Partycypacja tożsamościowa

Muzealnicy wskazują, że rola muzeów, w których pracują, dla społeczności lokalnej koncentruje się na edu-kacji i kształtowania tożsamości lokalnej, niemniej jednak pierwszy z wymienionych aspektów w ciągu ostatnich dziesięciu lat wzrósł, podczas gdy drugi maleje. Tabela 29 ilustruje zmiany roli muzeów w relacji do lat 2004–2013.

Aspekt tożsamościowy odgrywa obecnie relatywnie ważniejszą (w porównaniu do innych muzeów) w instytu-cjach organizowanych przez powiat i gminę. W tym pierwszym przypadku jest on ważniejszy od roli edukacyjnej.

Pomimo spadku roli muzeów w kształtowaniu tożsamości lokalnej, podejmują one wiele działań z tego za-kresu. Instytucje, w których prowadziliśmy wywiady są mocno powiązane z miejscowościami i regionem, na ob-szarze którego funkcjonują, przez sam fakt swojego istnienia. Ich celem, wynikającym z Ustawy o muzeach jest ochrona zbiorów, w tym wypadku skoncentrowana na dziedzictwie regionu.

W tabeli zaznaczono elementy oferty muzeum, których ocena przekroczyła wartość przeciętną (3,0). We wszystkich typach muzeów za jedną z najważniejszych cech uznano dostosowanie oferty do różnych odbiorców.

We wszystkich muzeach, wyłączywszy wojewódzkie, za istotny aspekt uznano związek z regionem. Jest to do-strzegalne w specyfice gromadzonych zbiorów oraz w tematyce wystaw stałych i czasowych, organizowanych

6 Odświętne tworzenie i propagowanie marek (narodowej, lokalnej, regionalnej) w społecznościach lokalnych. Rola ludzi i instytucji kultury; koordynator projektu: prof. dr hab. Joanna Kurczewska, dr hab. Hanna Bojar.

96

np. z okazji rocznic nadania praw miejskich lub wydarzeniach lokalnych usytuowanych w ramach historii Polski.

Świadczy także o tym strategia pozyskiwania zbiorów:

Jeśli mówię o gromadzeniu eksponatów jest takim pierwszym, no wiadomo, że nabywamy co roku ileś tam nowych eksponatów, więc jednym z takich kryteriów, jednym z pierwszych, jest właśnie ta przynależ-ność, czy to jest eksponat, który w jakiś tam sposób wiąże się z regionem, więc gdybyśmy mieli do wyboru, nie wiem, jakiegoś malarza pochodzącego [stąd], czy jakiegoś innego, no to wiadomo że jednak zdecydo-walibyśmy się na [lokalnego], więc raczej staramy się zbierać rzeczy, które są związane z [naszym miastem], z ludźmi, którzy w jakiś sposób z [naszym miastem] są związani].

Pracownik merytoryczny, Muzeum-12–03 Są to jednak kwestie dość oczywiste i trudno je jednoznacznie powiązać ze zmianami występującymi w cią-gu ostatnich lat, chyba, że wiąże się to z powstawaniem nowych muzeów, wtedy organizacja wystaw, zwłaszcza stałych, zaczyna mieć inne znaczenie.

Przedstawiciele militarnych muzeów prywatnych oraz organizowanych przez organizacje pozarządowe w mocny sposób akcentują misje ich muzeów:

To jest przywracanie historyczności i poczucia bycia [mieszkańcem miasta]. Wiadomo, im ciekawsza hi-storia danego miejsca, tym czuje się większą dumę. I myślę, że to jeden z punktów z takich, których w przy-szłości będziemy chcieli bardzie skupić.

Współpracownik, Muzeum-04–02 8.3. Partycypacja tożsamościowa

Muzealnicy wskazują, że rola muzeów, w których pracują, dla społeczności lo-kalnej koncentruje się na edukacji i kształtowania tożsamości lolo-kalnej, niemniej jednak pierwszy z wymienionych aspektów w ciągu ostatnich dziesięciu lat wzrósł, podczas gdy drugi maleje. Poniższa tabela ilustruje zmiany roli muzeów w relacji do lat 2004-2013.

Tabela 29. Rola muzeum w społeczności lokalnej

Rola Organizator Muzeum

Ogółem

Wojewódz-two/MKiDN Powiat Miasto/Gmina Osoba praw-na Osoba fizyczna

Aspekt tożsamościowy odgrywa obecnie relatywnie ważniejszą (w porównaniu do in-nych muzeów) w instytucjach organizowain-nych przez powiat i gminę. W tym pierwszym przypadku jest on ważniejszy od roli edukacyjnej.

Pomimo spadku roli muzeów w kształtowaniu tożsamości lokalnej, podejmują one wiele działań z tego zakresu. Instytucje, w których prowadziliśmy wywiady są mocno powiązane z miejscowościami i regionem, na obszarze którego funkcjonują, przez sam fakt swojego istnienia. Ich celem, wynikającym z Ustawy o muzeach jest ochrona zbiorów, w tym wypadku skoncentrowana na dziedzictwie regionu.

Tabela 30. Ocena oferty (1-5) i zmiana aspektu oferty muzeum (-1 do 1) Cecha

oferty muzeum

Organizator

Wojewódz-two/MKiDN Powiat Miasto/Gmina Osoba prawna Osoba fizyczna

Muzealnicy wskazują, że rola muzeów, w których pracują, dla społeczności lo-kalnej koncentruje się na edukacji i kształtowania tożsamości lolo-kalnej, niemniej jednak pierwszy z wymienionych aspektów w ciągu ostatnich dziesięciu lat wzrósł, podczas gdy drugi maleje. Poniższa tabela ilustruje zmiany roli muzeów w relacji do lat 2004-2013.

Tabela 29. Rola muzeum w społeczności lokalnej

Rola Organizator Muzeum

Ogółem

Wojewódz-two/MKiDN Powiat Miasto/Gmina Osoba praw-na Osoba fizyczna

Aspekt tożsamościowy odgrywa obecnie relatywnie ważniejszą (w porównaniu do in-nych muzeów) w instytucjach organizowain-nych przez powiat i gminę. W tym pierwszym przypadku jest on ważniejszy od roli edukacyjnej.

Pomimo spadku roli muzeów w kształtowaniu tożsamości lokalnej, podejmują one wiele działań z tego zakresu. Instytucje, w których prowadziliśmy wywiady są mocno powiązane z miejscowościami i regionem, na obszarze którego funkcjonują, przez sam fakt swojego istnienia. Ich celem, wynikającym z Ustawy o muzeach jest ochrona zbiorów, w tym wypadku skoncentrowana na dziedzictwie regionu.

Tabela 30. Ocena oferty (1-5) i zmiana aspektu oferty muzeum (-1 do 1) Cecha

oferty muzeum

Organizator

Wojewódz-two/MKiDN Powiat Miasto/Gmina Osoba prawna Osoba fizyczna

97 Bardziej nowatorskim podejściem jest organizowanie wystaw nawiązujących do historii regionu w przestrzeni miejskiej. Pozwala to objąć zasięgiem swojego działania osób, które nie mają w zwyczaju odwiedzać budynku muzeum. Plenerowe wystawy fotografii organizowały w ciągu ostatnich lat Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, Muzeum Rzemiosła w Krośnie, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej. Oczywiście działania tego typu są podej-mowane również przez inne instytucje, np. w Rzeszowie wystawy takie są organizowane głównie przez Galerię Fotografii Miasta Rzeszowa oraz lokalny odział Insytutu Pamięci Narodowej.

W Stalowej Woli działalność tego rodzaju jest prowadzona od około ośmiu lat i łączy się z faktycznym „wyj-ściem” w miasto, ponieważ instalacje wystawiennicze nie są ulokowane w bezpośrednim sąsiedztwie muzeum lecz w centrum miasta. Ponadto, część praktyk plenerowych łączy się z działaniami rewitalizacyjnymi, bowiem jedną z wystaw plenerowych umieszczono w rynku zaniedbanej najstarszej dzielnicy miasta – w Rozwadowie.

Wystawy tam organizowane przypominają mieszkańcom historię tego niegdyś odrębnego miasteczka i stanowią ważny element dopełniający imprezy organizowane w tym miejscu.

Działalność ukierunkowana na konstruowanie tożsamości lokalnej, regionalnej i narodowej to również za-angażowanie w różnego rodzaju uroczystości rocznicowe i patriotyczne organizowane samodzielnie przez mu-zea lub we współpracy z samorządami lokalnymi oraz innymi instytucjami kultury (np. zaangażowanie Muzeum Regionalnego w Jaśle w 650 rocznicę powstania miasta lub organizacja wart pod katownią UB w Krośnie przez Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych). Przedstawiciele Muzeum Regionalnego w Dębicy tradycyjnie co roku biorą udział w uroczystościach upamiętniających rozstrzelanie przez Niemców zakładników w odwecie za atak żołnierzy AK na niemiecki pociąg wojskowy.

Muzea angażują się również w gry miejskie, czy to udostępniając swoją przestrzeń dla punktów kontrolnych, czy też organizując je w całości. Tego rodzaju działania mogą stanowić ludyczną formę edukacji lub kształtowa-nia tożsamości, angażującą w znacznej mierze młodzież.

Kwestia angażowania się muzeów w działania wykraczające poza tradycyjnie rozumiane działania muzealne stanowi w perspektywie interpertatywnej obiekt graniczny, wokół którego prowadzi się antagonistyczną interakcję.

Z jednej strony można wskazać wiele głosów pozytywnie nastawionych do ujmowania w ofercie zajęć plastycz-nych, wprowadzania elementu rozrywkowego, ale z drugiej niektórzy rozmówcy obawiają się utraty tożsamości muzeów i wchodzenia w obszary łączone dotychczas z innymi instytucjami kultury. Wskazywali w te sposób na zacieranie różnic między muzeum, domem kultury a biblioteką. Wystawy organizują wszystkie z wymienionych instytucji, a to z głównie z wystawiennictwem zwiedzający identyfikują muzea. Funkcja ochronna i badawcza jest dla nich mniej jednoznaczna.

Niestety coraz częściej. Trochę nad tym ubolewam, bo o tym też mówił Kongres Muzealników Polskich, że niektórzy organizatorzy zaczynają postrzegać muzeum jako ośrodki kultury, filharmonie, sale koncerto-we i tak dalej. Może to nie jest całkiem źle, ale to nie może być dominująca rzecz w muzeum. Dlaczego?

Przestaje muzeum, czy zatraca swoją tożsamość ośrodka, który gromadzi, pokazuje zbiory. Staje się powoli domem kultury. To jest niestety taki przemysł czasu wolnego, który jest bardzo modny i następuje zawłasz-czanie tego czasu muzealnego dla organizatorów, którzy chcieliby, żeby właśnie były tam jakieś atrakcje.

Bo potrzebuje tego społeczeństwo, ono jest dynamiczne, ono jest kosmicznie przyspieszone przez Internet, przez wszystkie media, i tak dalej. Ale tu trzeba właśnie dać pewien odpór temu, chociaż my się od tego nie odżegnujemy. U nas też się odbywają koncerty, też się odbywają spotkania. To jest jakby uzupełnienie na-szej oferty, ale nie może być sprawą dominującą. Moim zdaniem tak nie powinno być.

Dyrektor, Muzeum-06–04 Wydaje się, że niezadowolenie ze zmian wiąże się z wiekiem rozmówców. Dla młodszych pracowników taki sposób pracy jest czymś naturalnym. Starsi muzealnicy, którzy pracowali przez znaczną część życia w realiach ostrzejszego podziału kompetencyjnego między instytucjami nie są do niego przekonani. Faktem jest, że niektó-re głosy interpniektó-retowały to zjawisko jako nieuzasadnioną w sferze kultury konkuniektó-rencję i odbieranie sobie odbior-ców, co stanowi problem istotny, warty dalszej dyskusji.

98