Prezydencki projekt ustawy krajobrazowej

Negatywna ocena zjawisk występujących obecnie w przestrzeni publicznej37

zaowo-cowała podjęciem przez prezydenta RP inicjatywy związanej z przygotowaniem oraz przyjęciem przez parlament projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku

31 Ibidem, s. 22.

32 M. Górski, Prawo ochrony różnorodności biologicznej, Warszawa 2013.

33 Dz.U. 2003 Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.

34 Art. 3 pkt 14 ustawy.

35 B. Pawlicki, Ochrona krajobrazu kulturowego, „Nasze Forum”, nr 32 (2006).

36 Ibidem; Zob. także K. Zeidler (red.), Prawo ochrony zabytków kultury, Warszawa 2014.

37 U. Myga-Piątek, Kryteria i metody oceny krajobrazu kulturowego w procesie planowania przestrzennego na tle obowiązujących procedur prawnych, [w:] Waloryzacja środowiska przyrodniczego w planowaniu przestrzennym, M. Kistowski, B. Korewel-Lejkowska (red.), Gdańsk-Warszawa 2007, s. 103; J. Kro-nenberg, T. Bergier (red.), Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, Kraków 2010, s. 238.

188 Janina Ciechanowicz-McLean, Maciej Nyka

ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu. Wśród głównych problemów zwią-zanych z kształtowaniem krajobrazu w Polsce wymienia się:

a) potrzebę zapewnienia skuteczniejszej ochrony ocalałych fragmentów kra-jobrazów naturalnych, jak i krakra-jobrazów kulturowych powstałych

w wy-niku wielowiekowego tradycyjnego użytkowania ziemi38;

b) wpływ infrastruktury energetycznej na krajobraz;

c) brak estetyki i zbyt liberalne regulacje dotyczące reklam i nośników reklam w przestrzeni publicznej;

d) „rozlewanie” się miast zmieniające charakter krajobrazów wiejskich; e) problemy związane z  niedostosowaniem infrastruktury do intensywnie

rozwijających się nowych osiedli;

f ) konfl ikty z obszarowymi formami ochrony przyrody i inne konfl ikty zwią-zane z antropogeniczną presją na środowisko;

g) przewagę indywidualnych decyzji o warunkach zabudowy nad realizacją inwestycji w  oparciu o  sporządzane dla większego obszaru i  realizujące zasadę planowości, i kontekst lokalny miejscowymi planami zagospodaro-wania przestrzennego;

h) konfl ikt pomiędzy wartościami przyrodniczymi i  kulturowymi krajo-brazu a  ekonomicznymi i  społecznymi przesłankami realizacji nowych

inwestycji39.

Dodatkowym argumentem podnoszonym przez twórców projektu ustawy pre-zydenckiej jest fakt braku pełnej implementacji do polskiego porządku prawnego norm Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, pomimo faktu iż została ona przez

Polskę ratyfi kowana już w 2004 r.40

Nawet pobieżna analiza treści projektu ustawy prezydenckiej wskazuje na to, że akt ten nie dokona unifi kacji całości rozwiązań związanych z ochroną krajobrazu. Z pewnością nie jest to inicjatywa na miarę kodeksu. Sam tytuł wskazuje raczej na chęć dokonania pewnych zmian celem zabezpieczenia lepszego funkcjonowania systemu ochrony krajobrazu w  Polsce. Treść ustawy sprowadza się natomiast do dokonania fragmentarycznych zmian w  niektórych ustawach, a  jedynym bardziej zwartym i  rozbudowanym fragmentem jest propozycja dodania rozdziału 1a do ustawy o ochronie przyrody. Fakt ten pozwala wysnuć przypuszczenie, że w nowym projektowanym systemie ochrony krajobrazu normy ochrony przyrody będą miały dominujące znaczenie.

Pewien efekt ujednolicający z pewnością będzie miało przyjęcie w ustawie de-fi nicji krajobrazu, która określa go w  sposób kompleksowy bez przestarzałego już dychotomicznego podziału na krajobraz przyrodniczy i  kulturowy. Projekt ustawy

38 E. Symonides, Ochrona przyrody, Warszawa 2008, s. 134.

39 J. Kronenberg, T. Bergier (red.), Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, Kraków 2010, s. 239.

40 Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, s. 3; http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/E0EC31AF25E44523C1257BA-4002A90F4/%24File/1525.pdf [dostęp: 28.05.2014].

krajobrazowej w art. 6 zmienia bowiem treść art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska poprzez dodanie art. 3 pkt 8d, który defi niuje krajobraz jako postrzeganą przez ludzi przestrzeń zawierającą elementy przyrodnicze oraz wytwory cywilizacji, ukształto-waną w wyniku działania czynników naturalnych lub działalności człowieka. Podział na krajobraz przyrodniczy i  krajobraz kulturowy zostaje utrzymany na poziomie ustawy o ochronie przyrody i ustawy o ochronie zabytków i opiece nad nimi. Wpraw-dzie ustawa o ochronie przyrody w brzmieniu zmienionym art. 9 noweli prezydenc-kiej w art. 5 pkt 2e odnosi się do nowej „uniwersalnej” defi nicji krajobrazu zawartej w ustawie Prawo ochrony środowiska, to już w art. 5 pkt 2f odnosi się do wprowadzo-nej przez prezydencką nowelizację w art. 8 defi nicji krajobrazu kulturowego, zawartej w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad nimi (art. 3 pkt 14). Efekt unifi kujący w związku z tym jest ograniczony, zaś sama defi nicja wprawdzie faktycznie imple-mentuje do polskiego systemu prawnego defi nicję zawartą w Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, to jednak robi to używając nie do końca precyzyjnych i  zgodnych

z duchem konwencji określeń jak np. „postrzeganie”41.

Pozytywnie należy z pewnością odnieść się do kolejnej istotnej zmiany w ob-szarze terminologii prawa ochrony krajobrazu, jaką jest wprowadzenie przez projekt ustawy do polskiego porządku prawnego defi nicji dominanty krajobrazowej. Zgodnie z art. 9 pkt 2 lit d proponowanej ustawy planuje się wprowadzić do ustawy o ochronie przyrody art. 5 pkt 23a i  23b defi nicję dominanty krajobrazowej, rozumianej jako obiekt o wiodącym oddziaływaniu wizualnym na krajobraz oraz wprowadzić poję-cie „krajobraz priorytetowy” rozumiany jako krajobraz szczególnie cenny dla spo-łeczeństwa ze względu na swoje wartości przyrodnicze, kulturowe, historyczne lub estetyczno-widokowe i jako taki wymaga zachowania. Razem ze wprowadzoną po raz pierwszy do prawa polskiego defi nicją legalną krajobrazu proponowane zmiany z  pewnością uporządkują zagadnienia terminologiczne, tworząc tym samym pod-stawy dla realizacji efektywniejszej ochrony krajobrazu.

Prezydencki projekt jako jeden z instrumentów ochrony krajobrazu przewiduje audyt krajobrazowy. Rozwiązanie to zorientowane jest na implementację do pol-skiego porządku prawnego wynikających z Europejskiej Konwencji Krajobrazowej obowiązków w  zakresie identyfi kacji i  oceny krajobrazów. Narzędziem, które wy-brane zostało do realizacji tego celu są kompetencje samorządu województw w za-kresie sporządzania audytu krajobrazowego. Efektami jego przeprowadzenia oraz cyklicznego – nie rzadziej niż co 20 lat – powtarzania ma być identyfi kacja i charak-terystyka krajobrazów w  poszczególnych województwach, waloryzacja krajobrazu, której efektem ma być wskazanie krajobrazów szczególnie cennych (priorytetowych) oraz ustalenie zagrożeń oraz metod przeciwdziałania zagrożeniom dla krajobrazu.

41 Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzę-dzi ochrony krajobrazu, s. 6.

190 Janina Ciechanowicz-McLean, Maciej Nyka

6. Narzędzia ochrony krajobrazu w prezydenckim projekcie