Procedura sądowoadministracyjna

do dochodzenia od Skarbu Państwa roszczeń odszkodowawczych także przez osoby faktycznie represjonowane, jest zasadny.

Rzecznik otrzymał informację¹³⁸ Komisji o przekazaniu propozycji¹³⁹ nowelizacji art. 8 cyt. ustawy, Przewodniczącemu sejmowej podkomisji nadzwyczajnej powołanej do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za dzia-łalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (druk nr 1677).

2. Problem kryterium miejsca działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego jako warunku przyznania odszkodowania i zadośćuczynienia osobom represjonowanym

Sąd Najwyższy podjął 28 października 2009 r. uchwałę¹⁴⁰ w składzie 7 sędziów, w któ-rej uznał, iż przepisy art. 8 ust. 2a i 2b ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Pol-skiego¹⁴¹ nie zawierają kryterium miejsca działalności niepodległościowej, jako warunku przyznania prawa do odszkodowania i zadośćuczynienia osobom represjonowanym przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organy pozasądowe.

Uchwała podjęta w następstwie kasacji Rzecznika zawierającej zarzut rażącego i mo-gącego mieć istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenia art. 8 ust. 2a i 2b ustawy lutowej, przez błędną wykładnię tych przepisów, wprowadzającą samoistne kryterium terytorial-ne prowadzenia działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, co zdecydo-wało o treści zaskarżonego orzeczenia, podczas gdy prawidłowa analiza wymienionych wyżej przepisów prowadzi do wniosku, że nie zawierają one takiego kryterium.

J. Procedura sądowoadministracyjna

1. Podstawy skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego Rzecznik zgłosił¹⁴² udział w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej K. i A. C. dotyczącej konstytucyjności przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi¹⁴³ określających podstawy skargi kasacyjnej i granice związania Na-czelnego Sądu Administracyjnego skargą kasacyjną. Rzecznik przedstawił stanowisko w przedmiotowej sprawie, prezentując pogląd, iż art. 174 i art. 183 ustawy – Prawo o po-stępowaniu przed sądami administracyjnymi są niezgodne z art. 78 w związku z art. 176 Konstytucji RP. Przepisy te były już w przeszłości przedmiotem oceny przez Trybunał Konstytucyjny, który uznał wyrok TK z 20 września 2006 r., sygn. akt SK 63/05 za zgodne

138 Pismo z 5 lutego 2010 r.

139 Druk nr 1677.

140 Sygnatura akt I KZP 20/09.

141 Ustawa z 23 lutego 1991 r. (Dz.U. Nr 34, poz. 149 z późn. zm.).

142 RPO-609825-V/09 z 12 maja 2009 r.

143 Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.)



z Konstytucją. Rzecznik zwrócił jednak uwagę, że Trybunał Konstytucyjny wziął wów-czas przede wszystkim pod uwagę ewolucję orzecznictwa Naczelnego Sądu Administra-cyjnego, a w szczególności wyrok (sygn. akt I OPS 4/05) tego Sądu z dnia 16 stycznia 2006 r. Jednakże pogląd prawny wyrażony w tym wyroku nie dominuje w orzecznictwie NSA. Zdaniem Rzecznika z tego powodu uzasadniona jest ponowna ocena kwestiono-wanych przepisów z punktu widzenia zgodności z przepisami Konstytucji.

Przepisy Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, określające podstawy skargi kasacyjnej są wzorowane na podstawach kasacyjnych w postępowa-niu cywilnym, obowiązujących w dacie uchwalania ustawy – Prawo o postępowapostępowa-niu przed sądami administracyjnymi (zwaną dalej p.p.s.a.). Proste przeniesienie na grunt postępowania sądowo administracyjnego rozwiązań dotyczących podstaw kasacji w postępowaniu cywilnym, bez uwzględnienia odmiennej roli NSA oraz kompetencji sądów administracyjnych stało się pierwotną przyczyną problemów i kontrowersji w praktyce na tle oceny prawidłowego określenia podstaw skargi kasacyjnej. Szcze-gólnie dużo problemów i wątpliwości rodzi w praktyce podstawa skargi kasacyjnej w postaci naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie (art. 174 pkt 1 p.p.s.a.). Legislacyjna wadliwość tej podstawy skargi kasacyjnej jest dostrzegana w orzecznictwie NSA. Kontrowersje w orzecznictwie NSA wywołuje także podstawa kasacyjna określona w art. 172 pkt 2 p.p.s.a., polegająca na naruszeniu przepisów po-stępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W tym stanie rzeczy, Rzecznik uznał, że jakkolwiek NSA podejmuje próby racjonali-zacji podstaw skargi kasacyjnej i dostosowania ich do specyfiki postępowania administra-cyjnego i sądowoadministraadministra-cyjnego, to jednak próby te nie zawsze znajdują wyraźne opar-cie w treści zaskarżonego przepisu art. 174 p.p.s.a., a ponadto prowadzą do formułowania całkowicie odmiennych stanowisk w zakresie konstrukcji skargi kasacyjnej. W efekcie podmioty wnoszące skargi kasacyjne mają zasadnicze trudności w spełnieniu warunku prawidłowego zredagowania skargi kasacyjnej. Wobec rozbieżności w orzecznictwie NSA skarżący nie może mieć pewności co do poprawności swojego rozumowania i jest zmu-szony do powoływania wielu różnych, często karkołomnych, zarzutów w ramach podstaw kasacyjnych nie mając żadnej gwarancji co do tego, który z poglądów pojawiających się w różnych orzeczeniach NSA znajdzie zastosowanie w jego sprawie.

Z kolei w myśl art. 183 p.p.s.a. NSA co do zasady związany jest granicami skargi kasacyjnej w zakresie przytoczonych w niej podstaw. Taki rygoryzm oznacza w prakty-ce, że NSA obejmuje swoim badaniem jedynie naruszenie tych przepisów, które zostały wyraźnie wskazane jako podstawy kasacyjne. Nie jest więc uprawniony do rozpozna-nia naruszerozpozna-nia innych przepisów, nawet wówczas, gdy fakty i twierdzerozpozna-nia skarżącego wyraźnie na takie naruszenie wskazują. Taka sytuacja, w ocenie Rzecznika Praw Oby-watelskich, jest niezgodna z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Pierwszy z wymienionych przepisów Konstytucji daje stronie prawo do zaskarżania orzeczeń są-dowych, drugi zaś wprowadza zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego. Ob-jęte skargą konstytucyjną przepisy p.p.s.a. pozostają w kolizji z powołanymi normami



konstytucyjnymi. Redukują one bowiem wbrew wskazówkom zawartym w Konstytucji prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji, a tym samym zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowo administracyjnego w ten sposób, iż czynią wyjątkiem merytoryczne rozpoznanie sprawy przez sąd odwoławczy.

Sejm RP¹⁴⁴ oraz Prokurator Generalny¹⁴⁵ w swoich stanowiskach przesłanych do Trybunału Konstytucyjnego opowiedzieli się za zgodnością z Konstytucją za-skarżonych przepisów, jednakże przy przyjęciu określonej ich wykładni. W dniu 26 października 2009 r. NSA – w pełnym składzie – podjął uchwałę¹⁴⁶, zgodnie z którą przytoczenie podstaw kasacyjnych, rozumiane jako wskazanie przepisów, które -zda-niem wnoszącego skargę kasacyjną – zostały naruszone przez wojewódzki sąd admi-nistracyjny, nakłada na NSA, stosownie do art. 174 pkt 1 i 2 oraz art. 183 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi¹⁴⁷, obowiązek odniesienia się do wszystkich zarzutów przytoczonych w podstawach kasacyjnych.

W istocie więc, rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, które uza-sadniały przystąpienie przez Rzecznika do postępowania przed Trybunałem Konstytu-cyjnym zostały wyeliminowane uchwałą pełnego składu NSA. Sąd ten dokonał wykład-ni zaskarżonych przepisów odpowiadającej standardom konstytucyjnym. W związku z tym, niekonstytucyjność tych uregulowań została usunięta, gdyż wszystkie składy orzekające sądów administracyjnych będą stosować taką samą wykładnię przy orzeka-niu w sprawach skarg kasacyjnych. W tej sytuacji Rzecznik podjął decyzję o cofnięciu swojego przystąpienia do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

2. Działania na rzecz usuwania rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych

Rzecznik bardzo aktywnie korzystał w 2009 r. ze służącego mu uprawnienia do zadawania pytań prawnych NSA oraz do przystępowania do postępowań przed NSA w sprawach dotyczących podjęcia uchwały rozstrzygającej istotne zagadnienie prawne. W wielu uchwałach podjętych przez NSA, przy udziale Rzecznika w postępo-waniu, zawarte zostały istotne poglądy dotyczące procedury sądowoadministracyjnej.

Warto wskazać zwłaszcza na rozważania NSA o możliwości bezpośredniego stoso-wania art. 190 ust. 1 i 4 Konstytucji RP w kontekście związania tego Sądu granicami skargi kasacyjnej¹⁴⁸, czy też na wyjaśnienie kwestii związania sądu administracyjne-go wykładnią przepisu zawartą w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjneadministracyjne-go stwierdzającego zgodność tego przepisu z Konstytucją RP¹⁴⁹.

144 Pismo z dnia 26 czerwca 2009 r.

145 Pismo z dnia 8 grudnia 2009 r.

146 Sygn. akt I OPS 10/09.

147 Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

148 Uchwała z dnia 7 grudnia 2009 r., sygn. akt I OPS 9/09.

149 Uchwała z dnia 10 grudnia 2009 r., sygn. akt I OPS 8/09.

8

3. Wolność osobista

Art. 31. 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.

2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.

3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowi-ska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Art. 41. 1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozba-wienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określo-nych w ustawie.

2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo od-wołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O po-zbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.

3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla nie-go poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 nie-godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.

4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.

5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.

Konstytucja RP 1. Stosowanie tymczasowego aresztowania

Problem stosowania tymczasowego aresztowania, a zwłaszcza jego długotrwało-ści, był przedmiotem wielu działań Rzecznika¹⁵⁰. Wielokrotnie w swoich wystąpieniach Rzecznik zwracał uwagę na brak w przepisach górnego limitu czasu stosowania tymcza-sowego aresztowania oraz na niekorzystne dla Polski rozstrzygnięcia Europejskiego Try-bunału Praw Człowieka. Jednocześnie odnotowano wiele bulwersujących przypadków, gdy sprawcy przestępstw, wobec których sąd odstąpił od zastosowania tymczasowego aresztowania, dokonali zabójstw pokrzywdzonych lub świadków. W przypadku wystą-pienia uzasadnionej obawy, że oskarżony (podejrzany), któremu zarzucono popełnie-nie zbrodni lub umyślnego występku popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy groził popełnieniem takiego

czy-150 Informacja RPO za 2007 r., str. 418, Informacja RPO za 2008 r., str. 97-98.

79 nu, zastosowanie tymczasowego aresztowania powinno być obligatoryjne. W ocenie Rzecznika dalsze działania o charakterze zarówno legislacyjnym jak i edukacyjno-or-ganizacyjnym, dotyczące kwestii stosowania tymczasowego aresztowania powinny za-tem przebiegać dwutorowo: z jednej strony w celu zapewnienia bezpieczeństwa osób pokrzywdzonych przestępstwem, z drugiej zaś – w celu wyeliminowania lub znacz-nego ograniczenia przypadków nadmiernie długotrwałego tymczasowego aresztowa-nia. Rzecznik zwrócił się¹⁵¹ do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o poinformowanie jakie działania są podejmowane dla zapewnienia, aby tymczasowe aresztowanie było stosowane w sposób należycie zabezpieczający prawa i wolności innych uczestników postępowania karnego a jednocześnie zgodnie z zasadami wynikającymi z Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

W odpowiedzi Minister poinformował¹⁵² Rzecznika, że przyjęte w polskim sy-stemie prawnym rozwiązania pozostają w zgodzie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącym wykładni art. 5 ust. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. W ostatnich latach, niezależnie od zmian przepisu art. 263 k.p.k. dotyczących stosowania i przedłużania tymczasowego aresz-towania, wprowadzono szereg dalszych zmian przepisów procedury karnej, któ-re mają na celu usprawnienie postępowania karnego, a jednocześnie przyczynią się do zmniejszenia problemu długotrwałości tymczasowych aresztowań. Minister Spra-wiedliwości realizuje swoje zobowiązania wynikające z przyjętego w dniu 17 maja 2007 r. przez Radę Ministrów „Programu Działań Rządu w sprawie wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka” dotyczące rozpowszechniania wśród sędziów i prokuratorów informacji na temat standardów dotyczących długości aresztu tymczasowego oraz na temat orzecznictwa Trybunału w polskich sprawach w tym zakresie. Ministerstwo przygotowało przyjętą przez Senat w dniu 19 marca 2009 r. nowelizację ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki¹⁵³. Głównym założe-niem nowelizacji jest wprowadzenie możliwości złożenia skargi na przewlekłość po-stępowania przygotowawczego, jeżeli na skutek działania bądź bezczynności organu prowadzącego to postępowanie, doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Ponadto w Ministerstwie przygotowywany jest projekt zmiany art. 156 oraz 263 k.p.k. mający na celu realizację wyroku¹⁵⁴ Trybunału Konstytucyjnego. Przewiduje on m. in. konieczność udostępnienia przez prokuratora, w toku postępowania przygotowawczego, na wniosek podejrzanego lub jego obroń-cy, akt sprawy w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego aresztowania (art. 156 § 5a). Minister podjął również działania nadzorcze obligujące prezesów sądów apelacyjnych do zwrócenia

szczegól-151 RPO-609035-II/09 z 11 marca 2009 r.

152 Pismo z 15 maja 2009 r.

153 Ustawa z 17 czerwca 2004 r. (Dz.U. Nr 179, poz. 1843).

154 Wyrok TK z 3 czerwca 2008 r., sygn. akt K 42/07.

80

nej uwagi na przestrzeganie zasad sporządzania uzasadnień o zastosowaniu i przedłu-żaniu tymczasowego aresztowania.

Parlament uchwalił ustawę o zmianie ustawy o skardze na naruszenie prawa stro-ny do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, wprowadzając instytucję skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy – bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora¹⁵⁵. Ponadto Parlament dokonał nowelizacji proce-dury karnej w przedmiocie udostępniania akt sprawy w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania oraz wymienione w postanowieniu o zastosowaniu albo przedłużeniu tymczasowego aresztowania¹⁵⁶.

2. Konieczność unormowania procedury przeprowadzania badania sądowo-psychiatrycznego osób pozbawionych wolności

Do wiadomości Rzecznika zostało skierowane pismo Instytutu Psychiatrii i Neu-rologii w Warszawie, z którego wynikało, iż przeprowadzenie badania sądowo – psy-chiatrycznego osób pozbawionych wolności, w obecności funkcjonariuszy Policji i z założonymi podczas badania kajdankami – jest czynnością nieważną w świetle prawa i winno skutkować eliminacją takiego dowodu z postępowania sądowego, bo-wiem narusza dyspozycję art. 171 § 7 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem wyjaśnienia, ze-znania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w § 5 art. 171 k.p.k. nie mogą stanowić dowodu. Dyspozycja art. 171 k.p.k. odnosi się do „osoby przesłuchiwanej”. Zdaniem Rzecznika istnieje wątpliwość, czy osoba wobec której przeprowadzane jest badanie sądowo – psychiatryczne jest osobą przesłuchiwaną i stosuje się względem niej prze-słanki z art. 171 k.p.k.

Inną kwestią poruszoną w piśmie do Rzecznika jest zapewnienie biegłym moż-liwości przeprowadzenia kompleksowego badania osoby podejrzanej/oskarżonej, która jest pozbawiona wolności. Takiego badania nie można przeprowadzić w sy-tuacji, kiedy osoba badana ma założone na rękach kajdanki. W skład badania psy-chiatrycznego wchodzi bowiem badanie stanu fizykalnego – somatycznego i neuro-logicznego. Zdaniem Rzecznika, zasadne wydaje się takie unormowanie procedury związanej z przeprowadzaniem badania sądowo – psychiatrycznego w takich wa-runkach, by badanie to mogło być kompleksowym, przy jednoczesnym zapewnie-niu środków bezpieczeństwa oraz prawidłowego toku procesu sądowego. Rzecznik zwrócił się¹⁵⁷ do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o przedstawienie stanowiska w powyższej sprawie.

155 Dz.U. z 2009 r. Nr 61, poz. 498.

156 Dz.U. z 2009 r. Nr 127, poz. 1051.

157 RPO-618183-II/09 z 12 listopada 2009 r.

81 W odpowiedzi, Minister poinformował¹⁵⁸ Rzecznika, iż czynność przeprowa-dzenia badania sądowo-psychiatrycznego osób pozbawionych wolności, w obecności funkcjonariuszy Policji i z założonymi kajdankami nie jest nieważna i nie narusza dyspozycji art. 171 § 1 k.p.k. Nie są to bowiem czynności tożsame ze składaniem wyjaśnień (zeznań lub oświadczeń), zaś powołane unormowanie jest adresowane do organu procesowego i nie ma zastosowania – w drodze analogii – do sporządza-nia opinii przez biegłych. Ponadto, problem zapewniesporządza-nia biegłym możliwości prze-prowadzenia w sposób prawidłowy badania osoby pozbawionej wolności powinien być, zdaniem Ministra, każdorazowo ustalany z lekarzem dyżurnym lub z inną osobą przeprowadzającą zabieg lub badanie.

3. Wykonywanie orzeczeń sądowych, na mocy których orzeczono środek zabezpieczający w postaci umieszczenia sprawcy czynu zabronionego w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym

Rzecznik zwrócił uwagę na sytuację osób chorych, wobec których orzeczono śro-dek zabezpieczający w postaci umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycz-nym. Osoby te nie mogą liczyć na natychmiastowe poddanie terapii, w warunkach odpowiadających ich stanowi zdrowia, bowiem zmuszone są miesiącami oczekiwać w aresztach śledczych na opinię Komisji psychiatrycznej do spraw środków zabezpie-czających. W ocenie Rzecznika stan ten w sposób oczywisty nie realizuje standardów w zakresie praw i wolności obywatelskich, które wyznacza Konstytucja oraz Konwen-cja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się¹⁵⁹ do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o zbadanie przedmiotowej sprawy i rozważenie potrzeby podjęcia, we współ-pracy z Ministrem Zdrowia, działań zmierzających do usunięcia wskazanych naruszeń praw osób, wobec których orzeczono środek zabezpieczający w postaci umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym. Rzecznik poprosił również o rozważenie podjęcia wspólnie z Ministrem Zdrowia prac legislacyjnych w celu nowelizacji rozpo-rządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających oraz składu, trybu powoływania i zadań komisji psychiatrycznej do spraw środków zabezpieczających¹⁶⁰ w taki sposób, aby rozporządzenie gwarantowało rozsądne ter-miny rozpatrzenia przez Komisję wpływających do niej wniosków w sprawie wydania opinii, w rozumieniu przyjmowanym przez Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Minister poinformował¹⁶¹, że opisany w wystąpieniu Rzecznika problem jest zna-ny w Ministerstwie i podlega okresowej analizie. Przewodniczący Międzyresortowego Zespołu do Spraw Poprawy Skuteczności Wykonania Orzeczeń Sądowych powołał

158 Pismo z dnia 22 grudnia 2009 r.

159 RPO-571470-XVIII/07 z 1 grudnia 2009 r.

160 Rozporządzenie z 10 sierpnia 2004 r. (Dz.U. Nr 179, poz. 1854 z poźn. zm.).

161 Pismo z 23 grudnia 2009 r.

82

w maju 2009 r. Grupę Roboczą do Spraw Poprawy Skuteczności Wykonania Orzeczeń Sądowych w Przedmiocie Środków Zabezpieczających, w skład której weszli przed-stawiciele Ministra Sprawiedliwości oraz Ministra Zdrowia.

Zdaniem Grupy Roboczej zachodzi konieczność zmian zasad finansowania wy-konywania środków zabezpieczających, w taki sposób, aby uwzględnić szczególny charakter tych środków. Ponadto istnieje pilna potrzeba rozszerzenia katalogu środ-ków zapobiegawczych o tymczasowy środek zabezpieczający, którego istotą byłoby umieszczenie niepoczytalnego sprawcy w szpitalu psychiatrycznym do czasu prawo-mocnego orzeczenia środka zabezpieczającego. Komisja Psychiatryczna ds. środków zabezpieczających powinna być organem postępowania wykonawczego i działać przy Ministrze Zdrowia.

83

4. Bezpieczeństwo obywateli. Uprawnienia Policji i innych służb mundurowych

1. Zaopatrzenie Polski w gaz ziemny

Kwestia bezpieczeństwa energetycznego państwa została uregulowana w ustawie o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach po-stępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym¹⁶². Ustawa ta nakazuje Radzie Ministrów przy wprowadzeniu ograniczeń w poborze gazu, brać pod uwagę ochronę odbiorców przed tymi ogra-niczeniami. Obecny kontrakt na dostawę gazu do Polski zawarty pomiędzy PGNiG a RosUkrEnergo – którego udziałowcem jest rosyjski Gazprom – wygasa z końcem 2009 r. Tak niezbędna dla bezpieczeństwa energetycznego państwa dywersyfikacja dostaw gazu nadal pozostaje tylko w sferze postulatu. Ponadto spółka PGNiG nie po-daje na bieżąco szczegółowych informacji na temat magazynów gazu i ich zawartości, podczas gdy informacje takie mają publiczny charakter. Regularne ich publikowanie wydaje się konieczne dla poczucia bezpieczeństwa energetycznego państwa. Rzecznik zwrócił się¹⁶³ do Ministra Gospodarki z prośbą o odniesienie się do kwestii poruszo-nych w wystąpieniu.

Minister Gospodarki poinformował¹⁶⁴, że kwestia możliwego zmniejszenia do-staw gazu dla gospodarstw domowych nie znalazła potwierdzenia w późniejszym okresie. W sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa oraz wystąpienia zakłóceń w przywozie gazu ziemnego, Rząd stworzył możliwość wprowadzenia ogra-niczeń w poborze gazu ziemnego (nie dotyczy to odbiorców gazu ziemnego w gospo-darstwach domowych). Dotychczas operator systemu przesyłowego nie wprowadził żadnych ograniczeń.

2. Zwiększenie zabezpieczenia kart bankomatowych

Z informacji, które wpłynęły do Rzecznika wynika, iż zadania w zakresie zwalcza-nia tzw. „przestępczości kartowej” są realizowane przez Wydział dw. z Przestępczością Gospodarczą Komendy Stołecznej Policji. W opinii funkcjonariuszy tego Wydziału przekazanej do wiadomości Rzecznika, skutecznym rozwiązaniem zapobiegającym

„skimmingowi” kart jest zabezpieczenie ich mikroprocesorem EMV i wyelimino-wanie pasków magnetycznych, co wiąże się z koniecznością wyposażenia urządzeń do odczytu kart ATM i POS w możliwość obsługi EMV. Z uwagi na fakt, iż powyższe przedsięwzięcia nie leżą w gestii Policji, Rzecznik zwrócił się¹⁶⁵ do Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego z prośbą o przedstawienie stanowiska w tej sprawie,

162 Ustawa z 16 lutego 2007 r. (Dz.U. Nr 52, poz. 343 z późn. zm.).

163 RPO-606131-I/08 z 8 stycznia 2009 r.

164 Pismo z 3 kwietnia 2009 r.

165 RPO-611196-II/09 z 13 maja 2009 r.

84

w szczególności informację, czy podejmowane są czynności mające na celu doprowa-dzenie do zwiększenia zabezpieczenia kart bankomatowych.

W odpowiedzi poinformowano¹⁶⁶ Rzecznika, że przestępstwo polegające na

W odpowiedzi poinformowano¹⁶⁶ Rzecznika, że przestępstwo polegające na