W rozdziale tym dokonano przeglądu najważniejszych obszarów ba-dawczych skoncentrowanych wokół fi rm born global (BG) i na tej podstawie wyodrębniono funkcjonujące w literaturze przedmiotu defi nicje. Na początku lat 90. ubiegłego wieku pojawiły się pierwsze prace naukowe, w których su-geruje się, że etapowe podejście nie może już w pełni wyjaśnić zachowania mniejszych fi rm w procesie internacjonalizacji. Cavusgil [1994] sugeruje na-wet, że stopniowa internacjonalizacja jest „martwa”, a psychiczny dystans nie wyjaśnia już wyboru rynków zagranicznych oraz że fi rmy dostosowują swoje strategie w zależności od okoliczności na tych rynkach.
Pierwszym, który zwrócił uwagę na sprzeczny z etapową koncepcją sposób wejścia fi rm na zagraniczne rynki, był Rennie [1993], który przepro-wadził badania australijskich eksporterów i doszedł do wniosku, że znaczna ich część wkrótce po powstaniu podejmuje działalność na wielu zagranicz-nych rynkach. Nazwał je born global, co oznacza, że są to przedsiębiorstwa od początku globalne (urodzeni globaliści).
Przedsiębiorstwa te, według autora, charakteryzowały się następują-cymi cechami:
• co najmniej 25% swojej produkcji zaczęły eksportować w okresie do dwóch lat od ich powstania,
• są to fi rmy małe,
• założyciel fi rmy postrzega świat jako jeden wielki rynek,
• fi rmy te zostały założone przez aktywnych przedsiębiorców w oparciu o wykorzystanie nowoczesnych technologii,
• produkty oferowane były głównie do innych fi rm.
Od ukazania się pierwszych badań tego zjawiska pojawiła się niezli-czona liczba publikacji związanych z tym tematem. Ich autorzy koncen-trowali się na analizie różnych aspektów związanych z born global. Kilka z nich wydaje się najważniejsze, a mianowicie: wpływ globalizacji na
szyb-86
Rozdział 6 ką internacjonalizację, znaczenie założycieli/przedsiębiorców w powstawa-niu i rozwoju born global, strategie wejścia na zagraniczne rynki, znaczenie dystansu psychicznego w ich wyborze oraz rola sieci w przyspieszeniu in-ternacjonalizacji. Krótki ich przegląd dokonany zostanie poniżej.
Pierwsze badania skupiały się nad globalizacją jako główną przyczyną powstawania fi rm od początku globalnych. Rozwój technologiczny w za-kresie produkcji, komunikowania się, transportu i logistyki stworzył nowe warunki ułatwiające internacjonalizację tych fi rm. Globalizacja wpłynęła także na ujednolicenie się popytu na rynkach, co ułatwiało tym fi rmom wej-ście na nie. Zdaniem Verdiera i in. [2010, s. 21] „zwiększony poziom globa-lizacji w wielu branżach dodatkowo zmniejsza postrzegane ryzyko wejścia na rynki zagraniczne i częściowo wyjaśnia obserwowany wzrost szybkości umiędzynarodowienia wśród małych fi rm”.
Znaczenie założycieli/przedsiębiorców jako czynnika przyspiesza-jącego internacjonalizację BG jest analizowane także w wielu badaniach [McDougall i in., 1994; Knight, Cavusgil, 1996; Madsen, Servais, 1997; Fletcher, 2000; Knight, Cavusgil 2004]. Dla młodych i małych fi rm brak doświadczenia międzynarodowego, a także niedobór materialnych zasobów nie stanowią głównej przeszkody w umiędzynarodowieniu ich działalności. Założyciele tych fi rm mają globalną wizję prowadzenia działalności gospo-darczej, międzynarodowe doświadczenie i wiedzę nabytą z poprzednich miejsc zatrudnienia, liczne formalne i nieformalne kontakty, które wyko-rzystują w procesie przyspieszenia internacjonalizacji ich fi rm. Dotyczy to zwłaszcza tych fi rm, które wytwarzają unikatowe produkty skierowane na rynki niszowe. Aby odnieść sukces, konieczne jest szybkie wejście na nie, w pewnych sytuacjach na wiele rynków zagranicznych w tym samym czasie [Andersson, Wiktor, 2003]. Może to być tłumaczone także krótkim cyklem życia eksportowanych produktów i koniecznością jak najszybszego osią-gnięcia korzyści skali produkcji. W tym celu wykorzystywany jest nie tylko eksport, chociaż on nadal pozostaje główną formą internacjonalizacji, ale także sojusze strategiczne podejmowane z innymi fi rmami i międzynarodo-we sieci [Rasmussen i in., 2001; Evangelista, 2003; Spence, 2003].
Niektórzy badacze zwracają uwagę na indywidualne cechy przedsię-biorcy i traktują go jako bardzo ważny czynnik w przyspieszeniu internacjo-nalizacji, a inni podkreślają, że jego znaczenie wzrasta, jeżeli wykorzystuje on w tym celu społeczne i biznesowe sieci [Rasmussen i in., 2000].
To krótkie naświetlanie badanych problemów związanych z born glo-bal, pokazuje złożoność tego zjawiska. Potwierdzeniem tego są liczne, zróż-nicowane defi nicje born global, które przedstawiono poniżej:
1. BG toorganizacja biznesowa, która od początku istnienia dąży do uzyskania znaczącej przewagi konkurencyjnej z wykorzystaniem
87
Born global – przedsiębiorstwo od początku globalne
zasobów i sprzedaży w wielu krajach [Oviatt, McDougall, 1994, s. 49].
2. BG to małe, przeważnie zorientowane na rozwój wysokich tech-nologii fi rmy, które rozpoczynają działalność na rynkach między-narodowych wkrótce od ich powstania [Knight, Cavusgil, 1996, s. 11].
3. BG to fi rmy, które przyjmują i realizują globalne podejście do biznesu od początku istnienia lub wkrótce potem [Madsen, Servais, 1997, s. 34].
4. BG to fi rma, która od początku swojego istnienia czerpie znaczną część przychodów za sprzedaży swoich produktów na zagranicz-nych rynkach [Knight, 1997, s. 1].
5. BG to fi rma łącząca innowacyjne, aktywne i ryzykowne zacho-wania, która przekracza szybko granice kraju i ma na celu two-rzenie wartości w organizacji [McDougall, Oviatt, 2000, s. 902]. 6. BG to fi rma, której głównym źródłem przewagi
konkurencyj-nej jest specjalistyczna baza wiedzy, niezbędna do wykorzysta-nia w coraz bardziej globalnym otoczeniu rynkowym [Bell i in., 2001, s. 2].
7. BG to młoda, przedsiębiorcza fi rma, która inicjuje aktywnie mię-dzynarodową działalność gospodarczą bardzo wcześnie, wcho-dząc szybko na zagraniczne rynki [Cavusgil i in., 2008].
8. BG to fi rma należąca do sektora MSP z przyspieszonym poten-cjałem do internacjonalizacji i globalną wizją rynku [Gabriels-sona i in., 2008, s. 385].
Jak widać z powyższej prezentacji defi nicji, nie udało się dotychczas wypracować w miarę jednolitego pojęcia. Utrudnia to konceptualizację ba-danego problemu, ponieważ defi nicja przedmiotu badań ma kluczowe zna-czenie w nauce, gdyż określa ona sferę badań i ma ogromny wpływ na ich końcowe wyniki. Przytoczone defi nicje BG kładą nacisk na różne ważne, według ich autorów, atrybuty. Najczęściej należą do nich: prędkość, stopień i zakres internacjonalizacji.
Na podstawie analizy bogatej literatury poświęconej born globals pod-jęto próbę zdefi niowania tego rodzaju fi rm. Według autorki niniejszej książ-ki born global to młode, małe przedsiębiorstwo, które od początku swego istnienia prowadzi operacje na wielu zagranicznych rynkach, wykorzystu-jąc i łącząc swoje zasoby oparte na wiedzy z zasobami innych fi rm w ra-mach międzynarodowych sieci biznesowych. Defi nicja ta uwzględnia dwa z trzech najczęściej wykorzystywanych aspektów w określaniu istoty tego zjawiska (prędkość i zakres internacjonalizacji) oraz dodatkowo wprowa-dza dwa inne ważne czynniki z punktu widzenia przyspieszenia
umiędzy-88
Rozdział 6 narodowienia, a mianowicie ważność swoich zasobów opartych na wiedzy (niematerialnych) i możliwość ich łączenia z innymi na wielu rynkach za-granicznych, co ułatwia takiej fi rmie udział w międzynarodowych sieciach biznesowych.