Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie
C-252/05 Th ames Water Utilities
Normatywne rozgraniczanie ścieków i odpadów ciekłych nastręcza na gruncie pol-skich przepisów o ochronie środowiska problemów interpretacyjnych. Przykładami tychże, których dostarczyła już praktyka, mogą być m.in. zagadnienia: statusu płynu zwrotnego z procesu szczelinowania stosowanego przy poszukiwaniu gazu ziemnego z formacji łupkowych, statusu zanieczyszczonych wód podziemnych pobranych ce-lem ich remediacji, czy też ponownego wykorzystania w procesach technologicznych odcieków ze składowisk odpadów albo wód zużytych z płuczek wodnych używanych w procesach oczyszczania spalin. Doniosłość tej problematyki, w kontekście gospo-darowania zasobami środowiska, przejawia się przede wszystkim w potrzebie doboru prawidłowego reżimu prawnego gospodarowania daną emisją, odpowiednio do wy-niku kwalifi kacji substancji bądź do wymaganych warunków odzysku tych substancji, po to, by w interesie publicznym dać gwarancje bezpieczeństwa i wysokiego poziomu ochrony zasobów naturalnych i wyeliminować ryzyko niekontrolowanej emisji oraz szkód w środowisku.
Pod rządami ustawy o odpadach z 2001 r.1 J. Jerzmański zaproponował2
me-todykę rozróżniania ścieków i odpadów ciekłych w oparciu o analizę defi nicji le-galnej ścieków. Kluczowych kryteriów umożliwiających przesądzenie statusu ścieku upatrywał w sposobie rozumienia zwrotu: „wprowadzane do wód lub do ziemi” (wyrażającym się zdaniem tego autora założeniem zamiaru uwolnienia tych wód
1 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, tekst jednolity (dalej: t.j.) Dz.U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 ze zm.
166 Michał Behnke
do środowiska3), jak też w określeniu, czy substancje płynne są rozcieńczane
w wo-dzie. Dowodem uzupełniającym w tej koncepcji powinna być ocena sytuacji pro-wadzącego oczyszczalnię ścieków, świadczącego usługi podmiotom zewnętrznym. Zdaniem J. Jerzmańskiego,
Jeżeli substancje płynne zostaną doprowadzone do oczyszczalni przez sieć ka-nalizacyjną, to nie ma większej wątpliwości, że przyjmuje ona ścieki. Jeżeli jednak zostaną dostarczone w inny sposób, to wszystko zależy od stanowiska podmiotu wy-twarzającego (i organu ochrony środowiska). W wielu wypadkach podmioty takie po-siadają pozwolenie na wytworzenie podobnych odpadów (albo analogiczne) i traktują je zgodnie z wymogami ustawy o odpadach.
Oczyszczalnia ścieków może być zatem również instalacją przetwarzania odpadów, co, choć dopuszczalne, jest w ocenie tego autora niecelowe. Charakterystyce wyżej opisanej koncepcji towarzyszy jednak konkluzja, że obowiązujące przepisy nie dają w praktyce możliwości precyzyjnego określenia różnicy pomiędzy odpadem płyn-nym a ściekiem (potencjalpłyn-nym ściekiem), a rozróżnienia tego dokonuje się w związku z tym w sposób arbitralny, w relacji do indywidualnych sytuacji.
Jednolitą defi nicję „ścieków” zawierają obecnie: art. 3 pkt 38 ustawy – Prawo
ochrony środowiska4, art. 9 ust.1 pkt 14 ustawy – Prawo wodne5 oraz art. 2 pkt 8
ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków6.
Na rozumienie tego terminu składa się, w uproszczeniu, przede wszystkim wprowa-dzanie do wód lub do ziemi wód zużytych lub wykorzystanych na różne cele albo wód
odbieranych z terenu nieruchomości o różnym zagospodarowaniu i przeznaczeniu.7
3 J. Jerzmański formułuje dla tych potrzeb pojęcie „ścieków potencjalnych”, przez co rozumie: „(…) substancje płynne wprowadzane do urządzeń technicznych (zarówno stacjonarnych, jak i mobil-nych), służących do przemieszczania oraz przechowywania i oczyszczania (obróbki) owych sub-stancji. Owe potencjalne ścieki odróżnia od odpadu płynnego to, że z założenia mają one być uwolnione do środowiska (choć po wcześniejszej obróbce)”.
4 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.
5 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne, t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 145 ze zm.
6 Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, t.j. Dz.U. z 2006 r., Nr 123, poz. 858 ze zm.
7 Przez ścieki rozumie się „wprowadzane do wód lub do ziemi: a) wody zużyte, w szczególności na cele bytowe lub gospodarcze, b) ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w ustawie (…) o nawozach i nawożeniu (…), c) wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte sys-temy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szcze-gólności z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów, d) wody odciekowe ze składowisk odpadów oraz obiek-tów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, w których są składowane odpady wydobywcze niebezpieczne oraz odpady wydobywcze inne niż niebezpieczne i obojętne, miejsc magazynowania odpadów, wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne, e) wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wtłaczanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wtłaczanej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilościami substancji
zawar-„Odpadem”, zgodnie z defi nicją legalną ustawy o odpadach z 2012 r.8 jest natomiast: „każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany.” Nakładanie się zakresów znaczenio-wych obu pojęć powoduje, że ustawodawca zdecydował w art. 2 pkt 9 ustawy o odpa-dach, że ta nie ma mieć zastosowania do ścieków.
Na marginesie dostrzec trzeba, że w świetle wskazanego nakładania się zakresu znaczeniowego obu defi nicji, przesłanka „pozbywania się” może być odnoszona tak do ścieków, jak i odpadów. W rezultacie do obu tych pojęć odnieść można
pod-noszoną w orzecznictwie9 tezę, że sam fakt powstania określonej pozostałości
pro-dukcji lub konsumpcji tworzy poszlakę zaistnienia czynności, woli lub obowiązku jej usunięcia. Konieczność prowadzenia czynności rozgraniczania odpadów ciekłych i odpadów będzie zatem często już konsekwencją samego prowadzenia produkcji lub konsumpcji z udziałem wody.
Oba powyższe pojęcia posiadają unijny rodowód i są przejawem wdrażania
dyrektywy 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych10
oraz dy-rektywy ramowej 2008/98/WE w sprawie odpadów.11 Pociąga to za sobą
dwoja-kie konsekwencje. Po pierwsze, sposób ich rozumienia w obrębie polsdwoja-kiego systemu prawnego determinowany jest zasadą prounijnej interpretacji prawa. Zgodnie z tą zasadą:
(…) stosując prawo krajowe, bez względu na to, czy przepisy te zostały wydane przed czy po przyjęciu dyrektywy, sąd krajowy powinien interpretować je, tak dalece jak jest to możliwe, w świetle treści i celu dyrektywy, by osiągnąć przewidziany w niej cel i w ten sposób zachować się w sposób zgodny z art. 189 ust. 3 TWE.12,13
Po drugie, zauważyć trzeba, że wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Eu-ropejskiej, tak generalnie, jak i tu: interpretujące pojęcia ścieków i odpadów oraz oceniające prawidłowość ich stosowania, mają rangę źródeł prawa wspólnotowego,
tych w pobranej wodzie, f ) wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb łososiowatych, g) wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb innych niż łososiowate albo innych organizmów wodnych, o ile produkcja tych ryb lub organizmów, rozumiana jako średnioroczny przyrost masy tych ryb albo tych organizmów w poszczególnych latach cyklu produkcyjnego, przekracza 1 500 kg z 1 ha powierzchni użytkowej stawów rybnych tego obiektu w jednym roku danego cyklu.”
8 Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, Dz.U. z 2013 r., poz. 21 ze zm.
9 Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 11 listopada 2004 r. w sprawie C-457/02 Antonio Niselli.
10 Dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunal-nych, Dz.Urz. WE L 135 z 30.05.1991, ze zm.
11 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy, Dz.Urz. UE L 312 z 22.11.2008, s. 3.
12 Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 1990 r. w sprawie C-106/89 Marleasing S.A. przeciwko La Comercial Internacional de Alimentación S.A.
168 Michał Behnke
wchodząc w skład źródeł prawa wtórnego. Jak to podkreślił Naczelny Sąd Admini-stracyjny w wyroku z dnia 17 marca 2011 r., sygn. I GSK 192/2010:
W praktyce, jak i wypracowanej na jej tle doktrynie, uznaje się (…), iż orzecze-nia zawierające wykładnię prawa unijnego są uważane za wiążące także poza sprawą, w której zostały wydane. Powyższe wyprowadza się również z faktu, że Trybunał sam powołuje się na wcześniejsze swe orzeczenia, dosłownie cytując je, wydaje postanowie-nia o odmowie wydapostanowie-nia orzeczepostanowie-nia prejudycjalnego, jeśli wcześniej wypowiedział się w danej kwestii lub wydał orzeczenie w analogicznej sprawie. Trybunał twierdzi nadto, że oczywiste naruszenie orzecznictwa ETS przez sąd krajowy może być potrakto-wane jako poważne naruszenie prawa wspólnotowego (v. wyrok TS z dnia 30 września 2003 r.; C – 224/01 Köbler V. Austria).
Poglądy prawne sformułowane odnośnie do przepisów unijnych mogą więc i po-winny bezpośrednio oddziaływać na stosowanie przez polskie sądy i organy admi-nistracji publicznej prawa, które jest wynikiem transpozycji legislacji wspólnotowej.
Takie doktrynalne wprowadzenie, pozwala w tym miejscu podnieść i uwypu-klić różnicę między powołanym wyżej art. 2 pkt 9 ustawy o odpadach, a wdrażanym przez ten przepis art. 2 ust. 2 lit. a dyrektywy ramowej 2008/98/WE o odpadach. W myśl tego drugiego przepisu również wyłącza się ścieki spod stosowania tej dyrek-tywy, jednak czyni się to tylko „w zakresie, w jakim zostały objęte innymi przepisami wspólnotowymi”. Co za tym idzie, wyłączenie stosowania przepisów o odpadach do ścieków ma charakter warunkowy, czego nie odzwierciedlono w polskich prze-pisach i czego nie dostrzega się zupełnie w praktyce stosowania polskich przepisów o ochronie środowiska. Dotyczyć zaś powinno ono tylko zakresu, w jakim gospo-darka ściekami została poddana regulacjom zawartym w innych przepisach wspólno-towych, a które można systemowo podstawić w miejsce reżimu prawnego gospodarki
odpadami14.
Aspekt ten podkreśla w szczególności zapadły pod rządami nieobowiązującej
już dyrektywy 75/442/EWG o odpadach15, ale zachowujący aktualność ze względu
na zbieżność treści przepisów, wyrok Trybunału z dnia 10 maja 2007 r. w sprawie
C-252/05 Regina na wniosek Th ames Water Utilities Ltd przeciwko South East
London Division, Bromley Magistrates’ Court (District Judge Carr). Stosownie do głównej tezy tego orzeczenia, odnoszącego się do ścieków wydostających się z sieci kanalizacyjnej utrzymywanej przez publiczne przedsiębiorstwo oczyszczania ścieków:
Dyrektywa 91/271 nie stanowi „innej legislacji” w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. b) dyrektywy 75/442, zmienionej dyrektywą Rady 91/156/EWG. Do sądu krajowego należy zbadanie, zgodnie z kryteriami określonymi w niniejszym wyroku,
czy prze-14 Zob. też: „Wytyczne dotyczące interpretacji kluczowych przepisów dyrektywy 2008/98/WE w sprawie odpadów”, Komisja Europejska, DG ds. Środowiska, czerwiec 2012.
15 Dyrektywa Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów, Dz.Urz. WE L 194 z 25.07.1975, s. 39, ze zm.
pisy krajowe można uznać za stanowiące „inną legislację” w rozumieniu tego przepisu. Zachodzi to w przypadku, gdy uregulowanie krajowe zawiera precyzyjne przepisy or-ganizujące gospodarkę omawianymi odpadami i gdy jest w stanie zapewnić ochronę środowiska odpowiadającą poziomowi ochrony zagwarantowanemu dyrektywą 75/442 zmienioną dyrektywą Rady 91/156/EWG, a w szczególności art. 4, 8 i 15 dyrektywy 75/442. (…) W odniesieniu do gospodarki ściekami wydobywającymi się z sieci ka-nalizacyjnej dyrektywa 91/271 nie może być traktowana jako lex specialis w stosunku do dyrektywy 75/442, zmienionej dyrektywą Rady 91/156/EWG, i nie znajduje zasto-sowania na podstawie art. 2 ust. 2 dyrektywy 75/442.
Uregulowanie zagadnienia przelewów z kanalizacji w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane
do wód lub do ziemi16, powoduje, że orzeczenie powyższe, czytane tylko w relacji
do problemu stanowiącego kanwę wyroku, nie odbiło się szerszym echem w wy-powiedziach polskiej doktryny lub sądów. Wartość tego orzeczenia polega jednak na tym, że analiza prawna, którą prowadzi Trybunał do zapadłego wyroku, wykracza znacząco poza ramy konkretnego stanu faktycznego, co więcej, może być wykorzy-stywana jako klucz do normatywnego rozgraniczania odpadów ciekłych i ścieków. Co znamienne, rozróżnienie to opierane jest przy tym na innych motywach niż pro-pozycje J. Jerzmańskiego, gdyż w swoim rozumowaniu Trybunał wychodzi od do-mniemania odpadowego charakteru pozbywanej substancji lub przedmiotu. Mimo że podejście Trybunału nie dezawuuje argumentacji leżącej u podstaw koncepcji J. Jerzmańskiego, to jednak wydaje się, że uczynienie punktem wyjścia do takiego rozróżniania reżimu gospodarki odpadami, ma większe uzasadnienie systemowe. Na poparcie takiego poglądu przywołać można, również odwołując się do orzecznic-twa Trybunału, następujące tezy:
1) (…) pojęcie odpadu nie wyłącza w zasadzie żadnego rodzaju pozostałości, przemysłowych produktów ubocznych lub innych substancji powstających w proce-sach produkcyjnych. Twierdzenie to potwierdza ponadto wykaz odpadów sporządzony przez Komisję w decyzji 94/3. (…) Sam fakt, iż substancja jest bezpośrednio lub po-średnio włączona do przemysłowego procesu produkcyjnego, nie powoduje jej wyłą-czenia z zakresu pojęcia odpadu w rozumieniu art. 1 lit. a) dyrektywy Rady 75/442/ EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów, (…);17
2) [O]koliczności, że substancja (…) nie nadaje się ona do innego wykorzystania niż w ramach unieszkodliwiania, że jej użycie nie jest właściwe z uwagi na jej nieodpo-wiedni skład, oraz że jej użycie wymaga zastosowania specjalnych środków ostrożności dla ochrony środowiska – mogą służyć jako dowód, że posiadacz „usuwa” tę substancję,
16 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, Dz.U. Nr z 2006 r. 137, poz. 984 ze zm.
17 Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1997 r. w sprawie C-129/96 Inter-Environnement Wallonie ASBL przeciwko Région Wallonne.
170 Michał Behnke
zamierza usunąć lub do której usunięcia został zobowiązany w rozumieniu art. 1 lit. (a) tej dyrektywy.18,19
Konsekwencją takiego podejścia jest więc sformułowanie swoistego domnie-mania odpadowego charakteru substancji lub przedmiotu, a tym samym przypisanie gospodarowaniu nimi, jako zasady, reguł kontroli i bezpieczeństwa właściwych go-spodarce odpadami, a zatem gwarancji najdalej idących. Uwagi wymaga, że domnie-manie takie nie jest podważane przez to, że pozbywanie lub odzysk substancji ma następować w miejscu ich produkcji przez przedsiębiorstwo, które je wytworzyło, że substancje wydają się nie stanowić zagrożenia zdrowia ludzkiego lub środowiska
naturalnego, ani że mogą być powtórnie wykorzystane gospodarczo20. W tym
kon-tekście znaczenie wyroku w sprawie Th ames Water Utilities przejawia się przede
wszystkim w tym, iż Trybunał formułuje w nim przesłanki pozwalające na obalenie takiego domniemania i stosowania przepisów o ściekach. I przeciwnie, że nie po-zwala odejść od stosowania wysokich wymagań i standardów ochrony środowiska i zdrowia ludzi w sytuacji, gdy substancje nie odpowiadają lub przestają odpowiadać defi nicji ścieków.
Przejście do charakterystyki tych przesłanek poprzedzone powinno zostać
jeszcze jedną konkluzją wypływającą ze sprawy Th ames Water Utilities. Przywołane
wcześniej ustawy: Prawo wodne, Prawo ochrony środowiska oraz o zbiorowym za-opatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, wdrażają w kontekście ure-gulowań gospodarki ściekowej dyrektywy: 2000/60/WE – tzw. ramową dyrektywę
wodną21 oraz 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych.
Szcze-gólnie druga z przywołanych dyrektyw dobitnie wskazuje na zakres normowania, albowiem już w art.1 zawiera ona stwierdzenie, iż „dotyczy zbierania, oczyszczania i odprowadzania ścieków komunalnych oraz oczyszczania i odprowadzania ścieków z niektórych sektorów przemysłu”. Jednocześnie stwierdza, że celem dyrektywy „jest ochrona środowiska przed niekorzystnymi skutkami odprowadzania wspomnia-nych wyżej ścieków”. Jak można więc wywieść z takich motywów, właśnie ten cel – ochrona środowiska przed niekorzystnymi skutkami odprowadzania doń zużytych
18 Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 15 czerwca 2000 r. w sprawie C-418/97 ARCO Chemie Nederland Ltd przeciwko Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (C-418/97) i Vereniging Dorpsbelang Hees, Stichting Werkgroep Weurt+ i Vere-niging Stedelijk Leefmilieu Nijmegen przeciwko Directeur van de dienst Milieu en Water van de provincie Gelderland.
19 Zob. też: Karpus Karolina, Gospodarowanie odpadami w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedli-wości Unii Europejskiej na gruncie dyrektyw ramowych w sprawie odpadów, Wydawnictwo Państwo-wej Wyższej Szkoły ZawodoPaństwo-wej we Włocławku, Włocławek 2011, s. 24-36.
20 Zob. ww. wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-129/96.
21 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, Dz.Urz. WE 327 z 22.12.2000, ze zm.
wód albo odcieków, a więc przed emisją22, legła u podstaw tego, że defi nicję ście-ków w powołanych ustawach otwiera zwrot: „wprowadzane do wód lub do ziemi”. Jeżeli zatem stanowiąca pozostałość określonego procesu substancja ciekła zatraca, z punktu widzenia zamiaru dalszego wykorzystania, charakter i cechy emisji, stając się surowcem lub odczynnikiem dla innych procesów przemysłowych, to przywo-łane ustawy dotyczące ścieków przestają być „innymi przepisami wspólnotowymi” w rozumieniu art. 2 ustawy o odpadach, a do dalszego postępowania z nimi zastoso-wanie ma mieć reżim gospodarki odpadami. Chyba, że zastosozastoso-wanie może znaleźć jeszcze inny, równoważny mechanizm regulowany prawem. Jeśli natomiast pozosta-łość taka ma, odwołując się do terminologii J. Jerzmańskiego, cechy „potencjalnego ścieku”, a więc co najmniej emisji pośredniej, to o wyłączeniu reżimu gospodarowania odpadami nie może decydować sam fakt, iż do środowiska wprowadzane są wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze, lub inne wody odpowiadające charakterem ściekom, np. odcieki ze składowisk odpadów. Istotnym jest bowiem, czego się już nie dostrzega, że przepisy dotyczące ścieków lub inne, które zastępować miałyby re-guły gospodarki odpadami, gwarantują w danym przypadku ochronę środowiska co najmniej na poziomie wymaganym przepisami o odpadach. Wymóg taki, w świetle
wyroku w sprawie Th ames Water Utilities będzie spełniany tylko wtedy, gdy
sub-stancje (tu: odpowiadające pod względem stanu, składu i pochodzenia ściekom) nie będą powodować zagrożenia dla wody, powietrza, gleby, roślin i zwierząt, ani uciąż-liwości powodowanych przez odory lub szkodliwe oddziaływania na tereny wiejskie lub miejsca objęte szczególną troską, jak również, że będą poddawane unieszkodli-wieniu przez wytwórcę lub inny uprawniony podmiot, któremu substancje te prze-kazano na koszt podmiotów, od których substancje te pochodzą. Na rozróżnienie statusu substancji i określenie reżimu prawnego jej zagospodarowania zasadniczy wpływ posiada zatem, w warunkach konkurencji przepisów gospodarki wodno-ście-kowej i gospodarki odpadami, możliwość zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony środowiska. Jeżeli poziom taki zapewniają przepisy o zbiorowym zaopatrze-niu w wodę i zbiorowym odprowadzazaopatrze-niu ścieków lub przepisy o utrzymazaopatrze-niu czy-stości i porządku w gminach, możliwość ich wdrożenia będzie wyłączać potrzebę stosowania przepisów o odpadach. W przeciwnym wypadku, powstanie w łańcu-chu czynności, składających się na postępowanie z daną substancją, jakiegokolwiek ogniwa, które potencjalnie może być źródłem ryzyka zanieczyszczenia lub zagroże-nia dla środowiska i które nie znajduje regulacji w tych „podstawianych” przepisach, powoduje, że powinno się stosować przepisy o odpadach. Ogniwem takim może być np. brak przepisów pozwalających na ocenę bezpieczeństwa ekologicznego procesu przemieszczania substancji do innych miejsc, gdzie mają być użyte lub przetworzone (np. płynu zwrotnego z procesu szczelinowania do oczyszczalni ścieków). Może to wynikać z braku bezpośredniej dostępności urządzeń kanalizacyjnych i możliwości
22 „Emisją” w rozumieniu art. 3 pkt 4 Prawa ochrony środowiska są: „wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: a) substan-cje, b) energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne”.
172
przyłączenia nieruchomości, na której powstają ciekłe pozostałości poprocesowe, do tych urządzeń (niemożliwość stosowania zasad ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków) lub niemożliwość transportu tych po-zostałości, zgromadzonych przejściowo w zbiornikach bezodpływowych np. z uwagi na zakazy dotyczące substancji, jakie mogą być przewożone w wozach asenizacyj-nych (niemożliwość stosowania zasad ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach). W takich szczególnych przypadkach, oczyszczalnie ścieków, po przy-jęciu tych substancji do oczyszczenia (przetworzenia), mogą stawać się instalacjami przetwarzania odpadów ciekłych, co powinno mieć wyraz w odpowiednich decyzjach z zakresu gospodarowania odpadami. Po to choćby, by kontroli poddać zdolność przyjęcia do oczyszczalni ścieków i oczyszczenia takiego dodatkowego strumienia substancji pod względem hydraulicznym i technologicznym, jak też, by móc ocenić wpływ tego strumienia na zachowanie dotychczasowych metod postępowania z osa-dami ściekowymi. Podejście takie składa się w konsekwencji na systemowy wzorzec ochrony zasobów środowiska przed zanieczyszczeniami z sektora gospodarki wodnej lub działalności przemysłowej, w szczególności takimi, które mogą być wynikiem niekontrolowanego uwolnienia do środowiska ładunku zanieczyszczeń zawartych w zużytych lub wykorzystanych wodach. Za J. Jerzmańskim należy się zgodzić z tym, iż nie ma prawnych przeszkód, by oczyszczalnie ścieków łączyły w sobie status in-stalacji gospodarki ściekowej i inin-stalacji przetwarzania odpadów. Zanegować jednak należy, w świetle przedstawionych wyżej racji, ogólnie postawioną tezę, że taki po-dwójny status instalacji byłby zawsze niecelowy. Kluczowe znaczenie ma bowiem, co
jest niewątpliwym wkładem wyroku Trybunału w sprawie Th ames Water Utilities
do environmental acquis, stworzenie gwarancji bezpieczeństwa i wysokiego poziomu ochrony środowiska w każdym stadium postępowania z wodami, które były wykorzy-stywane przy określonej działalności człowieka lub mają przyczynowy związek z taką aktywnością. W tym sensie procedura rozgraniczania odpadów ciekłych i ścieków,