Poszczególne formy internacjonalizacji różnią się stopniem zaangażo-wania fi rmy na zagranicznych rynkach. Jak już wspomniano, eksport stano-wi dla polskich fi rm podstawową formę ich internacjonalizacji. Na podsta-wie przeprowadzonych badań polskich BG można stpodsta-wierdzić, że cechuje je relatywnie niski poziom internacjonalizacji, biorąc pod uwagę formy wejścia na zagraniczne rynki. Na rysunku 19 dopasowano formy wejścia badanych BG do poziomu zaangażowania na zagranicznych rynkach. Żadna z tych fi rm nie została zaliczona do trzeciej grupy, gdyż wśród badanych BG nie było takiej, która rozpoczęła działalność za granicą w formie zagranicz-nych inwestycji bezpośrednich.
Rysunek 19. Stopnień zaangażowania polskich BG na zagranicznych rynkach
Eksport pośredni - 14 Eksport bezpośredni - 28
Licencja - 2 Franczyza - 2 Sojusz strategiczny - 4 Kontrakt menedżerski - 3 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie - brak Niski stopień zaangażowania BG na zagranicznych rynkach
Średni stopień zaangażowania BG na zagranicznychrynkach
Wysoki stopień zaangażowania BG na zagranicznych rynkach
Źródło: opracowanie własne.
Przedsiębiorstwa wykorzystujące eksport pośredni, franczyzę, sojusz strategiczny weszły na rynki zagraniczne poprzez uczestnictwo w sieci. W pierwszym przypadku była to sieć dostawców z różnych krajów zor-ganizowana wokół pośredników krajowych i zagranicznych. W przypad-ku franczyzy była sieć budowana przez samą fi rmę BG, natomiast sojusze strategiczne zostały podjęte z fi rmami należącymi do międzynarodowych sieci biznesowych. Sieć biznesową nie należy jednak utożsamiać z formą wejścia na zagraniczne rynki, ale jako organizację przyspieszającą proces internacjonalizacji.
143
Formy wejścia polskich born global na zagraniczne rynki
9.5. Wnioski z badań
Przeprowadzone badania pozwalają na wyciągnięcie kilku następują-cych wniosków:
1. Ekonomiczny sukces małych i średnich fi rm zależy w dużej mie-rze od formułowania i wdrażania strategii wejścia na zagraniczny rynek.
2. Formy wejścia fi rmy na zagraniczne rynki różnią się stopniem zaangażowania własnych zasobów oraz stopniem kontroli i ryzyka.
3. Stopień zaangażowania badanych BG na zagranicznych rynkach można określić jako średni, biorąc pod uwagę wykorzystywane formy internacjonalizacji.
4. Podstawową formą wejścia polskich fi rm BG na zagraniczne ryn-ki jest eksport, aż 79,23% z badanych podmiotów wykorzystało ten sposób umiędzynarodowienia swojej działalności.
5. W przeważającej mierze jest to eksport bezpośredni, co nie jest zgodne z wynikami badań przeprowadzonych w innych krajach, gdyż z reguły dominuje w nich eksport pośredni.
6. Tylko 20,77% badanych fi rm wybrało formę bardziej zaawanso-waną, czyli sprzedaż licencji, franczyzy, kontrakty menedżerskie i sojusze strategiczne (wszystkie formy mają niekapitałowy cha-rakter).
7. Pośrednie i bezpośrednie angażowanie się born globals w mię-dzynarodowe sieci biznesowe jest ważnym czynnikiem umożli-wiającym przyspieszenie internacjonalizacji.
ROZDZIAŁ 10
ZNACZENIE DYSTANSU PSYCHICZNEGO
W INTERNACJONALIZACJI POLSKICH
BORN GLOBALS
10.1. Wprowadzenie
Koncepcja psychicznego dystansu została spopularyzowana przez au-torów uppsalskiego modelu internacjonalizacji przedsiębiorstwa, Johansona i Wiedersheima-Paula [1975], którzy wykorzystali ją do wyjaśnienia eta-powej ścieżki tego procesu, szczególnie zaś do wyboru rynku zagranicz-nego i formy wejścia na ten rynek. W ich badaniach dystans psychiczny zdefi niowano jako „czynniki uniemożliwiające lub zakłócające przepływ informacji pomiędzy fi rmą a zagranicznym rynkiem” [ibidem, s. 308]. Czynniki te wynikają z różnic: językowych, kulturowych, w praktykach biznesowych, w systemach politycznych, w poziomie edukacji oraz pozio-mie rozwoju gospodarczego krajów. W uppsalskim modelu internacjonali-zacji fi rmy mają tendencję do rozpoczęcia zagranicznych operacji w krajach o niskim poziomie dystansu psychicznego, co umożliwia im w przyszłości przejście na rynki charakteryzujące się większym dystansem psychicznym, czyli bardziej różniące się od kraju macierzystego fi rmy. Ponieważ pojęcie „psychiczny” odnosi się do umysłu, dlatego nie można skupić się wyłącznie na czynnikach zewnętrznych, które zostały uwzględnione w ich defi nicji. Bardzo ważne są także czynniki wewnętrzne, mające swe źródło w inter-nacjonalizującej się fi rmie, a mianowcie sposób postrzegania i umiejętność zrozumienia różnic między rynkiem macierzystym a goszczącym przez oso-by podejmujące decyzje o internacjonalizacji.
Defi nicja dystansu psychicznego ulegała zmianom, np. Vahlne i Nord-strom [1992, s. 42] stwierdzili, że jest to ogół czynników, które hamują pro-ces uczenia się fi rmy o zagranicznym rynku i zrozumienia zagranicznego otoczenia. Autorzy dodali, że proces ten jest ważniejszy przy formułowaniu strategii rozwoju fi rmy na zagranicznym rynku niż dostęp do informacji o tym rynku. Z kolei O’Grady [1996, s. 311] określił dystans psychiczny
146
Rozdział 10 jako stopień niepewności co do rynku zagranicznego, który jest skutkiem różnic kulturowych i odmienności w prowadzeniu biznesu.
Jednakże bliskość zagranicznego rynku pod względem dystansu psy-chicznego nie jest gwarancją lepszego przebiegu na nim operacji bizneso-wych, a wręcz może stać się ona przyczyną niepowodzenia fi rmy z powodu niewystarczającego przygotowania się do występujących różnic. Nawet po-między krajami, które postrzegane są jako podobne pod wieloma wzglę-dami, występują jednak takie różnice, które przy niewłaściwym przygoto-waniu do wejścia na nie mogą się okazać zbyt trudne do przezwyciężenia. Taka sytuacja została określona mianem paradoksu dystansu psychicznego. Polega on na tym, iż operacje biznesowe prowadzone w kraju postrzeganym jako psychicznie bliski, niekoniecznie okazują się łatwe w realizacji, gdyż założenie dużego podobieństwa rynków niejednokrotnie powstrzymuje fi r-mę od poznania istotnych, kluczowych różnic pomiędzy krajami. W efekcie postrzeganie rynku krajowego i zagranicznego jako podobnych stanowić może barierę internacjonalizacji. Okazuje się bowiem, że to, co wydaje się na płaszczyźnie psychicznej bliskie, w rzeczywistości może okazać się znacznie dalsze od oczekiwań.