem statutowym ESBC jest utrzym yw anie stabilności cen. O ile nie narusza to celu podstawowego, ESBC wspiera swymi działaniam i ogólną poli­

tykę gospodarczą Wspólnoty, zorientowaną na w zrost gospodarczy, zwalczanie

156 Emil Antoniszyn

duszy. Um ożliw iają one ustalenie stanu debetów netto i kredytów netto na ra­

chunkach banków i innych instytucji depozytowo-kredytow ych w banku centralnym USA oraz podjęcie działań dla zamknięcia pozycji płatniczej tych jednostek na koniec dnia rozliczeniowego.

Działalnością regulacyjną i nadzorem bankowym zajm ują się trzy główne in­

stytucje regulacyjno-nadzorcze o szerokich kompetencjach, tj.:

- System Rezerw y Federalnej;

- Urząd Kontrolera Pieniądza (Office of the Com ptroller of the Currency - OOC);

- Federalna Korporacja Ubezpieczenia Depozytów (Federal Deposit Insu­

rance Corporation - FDIC).

Upraw nienia tych instytucji są bardzo szerokie i pozw alają na eliminowanie niesolidnych banków z rynku finansowego.

Banki Rezerwy Federalnej

Banki Rezerwy Federalnej to przede w szystkim dwanaście banków tzw. fe­

deralnych. O bszar Stanów Zjednoczonych dzieli się na dwanaście okręgów Re­

zerwy Federalnej. W każdym z nich znajduje się jeden bank główny Rezerwy Federalnej, który m oże otwierać swoje oddziały w innych miastach okręgu.

Banki Rezerw y Federalnej należą do banków członkowskich, które dokonały zakupu ich akcji.

Funkcje banków Systemu Rezerwy Federalnej to przede wszystkim:

- przeprow adzanie operacji redyskontowych;

- prowadzenie rachunków i przeprowadzanie operacji międzybankowych;

- em isja nowej gotówki oraz w ycofyw anie zużytych banknotów z obiegu;

- ocena proponow anych fuzji bankow ych oraz poszerzania działalności banków;

- utrzym yw anie rezerw oraz zaopatrywanie banków w gotówkę;

- kontrola bankow ych spółek holdingow ych i banków członkowskich licen­

cjonow anych przez w ładze stanowe.

U dział banków System u Rezerwy Federalnej w prowadzeniu polityki pienię­

żnej wyraża się w tym, iż:

- decydują one, które banki członkowskie oraz niezrzeszone m ogą otrzymać kredyt dyskontow y w banku Rezerw y Federalnej;

- ich dyrektorzy w ybierają jednego prezesa banku handlow ego z każdego regionu do Federalnego Zespołu Doradczego, który współpracuje z Radą Gu­

bernatorów, i dostarczają inform acji w spom agających prowadzenie polityki pieniężnej;

- przedkładają Radzie Gubernatorów propozyq'e dotyczące poziomu stóp dyskontowych.

Amerykański i europejski system bankowy (zarys problemu) 157

Trzy największe pod w zględem posiadanych aktywów banki Rezerw y Fede­

ralnej znajdują się w N ow ym Jorku, Chicago i San Francisco. N ajważniejszym bankiem FED jest bank w Nowym Jorku. Dysponuje on około jedną czw artą ak­

tywów banków FED.

Banki członkowskie

Obowiązkowo do grupy banków członkowskich należą banki krajowe, stwo­

rzone na podstawie prawa federalnego. Banki utworzone na podstawie prawa stanowego mogą przystąpić do Systemu po spełnieniu warunków określonych przez System Rezerwy Federalnej. Dotyczą one m.in. poddania się kontroli ze strony banku FED, wpłaty 6% funduszy własnych oraz podpisania subskrypcji kapitału Systemu Rezerwy Federalnej (jest to relacja wiążąca banki członkowskie z dwunastoma bankami Rezerwy Federalnej - każdy z nich wykupuje akcje jed­

nego z banków z owej dwunastki za kwotę 3% jego kapitału założycielskiego).

Chociaż banki członkowskie są akcjonariuszami banków Systemu Rezerwy Fede­

ralnej, dywidenda, którą otrzymują, nie zależy od wysokości zarobków Systemu Rezerwy Federalnej i wynosi jedynie 6% rocznie. Banki członkowskie nie mogą też w żaden sposób wpływać na sposób wykorzystania ich własności przez Sys­

tem Rezerwy Federalnej. Banki członkowskie są rodzajem bazy Systemu Rezerw Federalnych. W USA u progu lat 90. było około 14 tys. banków komercyjnych, ale bankami członkowskimi było niespełna 6 tys. z nich. Ich depozyty stanowiły około 70% wszystkich depozytów banków komercyjnych.

Europejski System Banków Centralnych

Powołanie w 1999 r. Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), składającego się: z jednostki centralnej, Europejskiego Banku Centralnego (EBC) oraz narodowych banków centralnych (NBC) państw członkow skich Unii Euro­

pejskiej (UE) było kam ieniem m ilowym na drodze do utw orzenia Unii Gospo­

darczej i Walutowej (UGW). Po raz pierwszy ideę przekształcenia Europejskiej W spólnoty Gospodarczej (EWG) w unię ekonom iczną i w alutow ą w ysunięto pod koniec lat 60. ubiegłego stulecia, w idząc w tym m ożliwość uniknięcia za­

grożeń w ynikających z załam ania się istniejącego w ów czas m iędzynarodowego systemu walutowego. Jednak dopiero pod koniec lat 80. owego stulecia pow stał konkretny plan utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej. Podstawą praw ną funkcjonowania ESBC jest traktat ustanawiający W spólnotę Europejską (TWE) oraz załączony do niego protokół w sprawie Europejskiego System u Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (zwany Statutem ESBC i EBC).

Głównym celem statutowym ESBC jest utrzym yw anie stabilności cen. O ile nie narusza to celu podstawowego, ESBC wspiera swymi działaniam i ogólną poli­

tykę gospodarczą Wspólnoty, zorientow aną na w zrost gospodarczy, zwalczanie

158 Emil Antoniszyn

bezrobocia, ekspansję eksportową, rozwoj regionalny, restrukturyzację oraz unow ocześnianie gospodarki.