W przeszłości internacjonalizacja dotyczyła przede wszystkim dużych fi rm, natomiast współcześnie coraz więcej małych i średnich przedsiębiorstw dokonuje ekspansji na zagraniczne rynki. Fakt ten wzbudził duże zaintereso-wanie badaczy nad zrozumieniem tego fenomenu, nazwanego międzynaro-dową przedsiębiorczością. Oczywiście, nie jest to zjawisko zupełnie nowe, jednak nigdy wcześniej nie pojawiło się tak wiele publikacji z tego tematu. Bogaty dorobek naukowy z tego zakresu powoduje, że można ją uznać za odrębny nurt, który wykształcił się w ramach teorii internacjonalizacji.
Koncepcja międzynarodowej przedsiębiorczości powstała z połącze-nia elementów teorii biznesu międzynarodowego i teorii przedsiębiorczości [Keupp, Gass, 2009; Autio, 2005; McDougall, Oviatt, 2000]. W celu lep-szego zrozumienia czym jest międzynarodowa przedsiębiorczość, istotne wydaje się zatem wyjaśnienie pojęć, z których się ona składa: „przedsię-biorczość” i „międzynarodowa”.
Najszerzej przedsiębiorczość można postrzegać jako proces tworze-nia czegoś nowego [Reynolds i in., 2005]. Może być ona rozumiana także w kategoriach rozpoznawania szans rozwoju fi rmy i umiejętności ich wy-korzystania. Z kolei Davidsson, Delmar i Wiklund [2006, s. 27] nawiązują to szumpeterowskiej defi nicji, określając przedsiębiorczość jako „tworzenie nowej aktywności gospodarczej”. Aktywność ta obejmuje zarówno założe-nie nowego przedsiębiorstwa, jak i nowy rodzaj działalności już istzałoże-niejące- istniejące-go. W tym drugim przypadku może dotyczyć ona konwersji pomysłu na in-nowację, jak również odtwórczego zachowania, które jest jednak nowością dla fi rmy. Tworzenie nowych podmiotów gospodarczych nie jest związane tylko z innowacjami, ale również z innymi cechami przedsiębiorczości, ta-kimi jak proaktywność i podejmowanie ryzyka.
72
Rozdział 5 Istnieje wiele różnych defi nicji przedsiębiorcy. Jedna z nich określa go jako osobę, która prowadzi przedsiębiorcze działania [Andersson, 2000]. Wymienia on następujące cechy przedsiębiorcy:
• umiejętność zidentyfi kowania nowych kombinacji dostępnych zasobów,
• zdolność wykorzystania i rozwoju tych nowych kombinacji zaso-bów,
• działa zgodnie z własnym punktem widzenia,
• zdolność do przekonywania innych podmiotów do inwestowania w przedsiębiorcze projekty,
• właściwe wyczucie czasu w podejmowaniu decyzji [Andersson, 2000, s. 67].
Drugi element omawianego zjawiska międzynarodowej przedsiębior-czości – „międzynarodowa” – oznacza działalność fi rmy przekraczającą granice jej macierzystego kraju.
Pojęcie „międzynarodowa przedsiębiorczość” po raz pierwszy wpro-wadził Morrow [1988], lecz zdefi niował ją McDougall [1989, s. 389] jako „nowe międzynarodowe przedsiębiorstwa, które od początku ich powsta-nia biorą udział w międzynarodowej działalności gospodarczej”. Natomiast Zahra [1993, s. 6] zaproponował inną defi nicję, w której określił ją jako zachowania fi rm podejmujących ryzyko w formie przedsięwzięć na między-narodowych rynkach. Jest to szersze ujęcie, ponieważ nie odnosi się tylko do nowo powstałych fi rm, ale dotyczy także już funkcjonujących przedsię-biorstw międzynarodowych.
Z kolei Oviatt i McDougall, którzy w dużym stopniu przyczynili się do rozwoju teorii międzynarodowej przedsiębiorczości, sformułowali trzy inne defi nicje tego zjawiska. Oto one:
1. Nowe i innowacyjne działania, które mają na celu tworzenie wartości i rozwój organizacji biznesowych poza granicami kraju [Oviatt, McDougall, 1996, s. 25].
2. Połączenie innowacyjnych, poszukujących ryzyka zachowań, które przekraczają granice i tworzą wartość dodaną w organizacji [Oviatt, McDougall, 2000, s. 903].
3. Międzynarodowa przedsiębiorczość jest odkrywaniem, oceną, zarzą-dzaniem i wykorzystywaniem możliwości ponad granicami krajów w celu wytwarzania dóbr i usług [Oviatt, McDougall, 2005, s. 540]. Trzykrotna próba zdefi niowania międzynarodowej przedsiębiorczości przez tych samych autorów w okresie jednej dekady świadczy o procesie rozwoju tego zjawiska i dostrzeganiu w nim ciągle nowych aspektów. Oczy-wiście, w literaturze przedmiotu można spotkać także inne propozycje zde-fi niowania MP, które zostały przedstawione w tabeli 4.
73
Koncepcja międzynarodowej przedsiębiorczości
Tabela 4. Przegląd defi nicji międzynarodowej przedsiębiorczości (MP)
Autor Defi nicja
Shrader, Oviatt i McDougall [2000]
MP objawia się przyspieszoną internacjonalizacją fi rm, które angażują się w międzynarodowy biznes we wczesnym cyklu życia swojej organizacji.
Knight [2000] MP uwidacznia się w poszukiwaniu szans, podejmowaniu ryzyka i decyzji, przyspieszanych przez silnego lidera fi rmy lub przez organizację.
McDougall i Oviatt [2000]
MP to kombinacja zachowań innowacyjnych, proaktywnych i ryzykownych, które przekraczają granice narodowe i mają na celu tworzenie wartości w organizacjach.
Shane
i Venkataraman [2000]
MP jako działalność fi rm na zagranicznych rynkach, która obejmuje identyfi kowanie: w jaki sposób, z kim i co wpływa na możliwości, które są odkrywane, oceniane i wykorzystywane do tworzenia przyszłych dóbr i usług.
Knight [2001] MP wyraża się w międzynarodowej orientacji przedsiębiorcy, który wpływa na proaktywność i agresywność fi rmy na zagranicznych rynkach.
Zahra i George [2002]
MP to proces twórczego odkrywania i wykorzystania możliwości rozwoju na rynkach zagranicznych w dążeniu do osiągnięcia na nich przewagi konkurencyjnej.
Kuemmerle [2002] MP to rozwój nowych międzynarodowych przedsięwzięć lub fi rmy start-ups, które od początku istnienia nie zwiększają zaangażowania na krajowym rynku, ale rozwijają szybko działalność na rynkach zagranicznych.
Dimitratos i Plakoyiannaki [2003]
MP jest procesem osadzonym w kulturze organizacyjnej fi rmy (międzynarodowa orientacja przedsiębiorcy, proces międzynarodowego uczenia się, międzynarodowa skłonność do innowacji, skłonność do podejmowania międzynarodowego ryzyka, orientacja na międzynarodowe sieci, międzynarodowa motywacja), która poszukuje i wykorzystuje możliwości na międzynarodowym rynku w celu tworzenia wartości.
Jones i Coviello [2005]
MP to ewolucyjny proces determinowany przez innowacje, zmiany otoczenia oraz wolę ludzką, działania i decyzje.
Oviatt i McDougall [2005]
MP to odkrywanie, odtwarzanie, ocena i wykorzystywanie okazji ponad granicami narodowymi w celu kształtowania przyszłych dóbr i usług.
Coviello [2006] Międzynarodowa organizacja nie jest przedsiębiorcza tylko z powodu faktu, że jest nowo powstałą fi rmą, lecz dlatego że może się ona wykazać możliwościami przedsiębiorczymi na międzynarodowym rynku.
Karra, Phillips i Tracey [2009]
MP polega na budowaniu przewagi konkurencyjnej poprzez kompleksowy rozwój konfi guracji międzynarodowych zasobów. Źródło: opracowanie własne.
74
Rozdział 5 Przytoczone w tabeli defi nicje międzynarodowej przedsiębiorczości podkreślą różne, ważne z punku widzenia ich autorów, atrybuty tego proce-su. Są to najczęściej:
• rozpoznanie możliwości internacjonalizacji i ich umiejętność wy-korzystania,
• budowanie przewagi konkurencyjnej na zagranicznych rynkach, • międzynarodowa orientacja przedsiębiorcy,
• przyspieszenie internacjonalizacji.