Postępowanie wyjaśniające na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID

Wskazane kategorie postępowań prowadzone na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID, zostały podzielone na trzy załączniki: Regulamin Postępowania Wyjaśniającego mającego na celu zbadanie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia (Schedule A), Regulamin Koncyliacyjny (Schedule B) i Regulamin Arbitrażowy (Schedule C).

Postępowania prowadzone na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID są co do zasady podobne do procedur na podstawie Konwencji waszyngtońskiej, jednakże istnieje kilka znaczących różnic.

5.2.1. Postępowanie wyjaśniające na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID

Na podstawie Dodatkowych Ułatwień Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych może administrować rozstrzyganie sporów niezwiązanych bezpośrednio z inwestycjami bądź alternatywnie - sporów inwestycyjnych, ale tylko wówczas gdy żadna ze stron sporu nie jest państwem konwencyjnym lub podmiotem z państwa konwencyjnego. Regulamin normujący Administrowanie Postępowań w Załączniku A na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID przez Sekretariat ICSID⁴⁶⁶ normuje zasady postępowania wyjaśniającego w celu zbadania okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia (ang. Fact-Finding Additional Facility Rules), które to zasady w przeciwieństwie do postępowania arbitrażowego i koncyliacyjnego mają na celu zapobieganie powstaniu sporów, a nie ich rozstrzyganie. Procedura może mieć charakter samoistny bądź też przybrać formę postępowania przygotowawczego przed właściwym postępowaniem spornym. Celem procedury jest dostarczenie stronom przez biegłych ekspertów bezstronnej oceny faktów, która to może zapobiec wszczęciu postępowania arbitrażowego, jeżeli zostanie zaakceptowana przez obie strony. Wezwanie o ustalenie faktów w ramach tej procedury rejestruje Sekretarz Generalny ICSID. Wezwanie może być odrzucone, gdy druga strona nie

465

Porównaj: M. Jeżewski, op. cit., s. 441.

160

wyrazi zgody co do przedmiotu lub zakresu ustaleń, które to mają być dokonane w całości lub w części. Postępowanie dotyczące okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia prowadzi komitet złożony z jednego komisarza lub nieparzystej liczby komisarzy, a w sytuacji, gdy składa się on z trzech lub więcej członków, wybiera się Przewodniczącego składu. Komitet konstytuuje się w terminie określonym przez Sekretarza Generalnego. Komisarze zobowiązani są podpisać odpowiednie oświadczenia, w których deklarują się działać zgodnie z posiadaną wiedzą, zachowując poufność oraz nie poddając się żadnym instrukcjom zewnętrznym. Komitet odbywa pierwszą sesję w ciągu 60 dni od ukonstytuowania się. Przedsiębrane czynności dochodzenia muszą być dokonywane w obecności pełnomocników stron, którzy maja prawo być o nich należycie powiadomieni. Wszelkie ustalenia komitetu zapadają większością głosów. Raport z postępowania fact-finding jest ograniczony do stwierdzenia określonego stanu faktycznego i nie zawiera żadnych zaleceń dla stron ani nie ma mocy wyroku. Podpisują go wszyscy komisarze, ale odmowa podpisania przez komisarza nie wpływa na ważność raportu, a odpowiednia adnotacja w tym przedmiocie musi znaleźć się w raporcie. Koszty postępowania fact-finding są ponoszone, co do zasady, w równych częściach przez obie strony, a w przypadku dodatkowych należności za czynności wykonywane na żądanie jednej ze stron, ponosi ona te koszty467

.

5.2.2. Postępowanie koncyliacyjne

Postępowanie koncyliacyjne w ramach Dodatkowych Ułatwień ICSID prowadzone na podstawie Regulamin koncyliacyjnego jest bardzo zbliżone do postępowania koncyliacyjnego na podstawie Konwencji waszyngtońskiej. Jednakże na uwadze należy mieć fakt, iż przed wszczęciem postępowania na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID, zarówno koncyliacyjnego, jak też arbitrażowego strony muszą otrzymać na to zgodę ICSID468

. Regulamin Koncyliacyjny Dodatkowych Ułatwień ICSID został poszerzony o zagadnienia składania i rejestrowania wezwania. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt d tego Regulaminu wniosek, poza tym, co przewidziano na podstawie Konwencji waszyngtońskiej musi uwzględniać wskazanie daty stwierdzenia przez Sekretarza Generalnego zgody na skorzystanie z tejże procedury. Skład i tryb powoływania komisji koncyliacyjnej są analogiczne jak w zwykłym postępowaniu. Podobnie jest z procedurą działania komisji koncyliacyjnej469

.

467 Na podstawie art. 1 – 19 załącznika A do Dodatkowych Ułatwień ICSID.

468 Art. 4 Dodatkowych Ułatwień ICSID.

469

M. H. Koziński, rozdział 18, Arbitraż inwestycyjny, [w:] System Prawa Handlowego. Arbitraż handlowy, red. A. Szumański, t. 8, Warszawa 2010, s. 958-959.

161

5.2.3. Postępowanie arbitrażowe

Postępowanie arbitrażowe na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID jest co do zasady podobne do postępowania arbitrażowego opartego na Konwencji waszyngtońskiej, lecz należy zwrócić uwagę na kilka odmienności odróżniających te procedury. Uzupełnione zostały zagadnienia dotyczące składania wezwania na arbitraż i jego rejestracji oraz inne kwestie, które są zawarte w Konwencji waszyngtońskiej, na przykład narodowość arbitrów i ich kwalifikacje. Zgodnie z art. 19 Regulaminu arbitrażowego Dodatkowych Ułatwień ICSID, miejscem arbitrażu może być wyłącznie państwo będące stroną nowojorskiej Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych sporządzonej z 1958 roku. Miejsce arbitrażu określa trybunał arbitrażowy po konsultacji ze stronami i Sekretariatem ICSID. Trybunał w trakcie postępowania może działać w różnych miejscach, które są niezbędne do oceny dowodów i dokumentów. Wyrok powinien być wydany w miejscu arbitrażu470. Art. 54 Regulaminu arbitrażowego dotyczy prawa właściwego w postępowaniu arbitrażowym, zgodnie z którym trybunał arbitrażowy stosuje reguły prawne wskazane przez strony, jako właściwe do rozstrzygnięcia sporu471. W braku takiego wskazania ma być stosowane prawo wynikające z norm kolizyjnych międzynarodowego prawa prywatnego i reguły prawa międzynarodowego472

. Ponadto trybunał arbitrażowy może orzekać ex aequo et

bono, jeśli strony na to się wyraźnie zgodziły i jeżeli nie będzie to sprzeczne z lex arbitri⁴⁷³.

5.2.4. Środki prawne przysługujące stronom po wydaniu orzeczenia

W przeciwieństwie do rozstrzygnięć konwencyjnych, orzeczenia wydane na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID - stanowiące ramy prawne do rozstrzygania sporów pomiędzy państwami a obywatelami innych Państw, niebędących Umawiającymi się Stronami - nie mogą być zaskarżone w drodze środków konwencyjnych odwoławczych, gdyż takowych Dodatkowe Ułatwienia ICSID nie przyznają stronom. Mogą być wyłącznie zaskarżone w drodze krajowych środków odwoławczych przysługujących na mocy przepisów państwa, w którym prowadzone jest postępowanie arbitrażowe. Wówczas odwołanie od takiego orzeczenia wnosi się do sądu krajowego.

470 Art. 20 Regulaminu arbitrażowego na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID.

471 Artykuł ten jest rozwiązaniem analogicznym do art. 42 Konwencji waszyngtońskiej.

472

Art. 54 ust. 1 Regulaminu arbitrażowego na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID.

162

Dodatkowe Ułatwienia ICSID wskazują jedynie trzy rodzaje środków prawnych, jakie inwestorzy zagraniczni oraz Państwa Umawiające mogą wnieść po wydaniu orzeczenia przez trybunał arbitrażowy działający w ramach mechanizmów ICSID. Są one ograniczone do: wniosku o wykładnię (ang. interpretation, art. 55), sprostowanie (ang. correction, art. 56) oraz uzupełnienie orzeczenia (ang. supplementary decision, art. 57). Na podstawie Dodatkowych Ułatwień ICSID, w przeciwieństwie do Konwencji waszyngtońskiej, nie ma natomiast możliwości uchylenia orzeczenia.

W przypadku sporów pozakonwencyjnych, na podstawie art. 55 Regulaminu arbitrażowego do Dodatkowych Ułatwień ICSID, każda strona może zażądać wykładni orzeczenia. Różnica pomiędzy wnioskiem o wykładnię na mocy przepisów Konwencji waszyngtońskiej a takim żądaniem na mocy Dodatkowych Ułatwień ICSID, polega na zakreśleniu w przypadku tego ostatniego terminu 45 dni od daty wydania orzeczenia na wniesienie żądania do Sekretarza Generalnego. Wymagane jest także uprzednie zawiadomienie o tym fakcie strony przeciwnej. Trybunał określa procedurę według jakiej orzeka w przedmiocie rozpoznania żądania474. Uzasadnienie jest integralną częścią orzeczenia.

Ponadto, na podstawie Regulaminu arbitrażowego do Dodatkowych Ułatwień ICSID, w terminie 45 dni od wydania orzeczenia, po uprzednim zawiadomieniu strony przeciwnej, strona może zażądać na podstawie art. 56 sprostowania wszelkich błędów pisarskich, rachunkowych lub innych oczywistych omyłek⁴⁷⁵. Trybunał arbitrażowy może w tym samym terminie dokonać takiego sprostowania z własnej inicjatywy476

. Sprostowanie orzeczenia z urzędu przez trybunał wyróżnia to postępowanie, gdyż jest to jedyny przypadek kiedy trybunał może działać z urzędu. W odróżnieniu, na podstawie Konwencji waszyngtońskiej trybunał nie jest uprawniony do dokonania sprostowania z urzędu.

Kolejno, na podstawie art. 57 Regulaminu arbitrażowego do Dodatkowych Ułatwień ICSID dotyczących sporów pozakonwencyjnych, w terminie 45 dni od wydania orzeczenia, po uprzednim zawiadomieniu strony przeciwnej, strona może zażądać uzupełnienia orzeczenia⁴⁷⁷ w zakresie wszelkich kwestii przedłożonych do rozpoznania, które trybunał pominął w rozstrzygnięciu. Trybunał określa procedurę według jakiej orzeka celem rozpoznania tegoż żądania478. Decyzja uzupełniająca jest integralną częścią orzeczenia.

474

Art. 55 pkt 2 Regulaminu arbitrażowego do Dodatkowych Ułatwień ICSID.

475 Art. 56 Regulaminu arbitrażowego do Dodatkowych Ułatwień ICSID.

476 Art. 56 pkt 1 Regulaminu arbitrażowego do Dodatkowych Ułatwień ICSID.

477

Art. 57 Regulaminu arbitrażowego do Dodatkowych Ułatwień ICSID.

163

Jak wynika z powyższego, każdy z trzech przewidzianych środków prawnych na mocy Dodatkowych Ułatwień ICSID strona składa do trybunału za pośrednictwem Sekretarza Generalnego w terminie 45 dni od daty wydania orzeczenia. Każdorazowo wymagane jest uprzednie zawiadamianie strony przeciwnej o składanym wniosku.