Trybunał arbitrażowy

Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych może rozstrzygać międzynarodowe spory inwestycyjne poprzez postępowanie prowadzone przez trybunał arbitrażowy. Procedurę arbitrażową regulują przepisy art. 36 – 55 Konwencji waszyngtońskiej oraz Regulamin Arbitrażowy. Regulacja konwencyjna dotyczy zasadniczych kwestii, w tym przede wszystkim takich, jak: wezwanie na arbitraż, powołanie trybunału arbitrażowego, jego kompetencje i zasady funkcjonowania, wydawane orzeczenie oraz zasady jego zaskarżenia. Każde Umawiające się Państwo lub obywatel Umawiającego się Państwa, zainteresowani rozstrzygnięciem zawisłego pomiędzy nimi sporu, może złożyć do Sekretarza Generalnego pisemne wezwanie na arbitraż310. Sekretarz Generalny przesyła wniosek drugiej stronie311

. Podobnie jak wezwanie na koncyliację, na podstawie Regulaminu wszczęcia postępowania koncyliacyjnego i arbitrażowego, wezwanie na arbitraż powinno zawierać informacje dotyczące przedmiotu i stron sporu, oraz wyrażenia zgody na rozstrzygnięcie w drodze arbitrażu312. Jeżeli na podstawie informacji wskazanych w wezwaniu na arbitraż Sekretarz Generalny poweźmie wiadomość, że podlega on jurysdykcji Centrum, wówczas dokonuje jego rejestracji, w przeciwnym razie zaś odmówi takiej rejestracji³¹³. Zgodnie z art. 37 Konwencji waszyngtońskiej, niezwłocznie po zarejestrowaniu sprawy, powoływany jest trybunał arbitrażowy, w skład którego wchodzi jeden arbiter lub nieparzysta liczba arbitrów mianowanych za porozumieniem stron sporu spośród osób zamieszczonych na liście Panelu Arbitrażowego314. Jeżeli strony sporu postanowią inaczej, członkami trybunału mogą zostać osoby spoza listy członków Panelu Arbitrażowego prowadzonej przez Sekretariat Generalny, muszą jednak posiadać kwalifikacje wymagane przez Konwencję315. Jeśli strony nie dojdą do porozumienia w sprawie liczby arbitrów oraz sposobu ich mianowania, wówczas trybunał składa się z trzech arbitrów, po jednym powoływanym przez każdą ze stron oraz trzeciego, który następnie pełni funkcję Przewodniczącego trybunału - powołanym przez strony wspólnie316. Zasadą jest, iż strony

310 Więcej informarci, zobacz na przykład: K. V. Nathan, ICSID Convention: The Law of the International

Centre for Settlement of Investment Disputes, New York 2000; C. Schreuer, L. Malintoppi, A. Reinisch i in., The ICSID Convention. A Commentary, Cambridge 2009 .

311 Art. 36 ust. 1 Konwencji waszyngtońskiej.

312

Art. 28 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 2 Konwencji waszyngtońskiej.

313 Art. 36 ust. 3 Konwencji waszyngtońskiej.

314 Art. 37 ust. 1 i 2 Konwencji waszyngtońskiej.

315

Art. 40 w zw. z art. 38 oraz w zw. z art. 14 ust. 1 Konwencji waszyngtońskiej.

121

mają swobodę wyznaczenia arbitra do składu orzekającego, pod warunkiem, iż jest on niezależny i bezstronny. Szczegółowa procedura mianowania składu orzekającego uregulowana została postanowieniami Regulaminu Arbitrażowego. A mianowicie, podobnie jak w przypadku komisji koncyliacyjnej, w ciągu 10 dni od daty rejestracji wezwania wszczynającego postępowanie arbitrażowe, powód proponuje pozwanemu liczbę arbitrów wchodzących w składu trybunału oraz procedurę mianowania jego członków. Pozwany w terminie 20 dni od otrzymania niniejszej propozycji może ją odrzucić lub zaproponować własne uwagi w przedmiotowym zakresie. Następnie, w terminie 20 dni powód ma obowiązek udzielenia odpowiedzi drugiej stronie, czy warunki te przyjmuje, czy też nie. Jednocześnie, strony mają obowiązek na piśmie poinformować Sekretarza Generalnego o tym, czy doszły do porozumienia (jeśli tak, to również o jego treści), czy też nie zdołały osiągnąć kompromisu w tej kwestii317. Jeżeli w terminie 90 dni od daty rejestracji wezwania strony nie dojdą do porozumienia i nie ustalą składu trybunału arbitrażowego ani sposobu jego ustanowienia, również o tym fakcie są zobowiązane poinformować Sekretarza Generalnego318. Gdy już trybunał arbitrażowy zostanie utworzony zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 37 ust. 2 pkt b Konwencji, każda ze stron sporu podaje stronie przeciwnej nazwiska dwóch osób, które zamierza mianować na członka oraz Przewodniczącego trybunału, z zastrzeżeniem, że nie mogą być to osoby posiadające obywatelstwo żadnej ze stron. Takiej samej treści wezwanie pozwany przekazuje powodowi, a ten z kolei powinien niezwłocznie po jego otrzymaniu udzielić pozwanemu odpowiedzi, czy wyraża zgodę na kandydaturę wskazanej osoby na Przewodniczącego319. Jeżeli w ciągu 90 dni od wysłania przez Sekretarza Generalnego zawiadomienia o rejestracji wezwania (lub innym uzgodnionym terminie), strony nie dojdą do porozumienia, to wówczas powinny one zwrócić się do Przewodniczącego Rady Administracyjnej (za pośrednictwem Sekretarza Generalnego), aby ten samodzielnie mianował arbitrów jeszcze niepowołanych oraz Przewodniczącego składu trybunału arbitrażowego320. Przewodniczący Rady Administracyjnej, po konsultacji ze stronami postępowania, mianuje arbitrów w terminie 30 dni od otrzymania stosownej prośby321

. W takim przypadku Sekretarz Generalny bezzwłocznie informuje strony o mianowaniu arbitrów przez przewodniczącego Rady Administracyjnej, a strony zobowiązane są do

317

Zasada 1 i 2 Regulaminu postępowania arbitrażowego.

318 Art. 38 w zw. z art. 36 ust. 3 Konwencji waszyngtońskiej.

319 Art. 37 ust. 2 pkt b Konwencji waszyngtońskiej w zw. z zasadą 3 Regulaminu postępowania arbitrażowego.

320

Zasada 4 pkt 1 i 2 Regulaminu postępowania arbitrażowego.

122

ceptacji każdej z wyznaczonych kandydatur322. Następnie Sekretarz Generalny zwraca się do wyznaczonych kandydatów o wyrażenie zgody na sprawowanie funkcji arbitra, której to udziela się w terminie 15 dni od ich mianowania323

. Ostatecznie, w dacie zawiadomienia stron o powołaniu wszystkich Trybunał zostaje powołany, co pozwala nadać bieg postępowaniu324. W każdym czasie przed powołaniem Trybunału, każda ze stron - lub obie strony działając w porozumieniu - może dokonać zmiany członka składu orzekającego Trybunału325

.

Po ustanowieniu trybunału arbitrażowego i komisji koncyliacyjnej oraz rozpoczęciu przez nie pracy, ich skład osobowy, co do zasady, pozostaje stały. Strona postępowania niezadowolona z czynności podejmowanych przez któregoś z członków składu arbitrażowego/koncyliacyjnego jest uprawniona do złożenia do komisji lub trybunału wniosku o wyłączenie członka komisji lub arbitra, jeżeli dysponuje ona informacjami wskazującymi na naruszenie zasady niezależności, bezstronności i poufności przez tę osobę³²⁶. Gdy wniosek dotyczy jednego członka lub mniejszości składu, trybunał lub odpowiednio komisja rozpatruje wniosek (z wyłączeniem osób których dotyczy) i podejmuje decyzję. Istotnym jednak jest zastrzeżenie, że członkowie są jednakowo podzieleni. Jeżeli wniosek jest zasadny, członek składu orzekającego, którego wyłączenie dotyczy, zastępowany jest przez nową osobę zgodnie z przepisami Sekcji 2 rozdziału trzeciego lub Sekcji 2 rozdziału czwartego327

. Ponadto, jeśli skład procedujący napotka trudności w podjęciu decyzji, zobowiązany jest poinformować o tym Przewodniczącego Rady Administracyjnej oraz dostarczyć mu wniosek strony o wyłączenie, podając przy tym powody takiego stanu rzeczy. Decyzje w tym zakresie podejmowane są przez komisję koncyliacyjną lub trybunał arbitrażowy albo też - w przypadku odwołania jedynego członka składu orzekającego lub większości tego składu - przez Przewodniczącego Rady Administracyjnej w terminie 30 dni. Do czasu podjęcia decyzji członkowie trybunału, których taki wniosek dotyczy, są zawieszeni i nie biorą udziału w pracy trybunału³²⁸. Natomiast w sytuacji wyłączenia z powodu rażącego braku wymaganych kwalifikacji do rozpatrywania sprawy, śmierci, niezdolności do pełnienia funkcji i rezygnacji członka składu procedującego, Sekretarz Generalny niezwłocznie zawiadamia o tym strony, a

322 Rozdział 4 pkt 5 Regulaminu postępowania arbitrażowego.

323 Rozdział 5 pkt 3 Regulaminu postępowania arbitrażowego.

324 Rozdział 5 pkt 1 Regulaminu postępowania arbitrażowego.

325 Ibidem.

326

Art. 56 w zw. z art. 57 Konwencji waszyngtońskiej.

327 Art. 58 Konwencji waszyngtońskiej. Więcej informacji, zobacz na przykład: H. P. Folz, The arbitration

panel for in rem restitution and its jurisprudence: extreme injustice in international law, Oxford 2011; C. F.

Dugan, D. Jr. Wallace, Rubins N. D. i in., Investor-State Arbitration, New York 2008.

123

jeżeli jest to niezbędne, również Przewodniczącego Rady Administracyjnej329

. Wakat w składzie orzekającym jest uzupełniany w sposób analogiczny do procedury powołania członka trybunału330

.

W roku budżetowym 2013, w ośmiu postępowaniach strony zawnioskowały o wyłączenie arbitra ze składu orzekającego. Dwukrotnie odmówiono takiego odwołania, w jednym przypadku to arbiter zrezygnował, a w pięciu pozostałych kwestia pozostaje nierozstrzygnięta. Ponadto, w jednym przypadku strona postępowania zażądała odwołania pełnomocnika drugiej strony, w innym z kolei - wyłączenia świadka drugiej strony. Trybunał odrzucił oba żądania331

.