w postępowaniu upominawczym

Nakazy zapłaty w polskim prawie procesowym cywilnym stanowią szcze-gólnego rodzaju odmianę orzeczenia merytorycznego w postępowaniu proce-sowym. Stosuje się do nich odpowiednio przepisy o wyrokach, w sposób, na jaki pozwala specyfika postępowań, w których są wydawane, tzn. postępowa-nia nakazowego i postępowapostępowa-nia upominawczego. W przedmiotowym artyku-le pragnę się skupić wyłącznie na tzw. upominawczym nakazie zapłaty (tzn.

nakazie zapłaty wydawanym w postępowaniu upominawczym, na podstawie art. 497¹ i nast. kodeksu postępowania cywilnego), gdyż stanowi on przed-miot mojego zainteresowania w pracy zawodowej na stanowisku referendarza sądowego.

Przepis art. 502 § 1 k.p.c. określa, że w nakazie zapłaty nakazuje się pozwa-nemu, by w ciągu dwóch tygodni od doręczenia tego nakazu zaspokoił rosz-czenie wcałości wraz z kosztami. Nie jest więc, lege artis, możliwe wydanie nakazu, który w sposób odmienny niż powód określałby roszczenie podlegające zaspokojeniu. Z wymienionego wyżej przepisu wyinterpretowuje się między innymi zakaz wyłącznie częściowego uwzględnienia roszczenia dochodzonego przez powoda¹. W konsekwencji nie powinna mieć również miejsca sytuacja, w której strona powodowa uzyska rozstrzygnięcie nieodpowiadające w pełni

1 D. Zawistowski: Komentarz do art. 493 kodeksu postępowania cywilnego. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. 2. Red. H. Dolecki, T. Wiśniewski. Warszawa 2013, s. 685; por. M. Jęd rzejewska: Komentarz. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz.

T. 2: Postępowanie rozpoznawcze. Red. T. Ereciński. Warszawa 2012, s. 924—925.

158 Karina Kunc -Urbańczyk

treści jej żądaniu procesowemu. Gdy bowiem zaistnieje jakakolwiek przyczyna, aby jej roszczenia nie uznać, chociażby częściowo, nakaz zapłaty nie zostanie wydany. Z tej też przyczyny w rozdziale 3 działu V tytułu VII Kodeksu postę-powania cywilnego, regulującym postępowanie upominawcze, brak jest prze-pisów dotyczących działań procesowych powoda, możliwych do zainicjowania przeciwko treści uzyskanego nakazu zapłaty.

Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której sentencja nakazu zapłaty zostanie w sposób omyłkowy sformułowana błędnie: żądanie zostanie błędnie przeniesione do treści nakazu, zasądzona zostanie kwota zbyt niska w sto-sunku do zgłoszonego żądania, ewentualnie data naliczania odsetek zostanie wskazana na niekorzyść powoda. Przedmiotem niniejszego artykułu jest usta-lenie zbioru środków prawnych, przysługujących stronie powodowej, a umoż-liwiających zmianę treści wydanego w postępowaniu upominawczym nakazu zapłaty.

Postępowanie upominawcze uregulowane w rozdziale 3 działu V tytułu VII Kodeksu postępowania cywilnego jest postępowaniem odrębnym. W spra-wach rozpoznawanych w tym postępowaniu przepisy ogólne o procesie stosuje się w zakresie nieunormowanym inaczej w przepisach właściwych dla tego po-stępowania. Brak przepisów szczególnych dotyczących środków odwoławczych przysługujących powodowi, sprostowania oraz uzupełnienia nakazu zapłaty musi więc aktualizować normę postępowania zawartą w art. 353² k.p.c., zgod-nie z którą do nakazów zapłaty stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej.

Niezależnie od poglądów orzecznictwa i doktryny w przedmiocie możliwo- ści wniesienia apelacji od nakazu zapłaty lub złożenia wniosku o jego uzupeł-nienie, należy zauważyć, że stosowanie tych rozwiązań do upominawczego na-kazu zapłaty napotyka podstawowy problem — mianowicie ustalenie momentu rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia takiego środka procesowego (a co za tym idzie — końcowego momentu, w jakim wniosek taki może zostać złożony).

Zarówno wniesienie apelacji, jak i złożenie wniosku o uzupełnienie orzeczenia ograniczone są terminem ustawowym, liczonym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku lub doręczenia jego odpisu, jeśli doręczenie wyroku następuje z urzędu (art. 351 § 1 k.p.c. oraz art. 369 § 1 i 2 k.p.c.). Nakaz zapłaty wydawany jest zaś zawsze na posiedzeniu niejawnym. Brak jest przy tym w obowiązujących prze-pisach postępowania cywilnego jakiejkolwiek normy, nakazującej doręczenie jego odpisu powodowi. O ile w art. 491 § 3 k.p.c., dotyczącym nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, zamieszczono wyraźną regulację, ob-ligującą sąd do doręczenia go stronom (przy czym pozwanemu należy wówczas doręczyć jednocześnie również pozew, załączniki i stosowne pouczenia), o tyle brak jest podobnej regulacji w upominawczym odpowiedniku tego przepisu.

Artykuł 502 § 2 k.p.c. nie wspomina o powodzie czy też ogólnie o obu stronach postępowania (ani też nigdy nie wspominał — obecna treść przepisu nie jest

159

Sprostowanie orzeczenia jako jedyny przysługujący powodowi środek…

skutkiem chociażby nieprzemyślanej nowelizacji). Doręczenie, o którym tam mowa, dotyczy wyłącznie pozwanego².

Brak uregulowania tej kwestii można rozważać w kategoriach luki praw-nej lub celowego zabiegu ustawodawcy. Jako że kodeks wprost nie zabrania doręczenia nakazu zapłaty pozwanemu³, należałoby i w tej kwestii zastosować odpowiednio, na mocy art. 353² k.p.c., przepisy o wyrokach. Taki zabieg nie rozwiązuje jednak zauważonego problemu.

Wyroki, zgodnie z art. 327 k.p.c., doręcza się wyłącznie na wniosek, nigdy z urzędu — chyba że strona na skutek pozbawienia wolności była nieobecna podczas ogłoszenia wyroku. Związane jest to przede wszystkim z faktem, że w świetle art. 326 § 2 k.p.c., ogłoszenie wyroku następuje zawsze na posiedze-niu jawnym (wyjątkiem może być wyłącznie wyrok zaoczny). Nakazów zapłaty nigdy się nie ogłasza, gdyż w postępowaniu upominawczym sprawy zawsze rozpoznaje się na posiedzeniu niejawnym (art. 497¹ § 2 k.p.c.). Wyznaczenie roz-prawy w tym trybie może nastąpić wyłącznie w jednym przypadku — w razie prawidłowego wniesienia sprzeciwu przez pozwanego (art. 505 § 1 k.p.c.). Jest to regulacja szczególna w odniesieniu do ogólnej zasady postępowania zwykłe-go, wyrażonej w art. 148 § 2 k.p.c., zgodnie z którą sąd może zawsze skiero-wać sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę, nawet wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Wobec niemożności ogłoszenia upominawczego nakazu zapłaty, odpowiednie stosowanie art. 327

§ 2 k.p.c. polegać musi na jego niezastosowaniu.

Jedyna znana kodeksowi możliwość wydania wyroku poza posiedzeniem jawnym dotyczy wyroku zaocznego. Możliwość taką daje przepis art. 341 k.p.c., przy czym w art. 343 k.p.c. wprost wskazano, że orzeczenie tego typu obligato-ryjnie doręcza się z urzędu obu stronom (bez względu na rodzaj posiedzenia, na jakim zostało ono wydane). Przepis art. 343 k.p.c. jest jednak przepisem szcze-gólnym w stosunku do przepisów o wyrokach. Dotyczy specyficznego rodzaju wyroku, nie można go więc, w moim przekonaniu, stosować do nakazu zapłaty poprzez odniesienie z art. 353² k.p.c. (mimo że wyrok zaoczny stanowi rodzaj wyroku najbardziej podobny do nakazu zapłaty).

Swoista intuicja prawna osób zajmujących się postępowaniem cywilnym pod-powiada, że orzeczenia wydane na posiedzeniu niejawnym zawsze powinny być doręczone obu stronom z urzędu⁴, chyba że kodeks postępowania wprost naka-zuje doręczyć go tylko jednej stronie — jak w przypadku postanowienia o

usta-2 Artykuł 502 § 2 k.p.c.: „Pozwanemu doręcza się nakaz zapłaty wraz z pozwem i poucze-niem o sposobie wniesienia sprzeciwu, o treści art. 503 § 1 zdanie trzecie oraz o skutkach nie-zaskarżenia nakazu”.

3 Artykuł 353² k.p.c.: „Do nakazów zapłaty stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej”.

4 H. Piet rzkowski: Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych. Warszawa 2014, s. 790.

160 Karina Kunc -Urbańczyk

nowieniu lub odmowie ustanowienia pełnomocnika z urzędu (art. 123 § 1 k.p.c.) albo postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych lub o cofnię-ciu takiego zwolnienia (art. 111a ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Bliższa analiza przepisów pokazuje jednak, że taka reguła została sformułowana wyłącznie w stosunku do postanowień.

Zgodnie z art. 357 § 2 k.p.c., postanowienia wydane na posiedzeniu niejaw-nym sąd doręcza z urzędu obu stronom, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. O ile na mocy art. 361 k.p.c. możliwe jest stosowanie do postanowień odpowiednio przepisów o wyrokach, o tyle brak jest analogicznej normy dla sy-tuacji odwrotnej. Także przywoływany już wielokrotnie przepis art. 353² k.p.c.

nie mówi nic o możliwości stosowania do nakazów zapłaty również przepi-sów o postanowieniach. Oznacza to, że nie ma w polskim postępowaniu cywil-nym normy otwarcie nakazującej stosowanie, chociażby odpowiednio, przepisu art. 357 § 2 k.p.c. do wszelkich orzeczeń wydawanych na posiedzeniu niejaw-nym, w tym do upominawczego nakazu zapłaty.

W komentarzach do Kodeksu postępowania cywilnego można spotkać się ze sformułowanym w sposób kategoryczny stanowiskiem, zgodnie z którym nakaz doręcza się obu stronom⁵. Autorzy powołują się przy tym na trzy różne źródła takiej koncepcji: artykuł Bolesława Jelenia z 1974 roku⁶, artykuł Stanisława Krzemickiego z 1939 roku⁷ oraz uchwałę Sądu Najwyższego w sprawie o sygn.

akt III CZP 44/73⁸.

Analiza wymienionych źródeł nie przynosi jednak zadowalających rezulta-tów. Podniesione w tych źródłach argumenty nie przystają do obecnego stanu prawnego.

Przede wszystkim sam Bolesław Jeleń w swoim artykule zauważa problem z treścią art. 502 § 2 k.p.c. i związanym z tym brakiem kodeksowych podstaw do doręczania stronie powodowej odpisu wydanego upominawczego nakazu zapłaty. Przedmiotem jego zainteresowań jest jednak wyłącznie kwestia dorę-czania nakazów zapłaty jednostkom gospodarki uspołecznionej i możliwości za-stosowania art. 331 k.p.c. do postępowania odrębnego, jakim jest postępowanie upominawcze. Zgodnie z nieobowiązującym już art. 331 § 1 k.p.c., wyrok z uza-sadnieniem doręczało się z urzędu stronom we wszelkich sprawach, w których

5 Tak między innymi R. Flejszar: Komentarz do art. 502 kodeksu postępowania cywil-nego. W: Kodeks postępowania cywilcywil-nego. T. 1. Red. A. Góra -Błaszczykowska. Warsza-wa 2013, s. 1231; A. Marciniak: Komentarz do art. 502 kodeksu postępoWarsza-wania cywilnego.

W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 357—505³⁷. T. 2. Red. K. Pia-secki. Warszawa 2010, s. 675.

6 B. Jeleń: Doręczenie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. „Nowe Prawo”

1974, nr 9, s. 1174—1175.

7 S. K rzemicki: Kilka uwag w kwestii doręczania nakazów zapłaty w postępowaniu na-kazowym i upominawczym. „Palestra” 1939, nr 3, s. 392—395.

8 Uchwała SN z dnia 8 sierpnia 1973 roku, sygn. akt: III CZP 44/73. Lex nr 1639.

161

Sprostowanie orzeczenia jako jedyny przysługujący powodowi środek…

jedną ze stron była jednostka gospodarki uspołecznionej. Istotne z punktu wi-dzenia tej kategorii podmiotów było więc to, czy art. 502 § 2 k.p.c. wyłączał zastosowanie art. 331 k.p.c., czy też ogólnej reguły doręczania orzeczeń jed-nostkom gospodarki uspołecznionej nie naruszał. W ocenie Bolesława Jelenia, art. 502 § 2 k.p.c. wprost nie zabraniał doręczenia stronie powodowej nakazu zapłaty, a jedynie nie nakładał takiego obowiązku na sąd w postępowaniu upo-minawczym. Tym samym nie wyłączał zastosowania art. 331 § 1 k.p.c., wobec czego nakazy zapłaty, w jego ocenie, powinno się doręczać jednostkom gospo-darki uspołecznionej zawsze z urzędu także wtedy, gdy były one powodami⁹. Autor w konkluzji swojego artykułu wprost jednak stwierdził, że powodom bę-dącym osobami fizycznymi i osobami prawnymi upominawcze nakazy zapłaty doręczać się powinno jedynie na wniosek¹⁰. Tym samym powoływanie się na wspomniany tekst naukowy, wbrew oczywistym intencjom jego autora, uznać należy za niedopuszczalne nadużycie.

Z kolei Stanisław Krzemicki swoją argumentację opierał na treści art. 374 starego k.p.c.¹¹: „Sąd wydaje swe orzeczenie w postaci postanowienia, jeżeli w myśl przepisów niniejszego kodeksu nie zapada wyrok”. Na tej podstawie uznał on, drogą eliminacji, że nakaz zapłaty jest w istocie postanowieniem.

Nie może być zarządzeniem, skoro wydaje go sąd, a nie przewodniczący, ale też nie jest wyrokiem, bo prawo tak nie stanowi (ma jedynie skutki prawomoc-nego wyroku, zgodnie z art. 463 § 3 i art. 484 starego k.p.c.). Skoro zaś jest postanowieniem, powinien być doręczany obu stronom, zgodnie z art. 376 § 2 starego k.p.c., odpowiednikiem obecnego art. 357 § 2 k.p.c.¹²

Tożsama regulacja współcześnie została zamieszczona w art. 354 k.p.c., jed-nak obecnie jej treść brzmi następująco: „Jeżeli kodeks nie przewiduje wyda-nia wyroku lub nakazu zapłaty, sąd wydaje postanowienie”. Obecnie nie budzi wątpliwości również charakter prawny nakazów zapłaty. Nakazom zapłaty po-święcono osobny rozdział w tytule VI dziale IV księgi I Kodeksu postępowa-nia cywilnego, dotyczącym rodzajów orzeczeń (art. 353¹—353² k.p.c.). Stano-wią więc odrębny rodzaj orzeczeń, obok postanowień i wyroków. Tym samym, zwłaszcza wobec treści art. 353² k.p.c., nie ma już podstaw do przyjmowania, że powinno się do nich stosować przepisy o postanowieniach.

Na starym stanie prawnym opiera się również argumentacja Sądu Naj- wyższego przedstawiona w uchwale z dnia 8 sierpnia 1973 roku (sygn. akt:

III CZP 44/73). Wskazuje się w niej co następuje: „ogólną zasadą wyrażoną w przepisie art. 357 § 2 k.p.c. jest doręczanie stronom odpisów postanowień wydanych na posiedzeniu niejawnym, chyba że przepis szczególny stanowi

9 B. Jeleń: Doręczenie nakazu zapłaty…, s. 1174—1175.

10 Ibidem, s. 1175.

11 Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 grudnia 1932 roku w sprawie ogłosze-nia jednolitego tekstu Kodeksu postępowaogłosze-nia cywilnego. Dz.U. 1932, nr 112, poz. 934.

12 S. K rzemicki: Kilka uwag…, s. 394.

162 Karina Kunc -Urbańczyk

inaczej. Wprawdzie nakaz zapłaty według art. 503 § 2 k.p.c. pociąga za sobą skutki wyroku, a nie postanowienia, jednak i w tym wypadku ma zastosowanie zasada wyrażona w przepisie art. 357 § 2 k.p.c., nakaz zapłaty bowiem zostaje wydany na posiedzeniu niejawnym i dlatego musi być doręczony stronom, by mogły dowiedzieć się o jego treści i podjąć dalsze czynności procesowe zmie-rzające do realizacji swoich uprawnień”¹³. Tym samym powoływanie się na treść tej uchwały w kwestii obowiązku doręczania upominawczego nakazu zapłaty powodowi napotyka te same przeszkody, co w przypadku argumentacji przed-stawionej w artykule Stanisława Krzemickiego.

Jedyna sytuacja, w której upominawczy nakaz zapłaty zawiera w sobie roz-strzygnięcie będące postanowieniem, zachodzi, gdy nakazem zapłaty orzeka się także o kosztach postępowania należnych stronie powodowej. Zgodnie z art. 502

§ 1 k.p.c., w sentencji nakazu mowa o zaspokojeniu roszczenia w całości wraz zkosztami.

Dla rozstrzygnięcia o kosztach co do zasady przewiduje się według art. 108 k.p.c. formę postanowienia, chyba że zamieszczone ono zostanie w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Na rozstrzygnięcie w tym przedmiocie zażalenie (ewentualnie skargę na orzeczenie referendarza) wnieść może zarówno pozwa-ny, jak i powód, na zasadach ogólnych, tj. zgodnie z art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c.

lub art. 398²² § 1 k.p.c., także jeśli rozstrzygnięcie to zostało zawarte w nakazie zapłaty¹⁴.

W odniesieniu do postanowień gwarantuje się, zgodnie z art. 357 § 2 k.p.c., ich doręczenie z urzędu, przy czym do ich zażalenia stosuje się na mocy art. 394

§ 2 k.p.c. termin tygodniowy, liczony od dnia doręczenia postanowienia. W sy-tuacji, gdy rozstrzygnięcie o kosztach zamieszczone zostaje na przykład w wy-roku, stosuje się oczywiście reguły doręczania dotyczące wyroku. Problem pojawia się wtedy, gdy tak jak w przypadku upominawczego nakazu zapłaty, brak jest szczególnego sposobu doręczenia nakazu zapłaty stronie powodowej.

Uniemożliwiałoby to wniesienie powodowi zażalenia na niesatysfakcjonujące go orzeczenie o kosztach postępowania, a w konsekwencji uprawomocnienie się tego rozstrzygnięcia.

Skoro więc brakuje uregulowań dotyczących doręczania upominawczego nakazu zapłaty z urzędu stronie powodowej, a jednocześnie kodeks doręcze-nia takiego wprost nie zabradoręcze-nia, należałoby, w celu ochrony interesów proceso-wych powoda, zastosować ów minimalny poziom ochrony, wynikający właśnie z art. 357 § 2 k.p.c. Skoro bowiem to na rzecz powoda orzekany jest zwrot kosztów postępowania, powinien on móc się z takim rozstrzygnięciem zapoznać

13 Uchwała SN z dnia 8 sierpnia 1973 roku, sygn. akt: III CZP 44/73. Lex nr 1639.

14 Na taką możliwość wskazuje pośrednio chociażby treść uzasadnienia postanowienia SN z dnia 17 listopada 2009 roku, sygn. akt: II CZ 93/09. OSNC 2010/6/91.

163

Sprostowanie orzeczenia jako jedyny przysługujący powodowi środek…

i mieć możliwość w odpowiednim terminie zainicjować jego kontrolę odwo-ławczą (również S. Krzemicki upatrywał interesu prawnego w zawiadomieniu powoda o wydanym nakazie zapłaty właśnie ze względu na mieszczące się tam orzeczenie o kosztach¹⁵).

Jak widać, w przypadku upominawczego nakazu zapłaty zawierającego roz-strzygnięcie o kosztach możliwe jest wyprowadzenie normy prawnej, nakazu-jącej jego doręczenie z urzędu. Otwierałoby to również termin do uzupełnienia orzeczenia na podstawie art. 351 k.p.c., ewentualnie do złożenia apelacji, gdyby uznać, że także taki środek zaskarżenia mógłby przysługiwać powodowi w sto-sunku do nakazu zapłaty. Należy jednak zauważyć, że przedstawiona koncep-cja nie rozwiązuje całościowo problemu doręczenia nakazu zapłaty powodowi.

Istnieją bowiem sytuacje procesowe, w których kosztów postępowania stronie powodowej się nie zwraca. Dzieje się tak, gdy reprezentowana przez profesjo-nalnego pełnomocnika strona powodowa nie złoży wniosku o zwrot kosztów procesu (art. 109 k.p.c.), lub też gdy niereprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika powód nie poniósł w sprawie żadnych kosztów, będąc zwolnio-nym z uiszczenia opłaty od pozwu. W takiej sytuacji nie wystąpi w treści naka-zu żaden element uzasadniający zastosowanie art. 357 § 2 k.p.c., a tym samym, jeśli zgodzimy się z tym, że sąd winien zawsze działać wyłącznie na podstawie przepisów, również nie powstanie obowiązek doręczenia nakazu zapłaty powo-dowi.

Konkludując, możliwe jest zaistnienie takich sytuacji, w których brak będzie zdarzenia procesowego, od którego bieg terminu do wniesienia wniosku o uzu-pełnienie nakazu zapłaty mógłby być liczony. Powód będzie mógł co prawda uzyskać odpis nakazu zapłaty w trybie art. 9 k.p.c., jednak, jak wskazuje się w judykaturze, doręczenie odpisu orzeczenia w takim trybie nie wywołuje skut-ków procesowych (tzn. nie otwiera drogi do zaskarżenia orzeczenia)¹⁶.

Nakaz odpowiedniego stosowania określonych przepisów oznacza, że nie-które postanowienia należy stosować bez żadnej modyfikacji, inne trzeba odpo-wiednio zmodyfikować, a jeszcze innych w ogóle nie powinno się stosować¹⁷. Odpowiednie stosowanie nie może jednak polegać na stosowaniu danego roz-wiązania lub niestosowaniu go w zależności od danej sytuacji procesowej — w tym przypadku w zależności od tego, czy nakaz zapłaty zawierałby rozstrzy-gnięcie o kosztach, czy też nie. Przydawanie powodowi szerszych uprawnień procesowych (do zaskarżenia lub uzupełnienia nakazu zapłaty) wyłącznie dla-tego, że otrzyma on w sprawie zwrot kosztów od przeciwnika procesowego,

15 S. K rzemicki: Kilka uwag…, s. 394.

16 Między innymi: postanowienie SN z dnia 12 września 2001 roku, sygn. akt: I PZ 59/01.

OSNP 2003/17/416; postanowienie SN z dnia 25 listopada 1997 roku, sygn. akt: I CZ 142/97.

Lex nr 50619.

17 Uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 17 stycznia 2013 roku, sygn. akt: III CZP 57/12.

OSNC 2013/6/69.

164 Karina Kunc -Urbańczyk

byłoby kuriozalne, w żaden sposób nie poparte względami tak procesowymi, jak i pozaprocesowymi. Uznać więc należy, w mojej ocenie, że w obowiązują-cym stanie prawnym odpowiednie stosowanie art. 351 k.p.c. do nakazu zapłaty powinno polegać na jego pominięciu.

Takie stanowisko wydaje się również potwierdzać treść art. 504 § 2 k.p.c., w którym wprost wskazano, że nakaz zapłaty, przeciwko któremu w całości lub w części nie wniesiono skutecznie sprzeciwu, ma skutki prawomocnego wyroku. Oznacza to, że moment uprawomocnienia się nakazu zapłaty nie jest w żaden sposób zależny od działań procesowych powoda (przy jednoczesnym założeniu, że prawomocność rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowi kwe-stię odrębną od prawomocności samego nakazu zapłaty, gdyż regulowana jest przepisami dotyczącymi postanowień).

Jedynym środkiem procesowym, umożliwiającym zmianę treści nakazu za-płaty przez samego powoda, okazuje się w takim przypadku art. 350 § 1 k.p.c., umożliwiający złożenie wniosku o sprostowanie orzeczenia.

Sprostowanie orzeczenia może być dokonane w każdym czasie, również z urzędu. Nie wpływa ono na datę jego uprawomocnienia się. Z tej też przyczy-ny dąży się do ograniczenia możliwości jego stosowania — omyłka musi mieć charakter oczywisty, a jej usunięcie nie powinno wpływać na sytuację prawną pozwanego. W przeciwnym bowiem razie, gdyby dokonano sprostowania na niekorzyść pozwanego już po uprawomocnieniu się orzeczenia, nie miałby on możliwości odwołania się od nowej treści orzeczenia (może wyłącznie złożyć zażalenie na rozstrzygnięcie w przedmiocie sprostowania na mocy art. 394 § 1 pkt 8 k.p.c.). Z tego względu w orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że sprostowanie nie jest środkiem prawnym służącym korekcie rozstrzygnięcia co do jego istoty¹⁸ ani nie może być wykorzystywane do usuwania merytorycz-nych błędów w rozstrzygnięciu sprawy¹⁹.

Błędnie wskazana kwota roszczenia stanowi jednak błąd merytoryczny i do-tyczy samej istoty rozstrzygnięcia zawartego w nakazie zapłaty. Czy oznacza to, że w przypadku błędu orzecznika powód zostaje pozbawiony jakiejkolwiek możliwości zmiany treści wydanego nakazu zapłaty?

Ukształtowanie procedury postępowania upominawczego w taki sposób go-dziłoby, w moim mniemaniu, w konstytucyjne prawo do kontroli sądowej, okreś- lone w art. 78 Konstytucji RP, statuującym prawo każdejzestron do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. W odniesieniu do tego prawa podkreśla się, że dostępne regulacje prawne powinny umożliwiać stronie urucho-mienie procesu weryfikacji rozstrzygnięć podjętych w pierwszej instancji²⁰.

18 Wyrok SN z dnia 17 czerwca 2014 roku, sygn. akt: I CSK 422/13. Lex nr 1532772.

19 Postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2013 roku, sygn. akt: V CZ 28/13. Lex nr 1375536.

20 Wyrok z dnia 3 lipca 2002 roku, sygn. SK 31/01. OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 49; wyroki

20 Wyrok z dnia 3 lipca 2002 roku, sygn. SK 31/01. OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 49; wyroki