THE PRINCIPLE OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT IN CASE LAW OF ADMINISTRATIVE COURTS

Zasada zrównoważonego rozwoju pojawiła się w polskim systemie prawnym z wejściem w życie Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. Z treści jej art. 5 wy-nika bowiem, że Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bez-pieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Rangi tego przepisu niepodobna przecenić. Jak bowiem trafnie podkreśla się w literaturze, określa on funkcje państwa, czyli zasadnicze kierunki i cele jego działania². Wprowadza przy tym zasadę zrównoważonego rozwoju jako zasadę ustrojową, odnoszącą się do podstawowych zadań państwa, a jednocześnie określa ochronę środowiska jako jedno z podstawowych zadań władz publicznych jak i obywateli³.

* PROF. DR HAB. RYSZARD MIKOSZ – Katedra Prawa Górniczego i  Ochrony Środowiska, Wy-dział Prawa i  Administracji Uniwersytetu Śląskiego w  Katowicach, ul. Bankowa 11b, 40-007 Katowice, e-mail: ryszard.mikosz@us.edu.pl; DR  HAB. GRZEGORZ DOBROWOLSKI – Kate-dra Prawa Górniczego i Ochrony Środowiska, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, ul. Bankowa 11b, 40-007 Katowice, e-mail: dobrowol@us.edu.pl

1 Projekt został sfi nansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na pod-stawie decyzji numer DEC-2012/05/B/HS5/00632.

2 Por. m.in. W.  Skrzydło, Komentarz do art.  5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [w:]

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX/El. 2013, nr  144751.

3 Z.  Bukowski, Konstytucyjne podstawy obowiązków państwa w  zakresie ochrony środowi-ska [w] „Prawo i Środowisko” 2002, Nr 4, s. 63-73. Por. także Prawo ochrony środowiśrodowi-ska, Warszawa 2010, J.  Stelmasiak (red.), s.  27.

114

Samo pojęcie zrównoważonego rozwoju defi niuje ustawa Prawo ochrony śro-dowiska. W świetle jej art. 3 pkt 50 jest nim taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podsta-wowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspoka-jania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

Ustalenie roli jaką zasada zrównoważonego rozwoju odgrywa w polskim sy-stemie prawa ochrony środowiska jest dość trudne. Wynika to przede wszystkim z tego, iż samo pojęcie zasad prawa budzi wątpliwości interpretacyjne. Odwołu-jąc się do doktryny prawa w tym zakresie można stwierdzić, iż termin „zasada prawa” używany jest w dwóch znaczeniach: opisowym i dyrektywalnym⁴. Zasady rozumiane dyrektywalnie to reguły wyrażające wartości, które prawodawca uważa za szczególnie doniosłe i co do których chce, by były respektowane przy stoso-waniu pozostałych norm. Stanowią one dyrektywy postępowania, które można wyinterpretować z tekstu prawnego lub wywnioskować z norm prawnych, jakie zostały wyinterpretowane z tego tekstu i są przez to prawnie wiążące (zasada prawa sensu stricto). Inny charakter mają zasady w znaczeniu opisowym, okre-ślające typ ukształtowania danej instytucji prawnej.

Charakterystyka zasady zrównoważonego rozwoju nie jest przedmiotem ni-niejszego opracowania. Na potrzeby dalszych rozważań, uwzględniając „umoco-wanie” analizowanej zasady w Konstytucji RP oraz jej doprecyzowanie przepisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r., można przyjąć, iż posiada ona charakter dy-rektywalny⁵. Oznacza to, iż ma ona charakter wiążący zarówno dla wszystkich organów państwa, w tym także – co oczywiste – dla sądów. Winna być zatem uwzględniania zarówno w procesie stanowienia, jak i stosowania prawa, w tym ostatnim zakresie w toku wykładni przepisów prawa (zarówno materialnego, jak i procesowego), których treść budzi wątpliwości interpretacyjne⁶.

Dotychczasowe orzecznictwo sądów administracyjnych odnoszące się do zasady zrównoważonego rozwoju trudno uznać za szczególnie bogate. Ma ono przy tym charakter incydentalny i trudno w tych ramach dostrzec ukształtowaną tendencję interpretacyjną. Próbując dokonać systematyki tego orzecznictwa moż-na pokusić się o dokomoż-nanie jego podziału moż-na dwie podstawowe grupy. Pierwsza z nich obejmuje rozstrzygnięcia zapadłe w sprawach, w których przedmiotem

4 Szerzej na temat zasad prawa zob. S.  Wronkowska, M.  Zieliński, Z.  Ziembiński, Zasa-dy prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974; J.  Wróblewski, Prawo obowiązujące a  „ogólne zasady prawa”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego – Nauki Humani-styczno-Społeczne” 1965, Seria I, z. 42.

5 Zob. Z.  Bukowski, Zrównoważony rozwój w  systemie prawa, Toruń 2009, s.  45.

6 Zob. M.  Górski [w:], Prawo ochrony środowiska. Komentarz, M.  Górski, M.  Pchałek, W.  Radecki, J.  Jerzmański, M.  Bar, S.  Urban, J.  Jendrośka, Warszawa 2011, s.  129-130.

ZASADA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W ORZECZNICTWIE SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

115

oceny dokonywanej przez sąd były akty o charakterze indywidualnym, najczęściej zezwalające na podjęcie (prowadzenie) działalności mogącej w sposób negatywny oddziaływać na środowisko. Dotyczyły one przede wszystkim przesłanek wyda-wania decyzji o środowiskowych uwarunkowyda-waniach uregulowanej przepisami ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społe-czeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

W tej grupie nie brak również wyroków odwołujących się do zasady zrówno-ważonego rozwoju np. w kontekście stosowania ekonomicznych instrumentów ochrony środowiska.

Druga grupa orzeczeń sądów administracyjnych nawiązujących do zasady zrównoważonego rozwoju to rozstrzygnięcia odnoszące się do aktów general-nych, głównie związanych z planowaniem przestrzennym. Dotyczą one przede wszystkim uchwał w przedmiocie miejscowych planów zagospodarowania prze-strzennego oraz studiów uwarunkowań i kierunków przeprze-strzennego zagospoda-rowania gmin podejmowanych na podstawie ustawy o planowaniu i zagospoda-rowaniu przestrzennym. Związek tych aktów z zasadą zrównoważonego rozwoju jest oczywisty już w kontekście art. 1 ust. 1 wspomnianej ustawy. Z jego treści wynika bowiem, że określa ona zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej oraz zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy. Podstawą tych działań ma zaś być ład przestrzenny i zrównoważony rozwój.

Przystępując do analizy pierwszej z wyżej wymienionych grup orzeczeń na-leży przede wszystkim wspomnieć o wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 25 marca 2009 r.⁷. Wyrokiem tym Sąd uchylił wydaną w pierwszej in-stancji decyzję burmistrza o środowiskowych uwarunkowaniach na realizację przedsięwzięcia inwestycyjnego⁸ polegającego na budowie fermy dla 208 dużych jednostek przeliczeniowych (DJP) wraz z infrastrukturą towarzyszącą, jak i de-cyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego utrzymującą w mocy rozstrzyg-nięcie organu pierwszoinstancyjnego.

7 Sygn. akt II SA/Go 825/08. (CBOSA).

8 Decyzja organu pierwszej instancji została wydana na podstawie nieobowiązujących już art.  46 ust. 1 pkt  1, art.  46a ust. 1 i  7 pkt  4, art.  48 ust. 2 pkt  1, art.  53 oraz art.  56 u.p.o.ś. oraz § 3 ust. 1 pkt  90 rozporządzenia Rady Ministrów z  dnia 9 listopada 2004  r.

w  sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środo-wisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z  kwalifi kowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko, Dz.U.  z  2004  r., Nr 257, poz. 2573.

Aktualnie materia ta uregulowana jest przepisami u.u.i.ś. (por. przypis 8) oraz w  rozpo-rządzeniu Rady Ministrów z  dnia 9 listopada 2010  r. w  sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U.  z  2010  r., Nr 213, poz. 1397 ze zm.).

116

Z uzasadnienia omawianego wyroku wyraźnie wynika, że zdaniem Sądu w toku postępowania administracyjnego doszło zarówno do naruszenia przepisów prawa materialnego, jak i przepisów postępowania, które zresztą pozostawały ze sobą w ścisłym i bezpośrednim związku. W szczególności bowiem kluczowy do-kument, jakim w rozpatrywanej sprawie był raport o oddziaływaniu zamierzonego przedsięwzięcia na środowisko, nie odpowiadał wymaganiom wynikającym z ów-cześnie obowiązującego stanu prawnego, między innymi dlatego, że nie ustalono w nim kilku istotnych okoliczności. Dotyczyły one przede wszystkim ucieczek hodowanych zwierząt i możliwości ich migracji do pobliskiego parku narodo-wego oraz na obszary Natura 2000, gdzie znajdowały się siedliska orła bielika.

Z punktu widzenia zagadnienia będącego przedmiotem opracowania naji-stotniejsze znaczenie ma jednak to, że Sąd w wydanym orzeczeniu bezpośred-nio nawiązał do treści przywołanych już wyżej przepisów, które formułują (art.

5 Konstytucji RP) i defi niują (art. 3 pkt 50 u.p.o.ś.) zasadę zrównoważonego roz-woju. W tych ramach stwierdził w szczególności, że „pełni ona przede wszystkim rolę dyrektywy wykładni”, a posiłkować należy się nią „wtedy, gdy pojawiają się wątpliwości co do zakresu obowiązków, rodzaju obowiązków i sposobu ich rea-lizacji”. Sąd stwierdził zarazem, że zasada zrównoważonego rozwoju pełni „rolę podobną do zasad współżycia społecznego czy społeczno-gospodarczego prze-znaczenia w prawie cywilnym”⁹.

Idąc dalej tym tokiem rozumowania Sąd zwrócił uwagę, iż analizowana za-sada może dotyczyć zarówno etapu stanowienia prawa jak i jego stosowania.

Wyraził przy tym pogląd, że „zasada zrównoważonego rozwoju służy do rozwią-zywania konfl iktów miedzy wartościami konkurującymi ze sobą, przy czym jedną z tych wartości jest ochrona środowiska, a drugą wolność gospodarcza oparta na własności prywatnej, o której mowa w art. 20 Konstytucji RP”. Przypomniał zara-zem, że „społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospo-darczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju Rzeczpospolitej Polskiej”. Odnosząc zaś przywołane wyżej rozważania teoretyczne do rozpatrywanej sprawy stwierdził, że rozstrzygnięcie zaistniałego w niej konfl iktu wartości „musi polegać na wni-kliwej analizie dokonanej przez organy administracji zamierzenia inwestycyjnego na podstawie ustawy prawo ochrony środowiska i w zgodzie z nimi”.

9 W tym kontekście przywołać trzeba w szczególności treść art. 5 k.c., z którego to przepisu wynika, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno--gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z  zasadami współżycia społecznego, a  ta-kie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Obydwie klauzule generalne występują w wielu innych przepisach k.c., będąc np. współwyznacznikiem treści prawa własności (art. 140 k.c.).

ZASADA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W ORZECZNICTWIE SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

117

Identyczny, co do sposobu rozumienia zasady zrównoważonego rozwoju, tok rozumowania przyjął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie w wyroku z dnia 24 czerwca 2010 r.¹⁰. Rozpatrując podobną rodzajowo sprawę (środowi-skowe uwarunkowania dla przedsięwzięcia polegającego na budowie pięciu kur-ników kur niosek w systemie bezściółkowym wraz z obiektami towarzyszącymi), Sąd uchylił decyzję organu wykonawczego gminy oraz utrzymującą ją w mocy decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Uwzględnił tym samym za-rzuty skarżących, którzy podnosili, że realizacja przedsięwzięcia (polegająca na rozbudowie już istniejącej farmy wielkotowarowej) będzie źródłem zanieczysz-czeń gleby i powietrza, a ruch samochodów wielkotonażowych wytworzy hałas i utrudni prowadzenie hodowli zwierząt, a ponadto wskazywali, iż okolica stra-ci na wartośstra-ci turystyczno-krajoznawczej, a środowisko jest już coraz bardziej zanieczyszczone i z tego powodu zwiększyła się zachorowalność na alergie, ból głowy, krwotoki z nosa, choroby płuc. Niezależnie od tego, skarżący zwrócili uwagę na niezwykle uciążliwe zanieczyszczenia odorowe.

Pomijając liczne drugorzędne wątki sprawy, szczegółowo omówione w bar-dzo obszernym uzasadnieniu wyroku zaznaczyć wypada jedynie, że bezpośrednią przyczyną uchylenia decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach były zarówno uchybienia organów administracji publicznej w zakresie postępowania wyjaś-niającego, jak i zastosowanie w niej nieaktualnego stanu prawnego. Podkreślić należy natomiast, o czym była już mowa wyżej, że w wyroku tym Sąd zwrócił uwagę, iż przy rozpatrywaniu tego typu spraw niezbędne jest wyważenie racji pomiędzy ochroną środowiska a wolnością gospodarczą. Wyraził przy tym po-gląd, że „złotym środkiem w rozwiązaniu tego dylematu zadaniem Sądu winno być rozważenie przez organy skali zamierzenia inwestycyjnego wnioskodawcy i położenie zabudowań mieszkalnych ludzi w odległości 90 m od wielkotowa-rowej fermy, co już rodzi, a i będzie rodzić w przyszłości konfl ikty społeczne”.

Nie zawsze rzecz jasna stosowanie zasady zrównoważonego rozwoju uza-sadnia uchylenie rozstrzygnięć stanowiących podstawę realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Przykładem może być tu wyrok NSA z dnia 26 października 2011 r.¹¹ oddalający skargi kasacyjne od wyroku WSA w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2011 r. (sygn. IV SA/Wa 29/11).

Przedmiotem orzekania przez NSA była – najogólniej rzecz ujmując – spra-wa określenia środowiskowych uspra-warunkospra-wań przedsięwzięcia pod nazwą

„Mo-10 Sygn. akt II SA/Go 303/10 (CBOSA). Jest przy tym kwestią wielce symptomatyczną, że zdecydowana większość wywodów w tym zakresie stanowi powielenie rozważań zawartych w  prezentowanym wcześniej wyroku z  dnia 25 marca 2009  r. (II SA/Go 825/08), bez wskazania jednak tego źródła.

11 Sygn. II OSK 1820/11. Wyrok ten został opublikowany także w  zbiorze orzeczeń LEX nr  11522061 (por. glosę K.  Szumy, „Prawo i  Środowisko” 2012, nr  1, s.  115 i  nast.).

118

dernizacja lotniska [...] w celu jego przystosowania do obsługi przewoźników niskokosztowych”. Rozstrzygnięcie burmistrza, jakie zapadło w tym zakresie, zostało zaskarżone w trybie instancyjnym, a wobec utrzymania w mocy decyzji organu pierwszej instancji przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze, została złożona skarga do WSA w Warszawie. Wśród zarzutów skarżący (którymi były trzy organizacje ekologiczne) wskazywali między innymi błędy w zakresie współ-działania przy wydawaniu decyzji, nieprawidłową ocenę wpływu na integralność nowo utworzonego specjalnego obszaru ochrony siedlisk (obszaru o znaczeniu wspólnotowym) czy wreszcie błędy w sporządzonym raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargi, w związku z czym wspomniane organizacje ekologiczne złożyły skargi kasacyjne, jako ich podstawę wskazując między innymi zarzuty podniesione w postępowa-niu przed sądem pierwszej instancji.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalając skargi kasacyjne, w uzasadnieniu swojego wyroku odniósł się szczegółowo do skarg organizacji ekologicznych, wskazując przyczyny uzasadniające pogląd, iż są one bezpodstawne. W szczegól-ności uznał, że „zebrany w sprawie materiał dowodowy, a w szczególW szczegól-ności raport oddziaływania na środowisko pozwalał na rozstrzygnięcie sprawy”. Rozwijając ten wątek podkreślił zaś, że „organ zachowując zasadę przezorności, określoną w art. 6 ust. 2 Prawa ochrony środowiska¹² jednocześnie musiał mieć na wzglę-dzie zasadę zrównoważonego rozwoju, zdefi niowaną w art. 3 pkt 50” tej ustawy.

Przytaczając treść ostatnio wspomnianego przepisu NSA stwierdził zarazem, że prowadzi ona do wniosku, iż „w ramach zasady zrównoważonego rozwoju mie-ści się nie tylko ochrona przyrody, ale i troska o rozwój społeczny i cywilizacyjny, związany z koniecznością budowania stosownej infrastruktury”. Przywołał przy tym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 czerwca 2006 r.¹³

Odnotowania w rozpatrywanym zakresie wymaga również wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 czerwca 2013 r.¹⁴. Wyrokiem tym NSA oddalił

12 Zgodnie z  treścią tego przepisu, kto podejmuje działalność, której negatywne oddziały-wanie na środowisko nie jest jeszcze w  pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze. Szerzej na ten temat zob.

M.  Pchałek [w:] Prawo ochrony środowiska. Komentarz, M.  Górski, M.  Pchałek, W.  Rade-cki, J.  Jerzmański, M.  Bar, S.  Urban, J.  Jendrośka, Warszawa 2011, s.  156 i  nast.

13 Sygn. akt K 23/05, „OTK-A” 2006, nr 6, poz. 62. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny uznał w szczególności, że art. 10 i art. 21 u.p.r.i.d.k. są zgodne z art. 5 i art. 74 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. W  uzasadnieniu stwierdził zaś m.in., że „w  ramach zasad zrównoważone-go rozwoju mieści się nie tylko ochrona przyrody czy kształtowanie ładu przestrzennezrównoważone-go, ale także należyta troska o  rozwój społeczny i  cywilizacyjny, związany z  koniecznością bu-dowania stosownej infrastruktury, niezbędnej dla – uwzględniającego cywilizacyjne potrze-by – życia człowieka i  poszczególnych wspólnot. Idea zrównoważonego rozwoju zawiera więc w  sobie potrzebę uwzględnienia różnych wartości konstytucyjnych i  stosownego ich wyważenia”.

14 Sygn. akt II OSK 306/12 (CBOSA).

ZASADA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W ORZECZNICTWIE SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

119

skargę kasacyjną wniesioną od wyroku WSA w Warszawie oddalającego skargę na decyzję Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w przedmiocie umo-rzenia postępowania w sprawie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku. Postępowanie to wszczęte zostało zgłoszeniem o bezpośrednim zagrożeniu szkodą w środowisku mającym znaczący wpływ na chronione ga-tunki ptaków i stan ich miejsc lęgowych znajdujących się w międzywalu Wisły między Włocławkiem a Toruniem, spowodowanym gwałtownymi zrzutami mas wody na tamie we Włocławku w związku z realizowanym tam remontem elek-trowni wodnej¹⁵.

W skardze kasacyjnej sformułowany został w szczególności zarzut naruszenia przepisu art. 5 Konstytucji RP w zw. z art. 3 pkt. 50 u.p.o.ś. poprzez jego niepra-widłowe zastosowanie i uznanie, że aktualny sposób gospodarowania wodą na stopniu wodnym we Włocławku, w tym w szczególności dokonywanie gwałtow-nych zrzutów wody na potrzeby żeglugi w okresie lęgowym ptaków, jest zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Odnosząc się do tego zarzutu NSA stwierdził w pierwszej kolejności, że art. 5 Konstytucji RP wskazuje najdonioślejsze wartości i najbardziej podstawowe cele, w realizację których winny się włączyć wszelkie organy władzy publicznej, wy-korzystując wszystkie swoje kompetencje¹⁶. Następnie przywołał defi nicję zrów-noważonego rozwoju zawartą w art. 3 pkt 50 u.p.o.ś. i stwierdził, że pojęcie to

„zaczerpnięte zostało z dokumentów prawa międzynarodowego i oznacza wymóg, by ingerencja w środowisko była jak najmniej szkodliwa, a korzyści społeczne były proporcjonalne i społecznie adekwatne do wyrządzonych szkód”. Odwołał się również do poglądu wyrażonego w przywołanym już wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja 2009 r.

Dalej NSA wyraził zapatrywanie, że „zasada zrównoważonego rozwoju pełni przede wszystkim rolę dyrektywy wykładni”, co ma miejsce „zwłaszcza wtedy, gdy pojawiają się wątpliwości, co do zakresu obowiązków, rodzaju obowiązków i sposobu ich realizacji”. W pierwszej kolejności do uwzględniania zasady zrówno-ważonego rozwoju obowiązany jest ustawodawca w procesie stanowienia prawa, ale z drugiej strony zasadę tę powinny mieć na uwadze organy stosujące prawo.

Niekiedy bowiem stan faktyczny wymaga rozważenia i wyważenia rozwiązań korzystniejszych stosując zasadę zrównoważonego rozwoju.

Odnosząc te spostrzeżenia do realiów rozpatrywanej sprawy NSA uznał, że sąd pierwszej instancji dokonał prokonstytucyjnej wykładni norm ustawy o za-pobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, gdyż zgodnie z zasadą zrów-noważonego rozwoju i proporcjonalności, uwzględnił i wyważył wartości

kon-15 Zgłoszenie zostało złożone na podstawie art.  24 ust. 2 u.z.sz.ś.

16 Sąd powołał się w  tym zakresie na literaturę przedmiotu (P.  Sarnecki, Uwagi do art.  5, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, L.  Garlicki (red.), Warszawa 2001).

120

stytucyjne zarówno należytej ochrony przyrody (środowiska), jak i konieczność budowania stosownej infrastruktury niezbędnej, bezpiecznej, chroniącej życie człowieka i poszczególnych wspólnot, dając prymat tej ostatniej. W szczególności zasadnie uznał, że „zrzuty wody umożliwiają żeglugę większych barek, co z kolei wpływa pozytywnie na rozwój gospodarczy kraju. Naczelny Sąd Administracyj-ny podkreślił ponadto, że należy mieć na względzie, iż śródlądowe drogi wodne należy utrzymywać w sposób zapewniający bezpieczną żeglugę, poprzez utrzy-mywanie w należytym stanie technicznym urządzeń służących żegludze także w celu ochrony przed klęską powodzi”. Podkreślił też, że utworzenie obszaru Natura 2000 „Dolina Dolnej Wisły” nie wyklucza gospodarczego wykorzystania tego obszaru, czym w istocie jest prowadzenie żeglugi śródlądowej.

Na zakończenie tej części rozważań, dotyczących rozumienia zasady zrówno-ważonego rozwoju i jej roli w procesie inwestycyjnym, warto przytoczyć pogląd zawarty w wyroku WSA w Warszawie z dnia 23 czerwca 2009 r.¹⁷. Został on wydany w wyniku skargi na postanowienie Ministra Środowiska w przedmiocie uzgodnienia przed określeniem środowiskowych uwarunkowań zgody na rea-lizację przedsięwzięcia polegającego na budowie drogi krajowej (ekspresowej).

Rozważając problem Sąd dokonał w szczególności wykładni art. 55 u.p.o.ś.¹⁸. Podkreślił w tym zakresie, że „z treści wskazanego przepisu nie wynika w szcze-gólności jakoby bezwzględnym wymaganiem, z uwagi na potrzebę ochrony zaso-bów środowiska, była realizacja przedsięwzięcia z pominięciem innych uwarun-kowań”. Stwierdził, że „w przypadku budowy drogi można do nich m.in. zaliczyć względy społeczne. Nawet bowiem, gdy w wyniku budowy drogi nie dochodzi do przekroczenia normatywnie określonych standardów jakości środowiska (w za-kresie poziomów hałasu czy zanieczyszczeń w powietrzu), zrealizowana droga szybkiego ruchu nie pozostaje bez wpływu na standard życia okolicznych miesz-kańców. Nie bez znaczenia może być także konieczność migracji szeregu osób (także np. w podeszłym wieku) w przypadku potrzeby wywłaszczania nierucho-mości, w tym zabudowanych, na etapie budowy (aspekt socjologiczny). Nie bez znaczenia są także uwarunkowania ekonomiczne, do których należą gospodarcze koszty realizacji przedsięwzięcia w konkretnym wariancie. Z jednej strony rea-lizacja inwestycji nie powinna pociągać nadmiernych niezasadnych kosztów, co może uzasadniać szerszą ingerencję w zasoby przyrodnicze (np. w celu budowy

17 Sygn. IV SA/Wa 1269/08 (CBOSA).

18 Przepis ten stanowił, że jeżeli z  postępowania w  sprawie oceny oddziaływania na

18 Przepis ten stanowił, że jeżeli z  postępowania w  sprawie oceny oddziaływania na