O ile prawo do dobrej administracji jest zbiorczym określeniem uprawnień proceduralnych mających zapewnić — jak stanowi preambuła Konstytucji RP — rzetelność i sprawność działania instytucji publicznych, o tyle ustawa zasadnicza zawiera również bezpośrednie przepisy, które można wskazać jako podstawy służące ochronie wolności do dokonania czynności notarialnej. W przedmiocie niniejszego artykułu w tym zakresie wskazać należy art. 17 ust. 1, art. 27 zd. 1 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Artykuł 17 ust. 1 Konstytucji RP daje prawodawcy ustawowemu możliwość tworzenia samorządów zawodowych, reprezentujących osoby wykonujące za-wody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i jego ochrony. Ustawa Prawo o notariacie ustanawia samorząd notarialny, który tworzą ex lege wszyscy no-tariusze (art. 26 i nast. u.pr.not.). Nie ulega wątpliwości, że interesem publicz-nym58 stojącym u podstaw utworzenia tego samorządu jest, mówiąc najogólniej, należyta realizacja przez rejentów nałożonych nań prawnie zadań publicznych (urzeczywistnianie wolności do dokonywania czynności prawnych). Obowiąz-kiem samorządu notarialnego jest sprawowanie pieczy59 nad należytym wyko-nywaniem zawodu notariusza, co gwarantować ma nadzór właściwej rady Izby Notarialnej między innymi nad wykonywaniem obowiązków przez notariuszy
58 W przedmiocie rozumienia pojęcia „interes publiczny” zob. A. Wilcz y ńska: Interes publiczny w prawie stanowionym i orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. „Przegląd Prawa Handlowego” 2009, nr 6, s. 48—55.
59 W przedmiocie konstytucyjnego pojęcia pieczy w odniesieniu do samorządów zawodo-wych reprezentujących osoby zaufania publicznego zob. M. Jackowski: Ewolucja konstytucyj-nego pojęcia pieczy w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjkonstytucyj-nego. „Palestra” 2013, s. 226—232.
79
Konstytucyjne podstawy ochrony wolności…
(zastępców notarialnych, aplikantów notarialnych) oraz przestrzeganiem przez nich powagi i godności właściwej dla notariusza (art. 35 pkt 2 u.pr.not.).
Konstytucyjnych podstaw, które z kolei chronią przed barierami ograniczają-cymi dostęp do „usług” notarialnych, upatrywać należy w przepisach art. 27 zd. 1 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Pierwszy z cytowanych przepisów wska-zuje, że językiem urzędowym w Rzeczypospolitej Polskiej jest język polski, a jego ogólną realizację stanowi art. 4 i 5 ustawy o języku polskim60. Na grun-cie prawa o notariagrun-cie relewantnym przepisem jest art. 2 ust. 3 zd. 1 u.pr.not., w myśl którego czynności notarialnych dokonuje się w języku polskim61. Wresz-cie — last but not least — wskazać należy na art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym wszyscy są równi wobec prawa i mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Jak wykazywałem już w innym miejscu62, oznacza to między innymi, że wykładnia zorientowana konstytucyjnie uprawnia do rozumienia art. 5 § 1 u.pr.not. (notariuszowi za dokonanie czynności notarial-nych przysługuje wynagrodzenie określone na podstawie umowy ze stronami czynności, nie wyższe niż maksymalne stawki taksy notarialnej właściwe dla danej czynności) w ten sposób, że notariusz powinien pobierać co do zasady stawki maksymalne, z tym zastrzeżeniem, że w ramach uznania może w oko-licznościach konkretnej sprawy je obniżać, biorąc pod uwagę cechę istotną, którą odznaczają się strony czynności notarialnej, uzasadniającą różnicowanie wysokości pobranej opłaty.
Zgodnie z art. 37 ust. 1 Konstytucji RP, z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji korzysta ten, kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej.
Przepis ten wyznacza zasadniczy zakres podmiotowy osób uprawnionych do wolności przyznanych z mocy samej Konstytucji. W niniejszym opracowaniu z wolności do dokonania czynności prawnej wyprowadzona została wolność pochodna — wolność do dokonania czynności notarialnej ze wskazaniem jako jej normatywnej podstawy art. 31 ust. 1 Konstytucji RP. Takie ujęcie przedsta-wionego zagadnienia pozwoliło na dalszą analizę ustawy zasadniczej pod ką-tem wyodrębnienia z niej normatywnych podstaw ochrony wskazanej wolności, skierowanych do prawodawcy zwykłego. Podjęte zostało także skonfrontowanie tych podstaw z odpowiednimi regulacjami prawa o notariacie. W świetle
poczy-60 Ustawa z dnia 7 listopada 1999 roku o języku polskim. Dz.U. 2011, nr 43, poz. 224, tekst jedn. ze zm. W przedmiocie zasady wykonywania czynności urzędowych w języku polskim zob. między innymi A. Wiltos: Język polski jako język urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej i Unii Europejskiej. „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2014, nr 5, s. 78—90;
M. Trzebiatowski: Zasada wykonywania czynności urzędowych w języku polskim. „Przegląd Legislacyjny” 2011, nr 1, s. 68—100.
61 Zgodnie ze zdaniem 2 wskazanego przepisu, na żądanie strony notariusz może dokonać dodatkowo [podkreśl. S.P.] tej czynności w języku obcym, wykorzystując własną znajomość języka obcego wykazaną w sposób określony dla tłumaczy przysięgłych lub korzystając z po-mocy tłumacza przysięgłego.
62 S. Piekarcz yk: Umowa o dokonanie…
80 Sławomir Piekarczyk
nionych ustaleń, uprawnione jest wyprowadzenie wniosku ogólnego, że normy objęte przedmiotową ustawą spełniają standardy wymagane z mocy Konstytu-cji w zakresie ochrony wolności do dokonania czynności notarialnej. Nie ulega jednak wątpliwości, że podjęte w niniejszej pracy wątki zaledwie sygnalizują określone zagadnienia wymagające zdecydowanie szerszej analizy. Ich dalsze po-dejmowanie przez przedstawicieli nauki prawa jest bowiem istotne z punktu wi-dzenia problematyki praw człowieka gwarantowanych przez ustawę zasadniczą.
Sławomir Piekarczyk Constitutional Foundations for the Protection of Freedom
to Perform a Notarial Action Sum mar y
A man’s subjectivity, connected immanently with their inherent and inalienable dignity, constitutes the foundation for their freedoms and rights. One of such freedoms is the freedom to perform a legal action, which can be fully realized with regard to legal actions of particular importance through the use of a legally notary form, which requires the notary to perform a notarial action. This, in turn, supports the claim that the freedom to perform a notarial action is a derivative of the freedom to perform a legal action, while both of those freedoms are protected by Article 31 (1) of the Constitution of the Republic of Poland. This paper attempts to identify further constitutional basis for the freedom to perform a notarial action as well as confront them with the relevant rules of the Polish Notary Public Act and, consequently, aims to determine whether those rules comply with the constitutional standards of protection of the abovementioned freedom.