Podsumowanie

Po akcesji Polski do Unii Europejskiej staliśmy się państwem członkowskim doświadczającym problemów migracji zarówno jako kraj wysyłający, jak i przyjmujący. Poprzez liczne, pośrednie i bezpośrednie kontakty kontynuujemy dotychczasowe doświadczenia migracyjne, ale tworzymy też nowe. Podstawowym celem tekstu jest wskazanie migracji zagranicznej jako wieloaspektowe-go zjawiska społecznewieloaspektowe-go, które wymaga szczegółowewieloaspektowe-go rozpoznania oraz próby określenia zadań pracy socjalnej w obliczu nowych faktów lub nasilenia się już istniejących. Należy do nich, m.in.: konieczność rozpoznania, opisu i oceny zjawisk dotyczących okresowych migracji zwłaszcza rodziców, emigracji, ich uwarunkowań i konsekwencji oraz imigracji jako nowego faktu spo-łecznego w Polsce. Kolejnym celem jest także poszukiwanie możliwości rozszerzenia obszarów pracy socjalnej adresowanej do zróżnicowanych grup beneficjentów, wskazanie i przygotowa-nie kierunków działań wspierających, np. rodziny migracyjne (takich, które doświadczają rozłąki z najbliższymi) lub emigrujące (takich, które wyjeżdżają poza granice Polski i rozpoczynają życie w nowych warunkach). Niezwykle ważnym zadaniem jest diagnoza sytuacji życiowej dzieci w ro-dzinach doświadczających rozłąki.

Należy także poszukiwać możliwości rozszerzenia obszarów pracy socjalnej adresowanej do zróż-nicowanych grup beneficjentów; zwracam tutaj szczególną uwagę na rodziny doświadczające pogorszenia sytuacji materialnej na skutek niepowodzenia migracji, porzucenia przez migranta; na zjawisko medialnie określane jako „eurosieroctwo”, na osamotnienie starszych osób doświad-czających rozłąki z dziećmi. Rozpoznawanie konsekwencji migracji zagranicznych i adekwatnie do nich przygotowywanie kierunków działań wspierających powinno stać się aktualnym wy-zwaniem dla polityki społecznej.

Nowe wyzwania dla pracy socjalnej wynikające z migracji zagranicznych

Kolejnym, aktualnym kierunkiem zainteresowań i działań w pracy socjalnej powinna stać się problematyka dotycząca zróżnicowanych aspektów imigracji do Polski, która w prezentowanym opracowaniu nie została ukazana. Liczba imigrantów stale przecież rośnie. Zadaniem – częścio-wo już realizowanym w ramach edukacji międzykulturowej – powinno stać się kształtowanie kultury dialogu, poszukiwanie sposobów zapewnienia przyjaznych nastrojów społecznych po-przez integrowanie środowisk, eliminację stereotypów, uprzedzeń, praktyk dyskryminacyjnych. Kolejne zadania, oprócz istniejących już działań w Polsce w tym zakresie, to rozszerzenie obszaru diagnozowania potrzeb, tzw. nowych imigrantów (także czasowych), np. z krajów zza wschodniej granicy Polski.

Nie ulega dyskusji fakt, że aby zminimalizować negatywne doświadczenia rodzin należy je prze-de wszystkim wspierać poprzez politykę dającą możliwości zabezpieczenia potrzeb bez mi-gracji. Dopóki jednak są one udziałem wielu osób, zauważam następujące zadania instytucji pomocowych:

Î rozpoznanie potrzeb osób (a zwłaszcza dzieci i rodzin) dotkniętych lub zagrożonych nega-tywnymi konsekwencjami migracji zagranicznych;

Î organizację i przekaz informacji o istniejących już formach wsparcia rodzin w danym śro-dowisku (wsparcia socjalnego, psychologiczno-pedagogicznego, prawnego) w razie takiej potrzeby;

Î wskazanie możliwości działań wspierających dzieci i ich rodziny ze strony szkoły oraz innych instytucji w środowisku lokalnym;

Î współpracę i koordynację działań instytucjonalnych w środowisku lokalnym.

Migracje zagraniczne są przedmiotem analiz, prognoz, debat politycznych, społecznych, dyskusji. Skupione są wokół zróżnicowanych konsekwencji wyjazdów, np. na niedostatku siły roboczej z jednej strony, a z drugiej na nowych uczestnikach przemieszczeń, w tym imigrantach. Napływ osób z innych regionów świata, innych kultur, religii jest potężnym wyzwaniem nie tylko dla po-lityki społecznej. Działalność społeczna, pedagogiczna odrywa tu rolę „pracy u podstaw”. Pomoc konkretnym grupom imigrantów w różnych sferach ich życia, zapewnienie przyjaznych nastro-jów społecznych poprzez integrowanie środowisk, wprowadzanie programów edukacyjnych, to jedne z wiele zadań w tej sferze.

W Polsce bilans imigracji jest jeszcze ujemny, ale zadania integrująco-adaptacyjne już pojawiły się w obliczu sytuacji życiowej uchodźców oraz niektórych imigrantów przebywających w Polsce. Efektywność adaptacji i integracji tych osób jest wielostronnie uwarunkowana, m.in. koniecz-nością otrzymania statusu uchodźcy, podjęcia pracy, znalezienia mieszkania, ale także: poznania mentalności i stylu życia społeczeństwa przyjmującego, różnic kulturowych, doświadczonych i doświadczanych traum wynikających z doznań w kraju ojczystym i nowym, edukacji dorosłych i dzieci (np. językowej). Dlatego obszary praktycznej realizacji edukacji międzykulturowej są liczne, wieloaspektowe. Znajdują się po stronie uchodźców, jak i społeczności przyjmującej.

Praca socjalna z dziećmi, młodzieżą i rodziną

Bibliografia

Danilewicz W., Sytuacja życiowa dzieci w rodzinach migracyjnych, Trans Humana, Białystok 2006 Danilewicz W., Rodzina ponad granicami. Transnarodowe doświadczenia wspólnoty rodzinnej, Trans Humana, Białystok 2010.

Dąbrowska A. Sytuacja rodzinna i społeczna rodziców migrujących zarobkowo z województwa świę-tokrzyskiego, Akademia Przedsiębiorczości, Kielce 2011

M. Dziekońska, Powroty z zagranicy mieszkańców województwa podlaskiego, PUW, Białystok 2012; http://www.pops.up.podlasie.pl/uploads/upload/raporty/siodmy/ powroty_z_zagr_mieszk_wp.pdf

Ehrenreich B., Russell Hochschild A. (red.), Global Woman: Nannies, Maids, and Sex Workers in the New Economy, Metropolitan Books Henry Holt and Company, New York 2003

Iglicka K., Wynik badań nad migracjami powrotnymi w świetle najmowych ujęć teoretycznych, w: Poakcesyjne migracje powrotne: geneza, przyczyny i konsekwencje, Warszawa 2010.

Kozak S., Patologia eurosieroctwa w Polsce. Skutki migracji zarobkowej dla dzieci i ich rodzin, Difin, Warszawa 2010.

Krzyżowski Ł., Polscy imigranci i ich starzejący się rodzice. Transnarodowy system opieki międzyge-neracyjnej, Scholar, Warszawa 2013.

Walczak B., Migracje poakcesyjne z perspektywy ucznia. Wstępna diagnoza społecznych i pedago-gicznych skutków „euro-migracji” rodziców i opiekunów, Warszawa 2008.

Parreñas Salazar R., Children of global migration: Transnational families and gendered woes. Stanford, Stanford University Press, 2005

Sęk H., Cieślak R., Wsparcie społeczne, stres i zdrowie, PWN, Warszawa 2013.

Winiarski M., Wsparcie społeczne, w: T.Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom VII, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2008.

www.rops-opole.pl/pobierz/Eurosieroctwo/Eurosieroctwo.pdf www.uniaeuropejska.net.plwww.kuratorium.lublin.pl

dr Marzena Ruszkowska

PSW w Białej Podlaskiej, Zakład Pedagogiki

6. RODZINA ZASTĘPCZA JAKO PODMIOT