Historia Mikroskopii Elektronowej w Polsce sięga początku lat sześćdziesią-tych ubiegłego stulecia. Od ponad pięćdziesięciu lat mikroskopia elektronowa wnosi istotny wkład w rozwój wielu dziedzin wiedzy, przede wszystkim szeroko pojętej nauki o materiałach. W Katedrze Metaloznawstwa Politechniki Śląskiej w Gliwicach (gdzie zainstalowano pierwszy transmisyjny mikroskop elektro-nowy), kierowanej przez prof. Fryderyka Stauba oraz w Katedrze Metalografi i i Obróbki Termicznej Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, kierowanej przez prof. Zygmunta Jasiewicza, w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku grono naukowców skupiło swoje zainteresowania wokół nowych możliwości badawczych, jakie stworzył TEM. W latach sześćdziesiątych w Przemysłowym Instytucie Elektroniki przy udziale naukowców z Katedry Elektroniki Politech-niki Wrocławskiej zbudowano jedyny polski transmisyjny mikroskop elektro-nowy. Mikroskop ME-50 był trójsoczewkowym, magnetycznym TEM o napięciu przyspieszającym od 30 do 60 kV.
Historia mikroskopii elektronowej wiąże się nierozerwalnie z osobą Profesora Stanisława Gorczycy, który po powrocie ze stażu naukowego w Uniwersyte-cie Harvarda w Cambridge (USA, 1958/59 r.), przy twórczym poparciu prof.
Zygmunt Jasiewicza i prof. Tadeusza Malkiewicza, w 1960 roku zorganizował w AGH Pracownię Mikroskopii Elektronowej. Pracownia wyposażona była w transmisyjny mikroskop elektronowy JEM-5Y, pierwszy w kraju o tak dobrej zdolności rozdzielczej (10 Å). W 1961 roku prof. Gorczyca opracował nowo-czesne wykłady z mikroskopii elektronowej dla studentów AGH oraz prowa-dził specjalne kursy i szkoły mikroskopii elektronowej, w których uczestniczyli naukowcy z całego kraju.
Już w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych (1963) zaczęto organizować w Polsce konferencje, seminaria i szkoły letnie, które cyklicznie odbywają się do
dnia dzisiejszego (15 International Conference on Electron Microscopy odbędzie się we wrześniu 2014 r. w Krakowie) i są ważnymi wydarzeniami w kalendarzu europejskich konferencji mikroskopii elektronowych. Równocześnie mikrosko-pia elektronowa rozwijała się w kręgu nauk biologicznych i medycznych.
W związku z tak aktywną działalnością naukową została powołana Sekcja Mikroskopii przy Komitecie Nauki o Materiałach Polskiej Akademii Nauk, dzia-łającym przy IV Wydziale Nauk Technicznych. 5 października 2001 r. w Aka-demii Górniczo-Hutniczej odbyło się posiedzenie Sekcji Mikroskopii Komitetu Nauki o Materiałach PAN, pod przewodnictwem prof. Aleksandry Czyrskiej-Filemonowicz (AGH).
Jednym z celów posiedzenia była dyskusja nad celowością utworzenia Towa-rzystwa Mikroskopii w Polsce. Posiedzenie zaszczycił swoją obecnością prof.
Jose Carrascosa – Prezydent European Microscopy Society (EMS), który przy-jechał do Polski na zaproszenie przewodniczącej Sekcji. Prof. Jose Carrascosa przedstawił w swoim wystąpieniu stan mikroskopii w Europie, scharakteryzował działalność i możliwości promocji młodych pracowników nauki w EMS. Stwier-dził, że Polska jako jeden z nielicznych krajów Europy nie posiada Towarzystwa naukowego z zakresu mikroskopii, które mogłoby reprezentować polskie śro-dowisko naukowe w strukturach europejskich. Po dyskusji zebrani członkowie Sekcji Mikroskopii Komitetu Nauki o Materiałach PAN powołali Komitet Zało-życielski Polskiego Towarzystwa Mikroskopii, którego przewodniczącą została prof. Aleksandra Czyrska-Filemonowicz. W krótkim czasie powstał statut Towa-rzystwa oraz określono jego cele i zadania.
11 stycznia 2002 r., na wniosek Komitetu Założycielskiego Polskiego Towa-rzystwa Mikroskopii odbyło się otwarte zebranie, na którym utworzono Pol-skie Towarzystwo Mikroskopii. Na zebranie założycielPol-skie przybyły 33 osoby z 15 ośrodków naukowo-badawczych z całego kraju. 27 czerwca 2002 r. obyło się Walne Zebranie członków założycieli Polskiego Towarzystwa Mikroskopii (PTMi), na którym wybrano władze PTMi: Zarząd, Komisję Rewizyjną i Sąd Koleżeński. Prezesem Zarządu została wybrana jednomyślnie prof. dr hab. inż.
Aleksandra Czyrska-Filemonowicz (AGH), zastępcami prezesa Zarządu zostali prof. dr hab. inż. Jan Dutkiewicz (Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiało-wej PAN w Krakowie) i dr hab. inż. Michał Żelechower (Politechnika Ślą-ska w Katowicach), sekretarzem i Ślą-skarbnikiem został dr inż. Grzegorz Michta (AGH), członkami Zarządu zostali dr inż. Elżbieta Jezierska (Politechnika szawska), prof. dr hab. inż. Jerzy Kątcki (Instytut Techniki Elektronowej w War-szawie), prof. dr hab. inż. Henryk Morawiec (Uniwersytet Śląski w Katowicach).
Przewodniczącym Komisji Rewizyjnej został wybrany prof. dr hab. inż. Jan Kusiński (AGH), a przewodniczącym Sądu Koleżeńskiego dr inż. Władysław Osuch (AGH).W dniu 29 sierpnia 2002 r., Polskie Towarzystwo Mikroskopii zostało zarejestrowane w Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Śródmieścia. Polskie
Towarzystwo Mikroskopii zrzesza aktualnie (31.12.2012 r.) 93 członków (w tym dwie fi rmy: JEOL Europe S. A. i Labsoft) z 21 ośrodków naukowo-badawczych z całego kraju oraz z Austrii i Szwajcarii. Ponadto PTMi ma 3 członków hono-rowych: prof. Bernard Jouffrey (Francja), prof. Makoto Shiojiri (Japonia), prof.
Gareth Thomas (USA).
Celem powołanego Towarzystwa jest popieranie i rozwijanie działalności naukowej, technicznej, dydaktycznej i popularyzatorskiej z zakresu szeroko rozumianej mikroskopii. Tak postanowiony cel działania umożliwia uczestni-czenie w pracach Towarzystwa wszystkich środowisk naukowych i naukowo--badawczych nie tylko z obszaru inżynierii materiałowej czy fi zyki, ale również środowisk naukowych związanych z biologią czy medycyną. W uznaniu wyso-kiego poziomu mikroskopii elektronowej w naszym kraju i aktywności środo-wiska naukowego na forum europejskim, Zarząd European Microscopy Society podjął decyzję, że każdy członek PTMi jest równocześnie członkiem EMS.
Ponadto od 2012 r. członkowie PTMi są także członkami International Federa-tion of Societies for Microscopy (IFSM). Dzięki uprzejmości ówczesnego rek-tora Akademii Górniczo-Hutniczej prof. dr hab. inż. Ryszarda Tadeusiewicza oraz kolejnych rektorów AGH, PTMi ma swoją siedzibę na terenie Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
W 2007 roku został powołany przez Prezydium Polskiej Akademii Nauk na kadencję 2007–2010 Komitet Narodowy ds. Współpracy z Międzynarodową Federacją Towarzystw Mikroskopowych (IFSM). W kadencji tej po raz pierwszy został powołany Komitet składający się z 12 osób reprezentujący różne dyscy-pliny jak i środowiska naukowe. Na przewodniczącą Komitetu Narodowego IFSM powołano prof. dr hab. inż. Aleksandrę Czyrską-Filemonowicz (AGH). W skład Komitetu powołani zostali także prof. dr hab. Hieronim Bartel – zastępca prze-wodniczącej (Uniwersytet Medyczny w Łodzi), prof. dr hab. Szczepan Biliński (Uniwersytet Jagielloński), dr hab. Piotr Dłużewski (Instytut Fizyki PAN), prof.
dr hab. inż. Jan Dutkiewicz (Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN), dr inż. Elżbieta Jezierska (Politechnika Warszawska), prof. dr hab. Janusz Kubra-kiewicz (Uniwersytet Wrocławski), prof. dr hab. Andrzej Łukaszyk (Uniwersytet Medyczny w Poznaniu), dr inż. Grzegorz Michta – sekretarz Komitetu Naro-dowego (AGH), dr hab. Andrzej Marszałek prof. UMK (Collegium Medicum w Bydgoszczy), prof. dr hab. Danuta Stróż (Uniwersytet Śląski), prof. dr hab.
inż. Michał Żelechower (Politechnika Śląska).
Komitet Narodowy KN IFSM zajmował się współpracą i integracją wszyst-kich środowisk naukowych w kraju wykorzystujących techniki mikroskopowe w swoich badaniach, a przede wszystkim zajmował się koordynacją współdzia-łania polskiego środowiska naukowego z International Federation of Societes for Electron Microscopy (IFSM). Komitet Narodowy KN IFSM ściśle współpra-cował z Polskim Towarzystwem Mikroskopii oraz Komisją Mikroskopii
dzia-łającą przy Komitecie Genetyki Człowieka i Patologii Molekularnej PAN. Był wspólnym reprezentantem tych środowisk w strukturach międzynarodowych, co było bardzo korzystne dla wizerunku polskiej mikroskopii w świecie.
Kontakty z Międzynarodową Federacją Towarzystw Mikroskopowych, IFSM, zapewniają polskim naukowcom reprezentującym różne dyscypliny naukowe, dostęp do wszelkiego rodzaju informacji związanych z szeroko pojętą mikrosko-pią elektronową w badaniach w wielu dziedzinach nauki, np. inżynierii mate-riałowej, fi zyki, chemii, biologii czy nauk medycznych. Ponadto pozwala na promocję polskiej mikroskopii na arenie międzynarodowej, udział w tworzeniu międzynarodowej nomenklatury mikroskopowej, a także umożliwia dofi nanso-wanie udziału w kongresach i konferencjach. Poprzez przynależność i pracę na rzecz IFSM polscy naukowcy mają prawo głosu podczas światowych zebrań towarzystw mikroskopowych, możliwość poddawania pod międzynarodową dys-kusję wniosków dotyczących mikroskopii, dostęp do bieżącej oraz tworzonej wiedzy specjalistycznej, możliwość kształcenia młodej kadry badaczy i specjali-stów z zakresu mikroskopii. Kontakty z Międzynarodową Federacją Towarzystw Mikroskopowych, IFSM, zapewniają polskim naukowcom dostęp do wszelkiego rodzaju informacji związanych z najnowszymi osiągnięciami rynku producentów mikroskopów elektronowych, uzupełniającego oprzyrządowania, programów komputerowych do analizy obrazu, analiz dyfrakcyjnych i spektralnych i innych.
Uczestnictwo w pracach IFSM i możliwość przekazywania i pozyskiwania wiedzy oraz kształcenia młodej kadry badaczy i specjalistów z zakresu mikro-skopii elektronowej jest niezwykle ważne, zwłaszcza teraz gdy poprzez możli-wość fi nansowanie zakupów bardzo drogiej aparatury z funduszy strukturalnych, mikroskopia polska ma szanse rozwoju jakich nie miała dotychczas. Koszt nowoczesnego transmisyjnego mikroskopu elektronowego to kwota 3–5 mln EUR. Jednak, aby tak wysokiej klasy urządzenie było efektywnie wykorzystane, muszą być kształcone interdyscyplinarne zespoły wysokiej klasy specjalistów.
Tak wiec kontakty z Międzynarodową Federacją Towarzystw Mikroskopowych i uczestnictwo polskich naukowców w organizowanych przez nią światowych kongresach mikroskopii (w tym, stypendia dla młodych naukowców umożliwia-jące ich bezpłatny udział w kongresach), warsztatach i sympozjach są niezbędne dla rozwoju wielu nauk, w których mikroskopia elektronowa jest bezpośrednio wykorzystywana, zwłaszcza w dobie nanomateriałów i nanotechnologii, w któ-rych badania w nano-skali są absolutną koniecznością. Ponadto umożliwiają współtworzenie interdyscyplinarnych międzynarodowych programów naukowo--badawczych, co prowadzi do tworzenia międzynarodowej przestrzeni badaw-czej związanej z szeroko pojętą mikroskopią.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że pomimo pracy Komitetu przez tylko jedną kadencję jego działalność doprowadziła do dyskusji obu środowisk i chęci inte-gracji. Niestety, w 2011 roku wyrządzono dużą krzywdę środowisku naukowców
skupiających się wokół szeroko pojętej mikroskopii, gdyż decyzją Kierownic-twa i Prezydium Polskiej Akademii Nauk wstrzymano działalność Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodową Federacją Towarzystw Mikro-skopowych oraz zaprzestano kontaktów z International Federation of Societes for Electron Microscopy. W związku z zaistniałą sytuacją Polskie Towarzystwo Mikroskopii zwróciło się z ofi cjalnym pismem do IFSM o wpisanie w swoje struktury Polskiego Towarzystwa Mikroskopii jako ofi cjalnego i jedynego przed-stawiciela środowiska mikroskopowego działającego w Polsce. Decyzją prezy-denta IFSEM prof. Barry Cartera PTMi weszło w struktury IFSM. Tak więc od 2012 przedstawicielem Polski w strukturach europejskich i światowych jest Polskie Towarzystwo Mikroskopii, które jest otwarte na współpracę z różnymi ośrodkami naukowymi i badawczymi. Interdyscyplinarna współpraca pomiędzy naukowcami reprezentującymi różne środowiska i dyscypliny naukowe pozwala tworzyć ponadwymiarową przestrzeń badawczą. Dobrym przykładem współ-działania różnych środowisk naukowych są współorganizowane międzynaro-dowe konferencje mikroskopii elektronowej, we wrześniu 2014 r. w Krakowie będzie zorganizowana już XV taka konferencja lub współorganizowanie szkół mikroskopii, gdzie także w Krakowie w październiku 2013 r. będzie zorganizo-wana 4th Stanisław Gorczyca European School on TEM Basics and Advanced Sample Preparation, która jest głównie przeznaczona dla doktorantów i młodych pracowników nauki. Przykładem międzynarodowej współpracy PTMi z innymi krajowymi towarzystwami było współorganizowanie międzynarodowej konfe-rencji mikroskopii w Kilonii MC 2011 we współpracy z European Microscopy Society (EMS), Nordic Microscopy Society (SCANDEM), oraz naukowcami z instytutów badawczych z Estonii, Litwy, Łotwy i z St. Petersburga z Rosji.
W przypadku współorganizowania konferencji i szkół mikroskopii PTMi funduje ze środków własnych stypendia dla studentów i doktorantów.
Polskie Towarzystwo Mikroskopii jest obecnie reprezentowane we władzach European Microscopy Society i aktywnie uczestniczy w przygotowaniu świa-towego kongresu mikroskopii IMC 2014, który odbędzie się w Pradze w 2014 poprzez organizowanie jednej z sesji naukowych oraz członkostwo w Interna-tional Advisory Board.