Włodzimierza”
Międzynarodowy Festiwal Filmów Doku-mentalnych o Włodzimierzu Wysockim „Pasje według Świętego Włodzimierza” narodził się z fascynacji dr Marleny Zimnej, autorki ksią-żek biograficznych poświęconych Wysoc-kiemu i tłumaczki jego wierszy. Chociaż od śmierci legendarnego artysty minęło już po-nad trzydzieści lat, jego twórczość wciąż jest niezwykle popularna na wszystkich konty-nentach. W styczniu 2012 roku przejechali do Koszalina z czternastu krajów: Algierii, Finlan-dii, Francji, Gruzji, Hiszpanii, Iraku, Izraela, Ło-twy, Norwegii, Polski, Rosji, Szwajcarii, Ukra-iny, USA. Dla nich koszaliński festiwal jest nie tylko świętem filmu, poezji, muzyki i literatu-ry, ale przede wszystkim wspaniałą okazją by oddać hołd niezapominanemu artyście.
Jubileuszowy festiwal
Jak na jubileusz przystało dziesiąte „Pasje”
miały wyjątkowo uroczysty charakter i bogaty program. Obok tradycyjnych elementów – pro-jekcji filmowych, wystaw, koncertów, spotkań z reżyserami, pisarzami, naukowcami i pio-senkarzami, pojawiło się wiele nowych inicja-tyw. Z okazji jubileuszu odbyła się prezentacja
„10 książek i płyt na 10-lecie”, ogłoszono rów-nież nowe konkursy – na „Najlepszy Film De-kady” i na ekranowe pojedynki pod hasłem
„Wychodź, wychodź, zagwizdać ci chcę serena-dę...”. Po raz pierwszy zaproszono do rywalizacji wszystkich uczestników festiwalu, którzy mogli zaprezentować się w konkursie „Najlepiej o Wo-łodii”. Nagrodę Specjalną dla najlepszego reży-sera za całokształt dokonań – oczywiście oce-nianych przez pryzmat filmów o Włodzimierzu Wysockim – przyznano natomiast po raz drugi.
Sensacją jubileuszowego festiwalu był udział poetki i translatorki Gulali Noori Ahmed z Ira-ku. – Gulala Noori Ahmed jest wybitną, uznaną poetka, której sława wykroczyła daleko poza Irak.
Uczestniczy w renomowanych festiwalach literac-kich, w sympozjach i zjazdach literatów. W każdej antologii współczesnej poezji arabskiej znajdzie-my jej nazwisko i utwory tłumaczone na wiele ję-zyków. Jest również niezwykle barwną osobowo-ścią – obrończynią praw człowieka, wojowniczką o prawa kobiet, osobą wolną i niezależną. – wyja-śnia dr Marlena Zimna,
Spojrzenie wstecz – narodziny „Pasji według świętego Włodzimierza”
Zanim w 2003 r. pierwszy festiwal stał się znakiem rozpoznawczym Muzeum Włodzimie-rza Wysockiego, w Koszalinie trwała już roz-poczęta przez Marlenę Zimną tradycja różno-rodnych, zarówno elitarnych, jak i masowych spotkań w twórczością rosyjskiego artysty.
Jako pierwsze pojawiły się imprezy „Z przyja-ciółmi o Wysockim”, następnie międzynarodo-we konferencje adresowane do naukowców i konkursy dla młodzieży na najlepsze interpre-tacje utworów Wysockiego. W 2000 roku wy-darzeniem artystycznym stał się wielki koncert w amfiteatrze „Gwiazdy – Wysockiemu” z udzia-łem gwiazd teatru i estrady. (transmitowany w TVP koncert reżyserował Laco Adamik a wzięli w nim udział m.in.,. aktorzy Teatru Ate-neum w Warszawie, także Daniel Olbrychski oraz Grzegorz Markowski z grupą „Perfect” – dop. red.) I wówczas pojawiła się potrzeba
po-Film . 111 szukiwania nowych form promujących
twór-czość rosyjskiego barda wolności:
W pewnym momencie zdaliśmy sobie sprawę, że organizowane dotychczas imprezy, zmierzają-ce do utrwalania spuścizny Wysockiego w świa-domości społecznej, stają się masową rozryw-ką – mówi dr Marlena Zimna – Niewiele mia-ły wspólnego z wielką poezją. Ponadto utwory Włodzimierza Wysockiego prezentowane przez zaproszone gwiazdy coraz wyraźniej zmierzały w kierunku kabaretowych i rozrywkowych inter-pretacji „ku uciesze gawiedzi”. Z czasem postać artysty, którego promocję tratujemy jako swo-istą misję, stawała się coraz bardziej nieobecna.
To była smutna konkluzja. Szukaliśmy więc form, które przybliżą fenomen Wysockiego, umożliwią widzom obcowanie z unikatowymi na skalę świa-tową materiałami, jakie gromadzimy w naszym Muzeum. Tak narodził się pomysł festiwalu filmo-wego, gdyż – obok zachowanych dokumentów – wciąż powstają nowe obrazy. Pragnęliśmy
stwo-rzyć imprezę pozwalającą na delektowanie się wielką osobowością Wysockiego jako jedynego bohatera nie przysłanianego przez gwiazdy. Mie-liśmy również ambicje wytyczania pewnych tren-dów i odkrywania artystów uprawiających sztukę elitarną, więc niekoniecznie obecnych na pierw-szych stronach gazet i lansowanych przez wy-twórnie płytowe, rozgłośnie radiowe, czy ośrod-ki telewizyjne. Myślę, że wszystośrod-kie te pragnienia udało się spełnić i teraz festiwal jest naszym „uko-chanym dzieckiem”.
Wysocki w filmowym dokumencie Do Konkursu Głównego X Festiwalu zakwa-lifikowanych zostało czternaście filmów z dzie-sięciu krajów: Azerbejdżanu, Finlandii, Francji, Izraela, Kanady, Kazachstanu, Łotwy, Polski, Rosji i Rumunii. Trzy kinematografie – azerbej-dżańska, kanadyjska i łotewska – zadebiutowa-ły w konkursowej rywalizacji.
Podczas konkursowych pokazów
oglądali-fot. Ilona Łukjaniuk Wysocki i Szwedzi.
śmy klasyczne filmy biograficzne, w której po-stać wielkiego artysty prezentowali ludzie bli-scy Wysockiemu, rejestracje z koncertów i spek-takli teatralnych z jego udziałem, a także minia-tury filmowe przedstawiające różne interpreta-cje utworów Wysockiego. Regulamin konkursu nie określa czasu powstania filmów, więc obok najnowszych produkcji można było również zo-baczyć obrazy sprzed wielu lat.
Bardzo interesująca okazała się próba przed-stawienia festiwalowego bohatera po prostu jako człowieka w rosyjskim filmie Rzeczy osobi-ste Wysockiego w reżyserii Andrieja Maksimo-wa. Przedmioty należące do poety prezentował i komentował jego syn Nikita, dyrektor Mu-zeum Wysockiego w Moskwie. Okazało się, że bardzo prywatna sfera życia Wysockiego kryje wiele niespodzianek... Artysta był między inny-mi wybornym znawcą herbaty, doskonale ją pa-rzył, a jego mieszkanie pełne było czajniczków i kolorowych puszeczek z rozmaitymi gatunka-mi herbaty, przywożonygatunka-mi przez niego z róż-nych stron świata.
– Wysoko oceniam polski obraz „Dlaczego Włodzimierz Wysocki?” zrealizowany przez Bo-gusława Klimsę i Stanisława Ryszarda Kubia-ka, który był moim cichym faworytem – mówi dr Marlena Zimna. – Pytanie zawarte w tytule filmu wydaje mi się fundamentalne w kontekście na-szego festiwalu. Ponadto film, prezentując frag-menty legendarnego już spektaklu warszawskie-go Teatru Ateneum, dotyka tak naprawdę wszyst-kich aspektów fenomenu Wysockiego.
Debiutująca w festiwalowej rywalizacji ki-nematografia łotewska zaprezentowała zreali-zowany w 2011 roku film Planeta Wysockiego w Koszalinie w reżyserii Siergieja Koczergi – interesującą i bardzo szeroką dokumentalną re-lację z IX Festiwalu „Pasje według świętego Wło-dzimierza”.
– Twórca skoncentrował się na wielokulturo-wej obecności w Koszalinie gości z różnych stron świata, zaczarowanych i oczarowanych twórczo-ścią Wysockiego – mówi dr Zimna. – Wypowie-dzi artystów, naukowców i widzów tworzą
kli-mat tej opowieści o planecie, która raz w roku, zawsze w styczniu, kręci się w Koszalinie wokół tego słońca, jakim jest postać i dorobek rosyjskie-go artysty...
Nagroda Specjalna – Wielcy nominowani Po raz drugi festiwalowa publiczność wybie-rała laureata Nagrody Specjalnej przyznanej za całokształt osiągnięć artystycznych związanych z Włodzimierzem Wysockim. Do tego prestiżo-wego wyróżnienia było nominowanych czte-rech reżyserów: moskwianin Igor Rachamnow w 2011 roku otrzymał Grand Prix za film Odej-dę tego lata zrealizowany wspólnie z Aleksan-drem Kowanowskim. Jest to przejmująca opo-wieść o przedwczesnej śmierci Włodzimierza Wysockiego i jego niezwykłym pogrzebie.
Także Witalij Manskij jest moskiewskim do-kumentalistą; Koszalin pamięta go jako autora skandalizującego filmu Śmierć poety, w którym z niezwykłą szczerością ukazuje tragedię uza-leżnionego od alkoholu i narkotyków artysty.
Ilia Rubinstein jest reżyserem filmów fabu-larnych, i dokumentalnych. Zajmuje się również twórczością literacką. Jednym z ważniejszych obrazów w jego filmografii jest nagrodzony w Koszalinie w 2004 roku Francuski sen, film przybliżający dzieje trudnej miłości Włodzi-mierza Wysockiego i francuskiej aktorki Mariny Vlady.
Listę nominowanych zamyka Peter Berg-gren, szwedzki reżyser mieszkający w Stanach Zjednoczonych i wykładający reżyserię w Chi-cago. Jest twórcą filmu Vladimir Vysotsky. Białe płótno życia, urzekającego genialnym monta-żem i uznawanego za najlepszy film dokumen-talny o Włodzimierzu Wysockim, jaki dotych-czas zrealizowano.
Fotografia, literatura i muzyka z Wysockim na pierwszym planie
Tradycyjnym punktem programu kolejnych festiwali są wystawy fotograficzne. W 2012 roku uroczystą inaugurację poprzedził wernisaż wy-stawy „Moskiewski Hamlet w Paryżu”,
zawie-Film . 113 rającej nieznane wcześniej zdjęcia
Włodzimie-rza Wysockiego.
– Autorem zdjęć jest mistrz obiektywu Daniel Cande, który fotografował wybitne osobowości ze świata filmu, teatru i estrady – mówi Marlena Zima. – Był znakomitym portrecistą, specjalizo-wał się również w zdjęciach ze spektakli teatral-nych. Te kadry zachowały się we Francuskiej Bi-bliotece Narodowej. Wśród nich udało nam się odnaleźć negatywy przedstawień Moskiewskie-go Teatru Komedii i Dramatu na Tagance, który wystawiał w Paryżu dwa spektakle – „Hamleta”
i „10 dni, które wstrząsnęły światem”. W obu przedstawieniach główne role grał Włodzimierz Wysocki, więc jest uwieczniony na wielu zdję-ciach, które prezentujemy w Koszalinie.
Nie zabrakło również prezentacji najnow-szych książek związanych z Włodzimierzem Wy-sockim. Tym razem swoje nowe translatorskie publikacje prezentowała Gulala Noori Ahmed
z Iraku, a były to tomy poezji Wysockiego w ję-zyku kurdyjskim i arabskim. Warto podkreślić, że wybitna iracka poetka tłumaczy wyłącznie z języka angielskiego, koncentrując się przede wszystkim na twórczości współczesnych po-etów amerykańskich. Pojawia się więc pytanie o zainteresowanie poezją Wysockiego. Okazu-je się, że ta fascynacja rozpoczęła się od pobytu Gulali Noori Ahmed w Odessie, mieście tak bli-skim Wysockiemu. Tam poznała jego twórczość, a także historię przyjaźni Wysockiego z pew-nym irańskim Kurdem o bardzo tajemniczym życiorysie... Kolejna pisarka zafascynowana ro-syjskim poetą – Anne Le Roy – przyjechała do Koszalina z Francji, by promować swoją wydaną w 2011 roku książkę Wysocki, plotka i rezonans.
Niecierpliwie oczekiwanymi wydarzeniami artystycznymi były wieczorne koncerty przy-pominające wspaniałe pieśni Włodzimierza Wy-sockiego w znakomitych i bardzo oryginalnych
fot. Ilona Łukjaniuk Moskiewski Hamlet w Paryżu.
interpretacjach. Aktorzy i pieśniarze z Kalinin-gradu – Denis Grincewicz, Julia Wasilkowa i Julia Grigorowicz zaprezentowali fragmenty spektaklu muzycznego Przerwany lot. Artystom towarzyszyły uczennice Szkoły Ogólnokształcą-cej nr 28 w Kaliningradzie. Odmienne w charak-terze interpretacje przedstawili muzycy z Nor-wegii – zespół „Panter Tanter” promujący swą najnowszą płytę.
Równie atrakcyjny był drugi z wieczornych koncertów, ponownie potwierdzający wiel-ką popularność Włodzimierza Wysockiego w Skandynawii. Po występie norweskiego ze-społu zachwycił publiczność duet Pertti Le-inonen – Veikko Pöllänen z Finlandii. Gwiazdą wieczoru okazał się jednak gość z Berlina, Ekke-hard Maass, znany niemiecki poeta, pieśniarz i tłumacz, a także żarliwy wojownik o prawa człowieka.
Triumfatorzy jubileuszowych „Pasji”
Tradycyjnie, jedynym jurorem festiwalu „Pa-sje według świętego Włodzimierza” jest publicz-ność. Jej werdykt ogłoszony został podczas uro-czystej gali tradycyjnie wieńczącej festiwal. Wy-jątkowym momentem było wręczenie nagrody za Najlepszy Film Dekady. W tej konkurencji startowały zwycięskie obrazy z poprzednich dziewięciu festiwali oraz filmy zakwalifikowane w 2012 roku do Konkursu Głównego. Prestiżo-wy tytuł Najlepszego Filmu Dekady przyznano rosyjskiemu obrazowi Władymir Wysocki. Sa-marskie losy w reżyserii Witalija Dobrusina i Andrieja Pekera.
Kolejnym prestiżowym wyróżnieniem była – przyznana po raz drugi – Nagroda Specjalna
za całokształt dokonań artystycznych. Otrzymał ją Peter Berggren, twórca dokumentu Vladimir Vysotsky. Białe płótno życia. Za najpiękniejszą wypowiedź o Włodzimierzu Wysockim w kon-kursie „Najlepiej o Wołodii” uznano wystąpie-nie Gulali Noori Ahmed.
Laureatem Grand Prix Konkursu Głównego został łotewski film Planeta Wysockiego w Ko-szalinie w reżyserii Siergieja Koczergi. Dopie-ro po raz drugi została przełamana hegemonia filmowców rosyjskich. Pozostałe nagrody trafiły jednak do rąk twórców z ojczyzny Wysockiego
II nagrodę widzowie przyznali filmowi Rze-czy osobiste Wysockiego w reżyserii Andrieja Maksimowa, natomiast III Nagrodę otrzymał obraz Ija Sawwina. Wywiad. Jego twórcami są Lew Czerniak i Oleg Wasin.
***
Mit Włodzimierza Wysockiego to jeden z naj-bardziej wyrazistych elementów współczesnej kultury rosyjskiej, europejskiej, a nawet świa-towej. Jego twórczość wciąż podbija nowe kontynenty, zdobywając gorących wielbicieli.
W 2011 roku Koszalin gościł zafascynowanych Wysockim artystów z Chin i z Wietnamu, a ju-bileuszowy festiwal potwierdził wielką popular-ność rosyjskiego artysty w krajach arabskich.
– Zmienia się świat, zmieniają się trendy, a pani przez cały czas w miłości i uwielbieniu pro-muje twórczość Włodzimierza Wysockiego i przy-ciąga do Koszalina coraz więcej osób, zafascyno-wanych jego twórczością – powiedział Przemy-sław Krzyżanowski podczas uroczystej inau-guracji festiwalu zwracając się do dr Marleny Zimnej. – Serdecznie Pani za to dziękuję.
N A S I W Ś W I E C I E
... jej muzykalność jest wyjątkowa i bazuje na solidnym wykształceniu połączonym z wyrafinowaną muzyczną wrażliwością.
Umieściłbym ją w pięcioprocentowej czołówce najlepszych dyrygentów ...
Richard Rosenberg (USA)
Maria Słowik-Tworke