Punktem wyjścia do przeprowadzonej tu analizy będzie prezentacja zależ
ności między dynam iką wzrostu PKB a inwestycjami zagranicznym i, ekspor
tem i importem (w mld USD) (zob. tab. 3).
4 A. Buckley, Inwestycje zagraniczne, Warszawa 2002.
122 Ryszard Broszkiewicz
Tabela 2. Inwestorzy zagraniczni w Polsce (stan z 2001 r.)
Lp. Kraj
Wartość in
westycji
w min USD Inwestorzy
1. Francja 8 535 France Telecom, Vivendi, Saint Gobian, Casino Lafarge 2. USA 7 459 Citibank, General Motors Corp., Enterprice, Investors
Philip Moris, IPC
3. Niemcy 6 340 Bayerrische Vereinsbank AG, Metro Reemtsma Group, Commerzbank, Aral
4. Włochy 3 491 Fiat, Uni Credito Italiano, Lucchini Group, Ferrero Holdings, Fortrade Financing SPA
5. Holandia 4 404 United Pan-Europe Communications, ING Group, Phi
lips
6. Wielka
Brytania 2 631 Tesco, BP International, Pilkington, International Hol
dings, Glaxo Smith
7. Szwecja 2 196 Vattenfall, Telia, Skanska Group, Nardbanken, Ikea
8. Korea
Południowa 1 616 Daewoo, LG Group, Samsung, II Yeong Industrial 9. Rosja 1 255 RAO Gazprom, Śnieżka Invest
10. Austria 1 202 Bank Austria, Framondi, Bau Holding, Aktiengesell- schaft
Źródło: Jak dla rys. 1.
Niemcy USA Francja Holandia Włochy Kraje
Rys. 2. Państwa inwestujące w Polsce (stan z 2001 r.) Źródło: Jak dla rys. 1.
W związku z tym dokonana zostanie analiza regresji i korelacji między ce
chami statystycznym i prezentow anym i w tab. 3. Do tego celu wykorzystane będą m odele regresji w formie wielomianu stopnia trzeciego, które najlepiej
do-Wpływ inwestycji zagranicznych w Polsce. 123
Tabela 3. Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych, eksportu i importu na wzrost PKB w latach 1991-2002 (w mld USD)
Lata Inwestycje
zagraniczne PKB Eksport Import
1991 1,2 40,1 14,9 15,5
1992 1,8 45,9 13,2 15,9
1993 2,8 68,5 14,1 18,8
1994 1,5 92,6 17,2 21,7
1995 2,5 118,8 22,9 29,0
1996 5,2 134,5 24,4 37,1
1997 5,7 143,1 25,7 42,3
1998 9,6 149,3 28,3 45,0
1999 7,9 150,2 27,4 45,9
2000 10,6 157,6 31,6 48,9
2001 7,1 156,6 36,1 48,9
2002 6,1 159,3 41,0 50,3
Źródło: Opracowanie własne na podstawie roczników statystycznych GUS za lata 1992-2003.
pasowują wartości teoretyczne względem wartości em pirycznych w postaci na
stępującej:
Y= ax3 + bx2 + cx + d gdzie:
Y - zmienna endogeniczna modelu;
x - zmienna egzogeniczna modelu (inwestyq'e bezpośrednie zagraniczne);
a, b, c, d, - parametry modelu regresji oszacowane m etodą najm niejszych kwadratów.
W obec tego, stosując powyższy model, ustalamy:
a) wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na PKB:
YPKB = 4,5516181e-°6x3 - 0,00057350687x2 + 0,022403959x + 1,3899423 mld USD, przy czym współczynnik determinacji R2 = 0,98,
b) wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na eksport (EKSP):
Y EKSP = -0,0029013278x3 + 0,218468538x2 - 4,7761855x + 33,813771 mld USD, gdy R2 = 0,99,
124 Ryszard Broszkiewicz
c) w pływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na import (YIMP):
yiMP = _0/00057242275x3 + 0,059268359x2 - l,6960402x + 16,189756, przy czym R2 = 0,99,
d) w pływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na bezrobocie (YBZR):
Y BZR = -0,29953519x3 + l,4682955x2 - 23,228378x + 123,19161 mld USD, gdy: R2 = 0,96,
e) w pływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na inflację (YINFL):
YINFL = -000056765177x3 + 0,0092945495x2- 0,51822863x + 11,243851 mld USD, dla R2 = 0,97.
Istotne wartości w spółczynników korelacji między tymi cechami wskazują na silne związki przyczynow o-skutkowe, wpływające na „zachowanie się"
zm iennych endogenicznych względem oddziaływania zmiennych egzogenicz- nych. W ysokie wartości w spółczynników determinacji poszczególnych modeli regresji w skazują na reprezentatyw ność wyników pom iarów badanych zm ien
nych (cech statystycznych).
Jest spraw ą istotną, aby w poszukiwaniu związków przyczynow o-skutko
wych uw zględniać także w pływ pozostałych zm iennych na decyzje inwestorów zagranicznych. O kazuje się, że kurs walutowy jest taką „uniw ersalną" zmienną, która ilustruje sytuację gospodarczą kraju (tab. 4).
„Główny strumień inwestyqi zagranicznych nie jest zatem bezpośrednio powiązany z inwestycjami rzeczowymi przedsiębiorstw kontrolowanych przez kapitał zagraniczny. Występuje tu jednak związek pośredni, bo zagraniczni na
bywcy prywatyzowanych przedsiębiorstw decydują o wielkości i strukturze póź
niejszych inwestycji rzeczow ych"5. W tym sformułowaniu J. Lipińskiego zawarta została ogólna charakterystyka uwarunkowań towarzyszących procesom podej
mowania inwestycji przez podmioty zagraniczne. A modele ekonometryczne opisane „w postaci pojedynczych równań matematycznych lub ich układów, łączące w sposób zgodny z teorią ekonomii dane empiryczne dotyczące zjawisk gospodarczych [...] można traktować jako hipotezy złożone odnoszące się do funkcjonowania obiektów będących przedmiotem zainteresowania"6.
W związku z tym prezentacja niektórych modeli przyczynowo-skutkowych miała na celu identyfikację i kwantyfikację czynników wpływających na decyzje inwestorów zagranicznych, u podstaw których jest dążenie do pomnażania
za-5 Modele i polityka makroekonomiczna, red. A. Welte, Warszawa 2002, s. 79.
6 Tamże, s. 132.
Wpływ inwestycji zagranicznych w Polsce. 125
Tabela 4. Wpływ kursu walutowego na niektóre zmienne endogeniczne w Polsce w latach 1991-2002 (w mld zł)
Lp. Nazwa modelu wpływu
kursu walutowego (x) na Y Postać modelu regresji R2*
1 Eksport (Yeks) YEKS = -0,000226x3 + 0,05466x2 - l,81912x + 235,9 0,98 2 Import (Yimp) YIMP = -0,0001030x3 + 0,0402x2 - 3,3891x + 310,0 0,99 3 PKB (YPKB) YpKB „ _3/i7 i2 x 3 + 0,00531x2 - l,992097x + 432,1 0,99 4 Podaż pieniądza (Ms) YMS = -0,00004138x3 + 0,02465x2 - 3,61357x + 388 0,99 5 Depozyty walutowe (YDWA) YDWA = -0,14522x3 + l,7212x2 - 59,4601x + 918,1 0,98 6 Obroty WGPW (YWGPW) y w g p w „ 0,000037x3 - 0,214062x2 + 4,2876x + 124,9 0,99 7 Wpływy z importu w USD
YWEX = -0,1446x3 + l,446x2 - 38,8464x + 544,3 0,99 8 Stopa bezrobocia (YSBE) YSBE = 0,21236x3 - 7,3125x2 + 8214x + 18,2% 0,97
"Współczynnik determinacji.
Źródło: Opracowanie własne.
sobów kapitału w łasnego i m inimalizacji ryzyka związanego z daną lokacją. Za
interesowania inwestorów zagranicznych dotyczą także polityki budżetowej, zwłaszcza w części dotyczącej dochodów podatkow ych i preferencji stosowa
nych wobec kapitału zagranicznego. Po stronie wydatków budżetow ych zainte
resowania inwestorów zagranicznych dotyczą między innymi zaangażowania budżetu państwa i samorządów terytorialnych w rozbudowę infrastruktury sie
ciowej (drogi, telekomunikacja, m agistrale itp.).
Problematyka oddziaływania inwestyq'i zagranicznych na procesy wzrostu gospodarczego wymaga dodatkowych pytań dotyczących tego, w jakim stop
niu efektywność wzrostu gospodarczego przekłada się na efektyw ność inw e
stycji zagranicznych. Doświadczenia Polski dowodzą, że dotychczasowa polity
ka państwa jest zbieżna z celami inwestorów zagranicznych, w związku z tym udział inwestycji zagranicznych nie wyw ołał efektów m nożnikow ych pow o
dujących efekty akceleracji. To pozostaje w bardzo silnym związku z m inim al
nymi wartościami inwestycji zagranicznych w stosunku do inwestyq'i krajo
wych. Kapitał inwestycji zagranicznych jest zbyt małej wartości, aby m ógł powodować procesy ożywienia gospodarczego, a ponadto, odnosząc go do po
szczególnych dziedzin i branż, jest rozproszony. Dane szacunkowe z roku 2003 wskazują, że następuje spadek inwestycji zagranicznych. To w ym aga zmian w polityce prowadzonej względem inwestorów zagranicznych, zmian, które polegałyby m.in. na zawieraniu kontraktów kooperacyjnych firm z kapitałem krajowym z firmami o kapitale zagranicznym. Potwierdzeniem tych tez są nie
które wskaźniki ekonom iczno-finansowe spółek z udziałem kapitału zagranicz
nego w latach 1995-2000 (rys. 3).
126 Ryszard Broszkiewicz 16000
a s 12000 aj
” 8000 3 4000 a
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 Lata
Rys 3. Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego
Legenda: LSZUZ - liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego; LSKZ50% - liczba spółek z kapitałem zagranicznym stanowiącym więcej aniżeli 50% udziału.
Źródło: http://www.poinfo.com.p1/l 1246.html
Rys. 4 przedstaw ia niektóre wskaźniki ekonomiczne tych spółek w latach 1995-2000.
90000 80000 70000 60000
£ 50000 G 40000 30000 20000 10000
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 Lata
Rys. 4. Kapitał, inwestycje i przychody ze sprzedaży spółek zagranicznych
Legenda: KAPD - kapitał podstawowy; KAPZA - kapitał zakładowy akcyjny spółki; INWP - wydatki in
westycyjne w Polsce; PSPiU - przychody ze sprzedaży produktów i usług.
Źródło: Jak dla rys. 3.
Już na podstaw ie przebiegu zm ienności badanych cech statystycznych m oż
na stwierdzić, że spółki zagraniczne wykazyw ały dynamiczny wzrost wartości przychodów ze sprzedaży produkcji i usług przy bardzo umiarkowanym tem
pie w ydatków inwestycyjnych. U dział wydatków inwestycyjnych w wartości przychodów przedstaw ia tabela 4.
Mimo tych różnic w badanych relacjach uw idocznił się bardzo umiarkowany w zrost udziału inwestycji w wartości przychodów ze sprzedaży, co oznacza, że spółki przychody te w przeważającym stopniu przeznaczały na kontynuację cykli produkcji i usług, a także transferowały je do krajów macierzystych.
Wpływ inwestycji zagranicznych w Polsce. 127
Tabela 4. Udział inwestycji w przychodach spółek zagranicznych
Lp. Wyszczególnienie Lata
1995 1996 1997 1998 1999 2000
1 INWP 7 692 12 512 23 650 38 778 55 060 52 663
2 PSPiU 47 149 75 615 110 145 152 275 217 931 270 037
3
Udział wydatków inwes
tycyjnych w wartości przychodów (1:2)
16,3 16,5 21,5 25,1 25,3 19,5
Legenda: Jak dla rys. 4.
Źródło: Jak dla rys. 3.