Wielostronne umowy inwestycyjne

Mimo że najczęstszą formą współpracy inwestycyjnej, jak wskazano wyżej, stały się dwustronne i regionalne traktaty inwestycyjne, to podejmowane były także próby wypracowania powszechnych reguł w zakresie popierania i ochrony inwestycji w postaci traktatów wielostronnych, które zawierały warunki inwestowania w danych państwach przez inwestorów zagranicznych oraz ustanawiały prawnie wiążący poziom ochrony w celu zwiększenia przepływów inwestycyjnych między państwami-stronami przedmiotowych umów. Wśród najważniejszych inicjatyw w tym zakresie należy wymienić między innymi Konwencję o ustanowieniu Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycyjnych i Porozumienie w sprawie handlowych aspektów środków inwestycyjnych Światowej Organizacji Handlu.

Poza ramami niniejszej pracy pozostaje próba uregulowania globalnych zasad inwestycji w ramach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju na mocy Wielostronnego Porozumienia w sprawie Inwestycji (ang. Multilateral Agreement on Investment, MAI), która zakończyła się niepowodzeniem. Negocjacje tego wielostronnego traktatu, którego celem była liberalizacja i ochrona inwestycji oraz ustanowienie skutecznych procedur rozstrzygania sporów, trwały od września 1995 do 1998 roku, ale zostały przerwane głównie ze względu na rozbieżności interesów poszczególnych państw73

oraz ze względu na protestów organizacji międzyrządowych zwracających uwagę na jednostronny charakter zobowiązań, uwzględniających interesy inwestorów z państw rozwiniętych74

.

1.1.3.1. Konwencja o ustanowieniu Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycyjnych

Konwencja o ustanowieniu Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycyjnych sporządzona w Seulu 11 października 1985 roku powołała do życia Wielostronną Agencję Gwarancji Inwestycyjnych (MIGA). Celem Konwencji jest potrzeba zacieśniania współpracy międzynarodowej w dziedzinie rozwoju gospodarczego oraz popierania udziału inwestycji zagranicznych, w szczególności prywatnych, a także ułatwienie napływu do krajów rozwijających się kapitału i technologii w celach produkcyjnych na warunkach zgodnych z

73

Indie poczytały traktat jako zagrożenie ich suwerenności i ekonomicznej niezależności.

38

potrzebami, polityką i celami rozwoju tych krajów, w oparciu o sprawiedliwe i trwałe normy traktowania inwestycji zagranicznych. Agencja prowadzi badania, podejmuje działania wspierające przepływ inwestycji i upowszechnia informacje o możliwościach inwestycyjnych w rozwijających się krajach członkowskich w celu poprawy warunków napływu inwestycji zagranicznych do tych krajów. Dokonując tych czynności Agencja:

a) kieruje się odpowiednimi porozumieniami inwestycyjnymi istniejącymi pomiędzy krajami członkowskimi;

b) usiłuje usunąć przeszkody zarówno w rozwiniętych, jak i rozwijających się krajach członkowskich, które tamują przepływ inwestycji do rozwijających się krajów członkowskich, oraz

c) współpracuje z innymi agencjami zainteresowanymi popieraniem inwestycji zagranicznych, a szczególnie z Międzynarodową Korporacją Finansową;

d) zachęca do polubownego załatwiania sporów pomiędzy inwestorami a krajami przyjmującymi;

e) usiłuje zawierać porozumienia z rozwijającymi się krajami członkowskimi, a w szczególności z potencjalnymi krajami przyjmującymi, które zapewnią, że Agencja w zakresie inwestycji, które gwarantuje, będzie traktowana przynajmniej tak samo jak zainteresowany kraj członkowski traktuje najbardziej uprzywilejowaną agencję gwarantującą inwestycje lub kraj przy zawieraniu umów dotyczących inwestycji; umowy takie są zatwierdzane przez Zarząd kwalifikowaną większością głosów, oraz f) popiera i ułatwia zawieranie umów pomiędzy swoimi państwami członkowskimi w

zakresie popierania i ochrony inwestycji⁷⁵.

Agencja może, na wniosek kraju członkowskiego, udzielać porad technicznych i pomocy w celu poprawy warunków inwestowania na terytorium takiego kraju członkowskiego. Ponadto, udzielając poparcia, zwraca szczególną uwagę na znaczenie zwiększenia przepływu inwestycji pomiędzy rozwijającymi się krajami członkowskimi76

.

75 Art. 23 pkt a i b Konwencji o ustanowieniu Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycyjnych sporządzonej w Seulu 11 października 1985 roku, Dz. U. z 2003 r., nr 43, poz. 372 ze zm.

76 Art. 23 pkt c Konwencji o ustanowieniu Wielostronnej Agencji…ibidem. Zobacz: Multilateral Investment Guarantee Agency, Commentary on the Convention Establishing the Multilateral Investment Guarantee Agency, Washington D.C. 2010, dostępny na stronie internetowej Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycyjnych www.miga.org [18.04.2012].

39

1.1.3.2. Światowa Organizacja Handlu

Porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu (ang. World Trade

Organization, WTO) zawarte 15 kwietnia 1994 roku⁷⁷ w Marakeszu stanowi ramy prawne dla

wielostronnych umów handlowych obejmujących handel towarami i usługami oraz reguluje handlowe aspekty praw własności intelektualnej. System ten zawiera jedynie wybiórcze regulacje dotyczące ochrony inwestycji, a mechanizm rozwiązywania sporów w ramach WTO dotyczy sporów handlowych między państwami. Jedynie wybrane aspekty działalności WTO dotyczą kwestii popierania i ochrony inwestycji78

. W pierwszej kolejności należy wymienić wielostronne porozumienie Układ Ogólny w sprawie Handlu Usługami (ang. General Agreement on Trade in Services, GATS) ustanawiające prawnotraktatowe ramy międzynarodowego handlu usługami w innym państwie członkowskim. Kolejno, Porozumienie w sprawie handlowych aspektów środków inwestycyjnych (ang. Agreement on Trade-Related Investment Measures, TRIMs) ma ograniczony zakres - obejmuje środki dotyczące tak zwanych wymogów prowadzenia działalności gospodarczej i dotyczy jedynie wpływu decyzji dotyczących traktowania inwestorów i inwestycji na handel towarami. Ponadto, Porozumienie w sprawie reguł i procedur rozwiazywania sporów WTO (ang. Dispute Settlement Understanding, DSU) dotyczy zasady niedyskryminacji, zasady największego uprzywilejowania oraz wpływu decyzji dotyczących traktowania inwestorów i inwestycji na handel towarami. Zasada niedyskryminacji jest podstawą funkcjonowania systemu handlowego WTO. Jej realizacja jest oparta przede wszystkim na zasadzie traktowania narodowego, która znajduje odzwierciedlenie w polityce handlowej państw członkowskich WTO79

. GATS, TRIMS oraz DSU stanowią integralne części porozumienia podpisanego na zakończenie cyklu negocjacji handlowych tak zwanej Rundy Urugwajskiej (1986-1994), w wyniku której powstała Światowa Organizacja Handlu.

W ramach obecnej, zapoczątkowanej 14 listopada 2001 roku w Katarze, negocjacyjnej Rundy Rozwojowej Doha toczą się wielostronne negocjacje handlowe mające na celu dokonanie zmian w porozumieniach Światowej Organizacji Handlu. Przedstawiciele członków organizacji dostrzegli w Deklaracji IV Konferencji Ministerialnej z Doha znaczenie, jakie dla handlu mają odpowiednie warunki inwestowania. Potencjalne

77 Porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu, sporządzone w Marakeszu 15 kwietnia 1994 roku, Dz. U. z 1995 r., nr 98, poz. 483.

78 Porównaj: M. Jeżewski, op. cit., s. 74-77.

79 P. Czubik, The EU in a Changing World of International Trade – Possibilities and Needs for Changes in EC

External Trade Relations, [w:] Emerging Constitutional Law of the European Union. German and Polish Perspectives, red. A. Bodnar, M. Kowalski, K. Raible i in., Berlin 2003, s. 209 i n.

40

porozumienie miało dotyczyć przede wszystkim warunków dopuszczenia inwestycji, a w ograniczonym zakresie obejmować standardy traktowania inwestora i inwestycji. Mimo wieloletnich lat negocjacji ostateczne porozumienie między państwami członkowskimi WTO nie zostało osiągnięte.

1.2. Międzynarodowe spory inwestycyjne i sposoby ich rozstrzygania w prawie