W literaturze poświeconej born globals pojawiło się kilka modeli pró-bujących wyjaśnić istotę tego zjawiska. Pierwszy, opracowany przez pre-kursorów badań tych fi rm, był model Madsena, Servaisa [1997], który na długi okres wytyczył kierunki badań BG. Model internacjonalizacji tych przedsiębiorstw uwzględnia trzy czynniki, które przyspieszają ten proces, a mianowicie: założyciela fi rmy, organizację (fi rmę) i otoczenie, w którym ta fi rma funkcjonuje (rys. 14). Każdy z tych czynników ma specyfi czne ce-chy, które są niezbędne, aby fi rma weszła szybko na zagraniczne rynki.
Rysunek 14. Model internacjonalizacji born global wg Madsena i Servaisa ZAŁOŻYCIEL: doświadczenie ambicje motywacje ORGANIZACJA: kompetencje procedury struktura zarządzanie OTOCZENIE: umiędzynarodowie nie rynku (branży) technologia specjalizacja
BORNGLOBAL
Źródło: Madsen, Servais [1997, s. 581].
Autorzy modelu nie określili stopnia ważności wyszczególnionych grup czynników internacjonalizacji born global, tym samym nadali im rów-norzędne znaczenie w przyspieszeniu tego procesu.
Kolejny model internacjonalizacji born global stworzyli Rasmussen, Madsen i Evangelista [2001], który w pewnym stopniu opiera się na wcze-śniej omówionym. Według autorów aktywność założyciela BG przed roz-poczęciem nowej działalności odgrywa ważną rolę. Na rysunku 15 „pre--organizacja” jest połączona z internacjonalizacją, co oznacza, że poprzed-nia praca i zdobyte w niej doświadczenie założyciela ważne jest z punku widzenia powstania i rozwoju nowej fi rmy. Przedsiębiorca charakteryzuje się specjalnym zestawem umiejętności, kompetencji i wiedzy, które mogą
89
Born global – przedsiębiorstwo od początku globalne
skrystalizować się w założeniu nowego przedsiębiorstwa. W okresie „pre--organizacji” duży wpływ na doświadczenie przedsiębiorcy/założyciela fi r-my ma także otoczenie, w którym funkcjonowała ta fi rma.
Rysunek 15. Model internacjonalizacji born global wg Rasmussena, Madsena i Evangelisty
Pre-organizacja
ORGANIZACJA
INTERNACJO-NALIZACJA OTOCZENIE ZAŁOŻYCIEL
skłonność zamiar działanie
Cechy osobiste przedsiębiorcy (bodźce do internacjonalizacji): przygotowanie i doświadczenie biznesowe orientacja globalna doświadczenie międzynarodowe wiedza o rynku wiedza o sieci
relacje biznesowe i społeczne
Źródło: Rasmussen i in. [2001, s. 81].
Rysunek 15 pokazuje także wyraźne związki między otoczeniem, przed-siębiorcą oraz organizacją (BG) a procesem umiędzynarodowienia. Dla Ra-smussena i in. [2001] rola przedsiębiorcy jest głównym czynnikiem procesu internacjonalizacji, który wykorzystuje swoją wiedzę i doświadczenie w za-łożeniu nowej organizacji (BG). Następnie, w miarę zdobywania wiedzy z otoczenia międzynarodowego, w którym działa fi rma, dokonuje on zmian w strategii rozwoju swojego przedsiębiorstwa. Założyciel musi mieć skłon-ność do prowadzenia biznesu, która w miarę zwiększania się wiedzy o nim zdolna jest przekształcić się w konkretny zamiar, którego końcowym efek-tem jest założenie born global.
Kolejnym modelem internacjonalizacji born global jest model zapro-ponowany przez Rialpa, Rialpa i Knighta [2005]. Przeprowadzili oni licz-ne badania born globals i zidentyfi kowali czynniki przyspieszające proces umiędzynarodowienia działalności tych fi rm. Zaliczyli do nich: założyciela, który ma globalną wizję funkcjonowania fi rmy, wynikającą z
międzynaro-90
Rozdział 6 dowego doświadczenia, wysoki poziom wiedzy o rynkach zagranicznych, zaangażowanie menedżerów w rozwój fi rmy, wykorzystanie sieci bizneso-wych, dobrą znajomość języków obcych, posiadanie unikatowych zasobów niematerialnych, generowanie wysokiej wartości w wytwarzanych produk-tach opartych o wysokie technologie, koncentrację na niszach rynkowych w wielu krajach, orientację na klienta i bliskie relacje z nim, elastyczność w dostosowaniu się do zmieniających się warunków na rynkach zagranicz-nych. Uwieńczeniem tych badań było opracowanie modelu internacjonali-zacji born global, w którym zachowanie fi rmy determinują zasoby niemate-rialne oraz czynniki zewnętrzne, wynikające z otoczenia fi rmy.
Rysunek 16. Model internacjonalizacji born global wg Rialpa, Rialpa i Knighta
91 Niematerialne zasoby firmy:
1. kapitał strukturalny (technologiczny, organizacyjny, relacyjny) 2. kapitał ludzki (założyciele,
menedżerowie i ich cechy)
Czynniki zewnętrzne: 1. sektor, branża 2. lokalizacja firmy 3. sieci lokalne i międzynarodowe Międzynarodowe możliwości firmy z zakresu: 1. zarządzania specjalistyczną wiedza i procesami uczenia się 2. wykorzystania kompetencji i
procedur
3. brak rutyny z działalności na rynku krajowym
4. zdolności absorpcyjne
Decyzje strategiczne born global
1. czas i tempo internacjonalizacji
2. wybór rynków zagranicznych 3. strategie międzynarodowe:
zróżnicowanie, koncentracja na niszy
4. różne formy internacjonalizacji 5. osiągnięcie trwałej przewagi
konkurencyjnej
Źródło: Rialp, Rialp i Knight [2005, s. 161].
Z reguły born globals, które są fi rmami małymi, nie dysponują wy-starczającymi zasobami materialnymi i fi nansowymi, aby rozpocząć proces umiędzynarodowienia. Dlatego szczególne znaczenie przypisuje się za-sobom niematerialnym, które decydują o przewadze konkurencyjnej tych fi rm. A więc niematerialne zasoby, na które składają się kapitał strukturalny i kapitał ludzki, wpływają na zdolności fi rmy do internacjonalizacji,
91
Born global – przedsiębiorstwo od początku globalne
re z kolei determinują strategiczne decyzje na zagranicznych rynkach. Do najważniejszych należą: określenie momentu i tempa internacjonalizacji, wybór rynków zagranicznych i form wejścia na nie, koncentracja na ryn-kach niszowych. O wyborze strategii nie decydują jednak jedynie zdolności fi rmy do internacjonalizacji, ale także czynniki płynące z otoczenia, w któ-rym ona działa. Autorzy zaliczają do nich: rodzaj branży fi rmy, jej lokaliza-cję oraz wykorzystanie formalnych oraz nieformalnych relacji w lokalnych i międzynarodowych sieciach.
Wszystkie przedstawione modele internacjonalizacji BG mają jedną wspólną cechę – nadają przedsiębiorcy/założycielowi fi rmy dużą rangę, można nawet powiedzieć decydującą, w przyspieszeniu umiędzynarodo-wienia tych fi rmy.