Projekt Współpracy Ombudsmanów Państw Partnerstwa Wschodniego UE

Rzecznik kontynuował rozpoczęte w 2008 r. prace nad projektem współpracy ombudsmanów państw Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej.

Sam Projekt Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej został oficjalnie za-inaugurowany w maju 2009 r. w Pradze, jako inicjatywa rządów Polski i Szwecji, zmierzająca do rozszerzenia Europejskiej Polityki Sąsiedztwa Unii Europejskiej o wy-miar wschodni. Obejmuje on sześć krajów byłego Związku Radzieckiego: Armenię, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzję, Mołdawię i Ukrainę. Inicjatywa Rzecznika stanowi program współpracy w zakresie szeroko pojętej ochrony praw człowieka i obywa-tela. Został on przygotowany w 2009 r. w Biurze RPO, we współpracy z Mediatorem Republiki Francuskiej, pod nazwą: „Współpraca Ombudsmanów Państw Partnerstwa Wschodniego UE 2009 – 2013”.

Projekt Rzecznika zyskał uznanie i poparcie Prezydenta RP, Ministra Spraw Za-granicznych oraz Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej. Jego realizacja może w efektywny sposób przyczynić się do promocji Polski jako kraju propagującego war-tości demokratyczne wśród zachodnich sąsiadów Unii Europejskiej. Projekt doskona-le wpisuje się w założenia i cedoskona-le Partnerstwa Wschodniego, przedstawione w

Komu-40

nikacie Komisji Europejskiej w ramach platformy tematycznej „Demokracja, dobre zarządzanie i stabilność”. Szczególne wsparcie dla Projektu zadeklarował Minister Spraw Zagranicznych, oferując również pomoc placówek dyplomatycznych w krajach partnerskich, krajach UE i Stałego Przedstawicielstwa przy UE w Brukseli, a także podejmując działania promujące realizację Programu wobec przedstawicieli Komisji Europejskiej. Poparcie tego resortu znalazło również wymiar finansowy. Na wniosek Rzecznika, MSZ przyznało Biuru RPO na realizację Projektu kwotę 140.271 zł, w ra-mach Programu polskiej pomocy zagranicznej udzielanej za pośrednictwem MSZ w 2009 r.

Rok 2009 upłynął na intensywnych działaniach, zmierzających do inicjowania współpracy. Jej celami są m.in.: wzmocnienie zdolności urzędów ombudsmanów państw Partnerstwa Wschodniego do partycypacji w budowie demokratycznego państwa prawa, wdrażenie Europejskiego Kodeksu Dobrej Administracji oraz stan-dardów poszanowania praw jednostki, a także wsparcie dla instytucji wymiaru spra-wiedliwości. W marcu 2009 r. zaproszono do udziału w Projekcie ombudsmanów Ukrainy, Mołdawii, Armenii, Azerbejdżanu, i Gruzji. Skierowano również wystąpie-nie do władz Białorusi w kwestii możliwości delegowania do Programu przedstawi-ciela rządu tego kraju. Do udziału został zaproszony Mediator Republiki Francuskiej, który z entuzjazmem włączył się do współpracy.

Pierwszym efektem tej kooperacji było opracowanie w Biurze RPO projektu Współpracy Ombudsmanów Państw Partnerstwa Wschodniego UE, obejmującego 5 kolejnych lat (2009-2013). Sprecyzowano w nim cele Projektu i samej współpracy, do których zaliczono dodatkowo m.in. wsparcie dla organizacji pozarządowych przy-czyniających się w państwach PW do budowy społeczeństwa obywatelskiego w de-mokratycznym państwie prawa. Dokonano szczegółowego określenia beneficjentów i odbiorców Projektu, którymi – oprócz ombudsmanów – miałyby być organy wy-miaru sprawiedliwości oraz organy administracji publicznej państw objętych Projek-tem, a także organizacje pozarządowe, dziennikarze i organizacje wolnych mediów.

W celu nadzorowania i kierowania Projektem Współpracy Ombudsmanów Państw Partnerstwa Wschodniego zaplanowano powołanie jego specjalnych organów, takich jak: Rada Praw Obywatelskich, Komitet Pełnomocników, Rada Naukowa oraz Cen-trum Praw Człowieka.

Uzgodniono również, że dla podkreślenia poszczególnych swobód i wolności obywatelskich, szczególnie istotnych w naszych czasach, Rada Praw Obywatelskich ustanowić ma tematy wiodące w każdym roku współpracy. Rzecznik zaproponował ustanowienie następujących tematów rocznych na kolejne lata: rok 2009 – zainicjo-wanie Projektu, 2010 – Rok Solidarności, pod przewodnictwem polskiego Rzecznika, 2011 – Rok Prawa do Sądu, pod przewodnictwem polskiego Rzecznika i francuskiego Mediatora, 2012 – Rok Skutecznej Administracji i Prawa do Informacji, pod prze-wodnictwem polskiego Ombudsmana i Europejskiego Rzecznika Praw Obywatel-skich. Ponadto Rzecznik zaproponował, aby rok 2013 był Rokiem Praw Konsumenta

41 albo Rokiem Poszanowania Praw Pracowniczych i Praw Pracodawców. Każdy kolejny rok tematyczny inicjować ma konferencja międzynarodowa, której miejsce wyznaczy Rada Praw Obywatelskich w wybranych państwach objętych Projektem.

W ramach Projektu przewidziano m.in. organizację cyklu szkoleń i warsztatów z zakresu ochrony praw człowieka i obywatela, monitorowanie sytuacji osób pozba-wionych wolności, promowanie wdrażania mechanizmów zapobiegania torturom, a także analizę przepisów prawa krajowego państw pod kątem dostosowania do eu-ropejskich standardów ochrony praw jednostki oraz realizację badań i projektów na-ukowych i badawczych.

W dniach 22-25 października 2009 r. Rzecznik zorganizował, przy współpracy

„Centrum Europejskiego – Natolin” oraz „Kolegium Europejskiego”, specjalne war-sztaty poświęcone analizie stanu przestrzegania praw i wolności człowieka i obywate-la w państwach objętych Programem, z punktu widzenia urzędu ombudsmana. W ich trakcie spotkali się przedstawiciele trzech urzędów ombudsmanów państw Partner-stwa: Azerbejdżanu, Gruzji i Mołdawii, wraz z przedstawicielem urzędu Mediatora Republiki Francuskiej oraz polskim Rzecznikiem i pracownikami jego Biura. W ra-mach tego międzynarodowego spotkania zrealizowano cztery całodzienne dyskusje panelowe.

Dokumentacja z przebiegu warsztatów została opublikowana w Biuletynie RPO³⁷.

W ramach realizowanego projektu współpracy Państw Partnerstwa Wschodnie-go, w dniu 10 grudnia 2009 r. (w Międzynarodowym Dniu Praw Człowieka) w Biurze RPO w Warszawie odbyło się posiedzenie inauguracyjne Rady Praw Obywatelskich projektu pt. „Współpraca Ombudsmanów Państw Partnerstwa Wschodniego 2009–

2013” zorganizowane przez Rzecznika wspólnie z Mediatorem Republiki Francuskiej.

W posiedzeniu wzięli udział: Pani Prof. Elmira Suleymanowa – Rzecznik Praw Czło-wieka Republiki Azerbejdżanu, Pan Christian Le Roux – Dyrektor Gabinetu Media-tora Republiki Francuskiej, Pani Tatiana Khuntsaria – Zastępca Obrońcy Publicznego Republiki Gruzji, Pani Sorina Susanu – Doradca Adwokatów Parlamentarnych Re-publiki Mołdawii.

Przedmiotem posiedzenia było uszczegółowienie zasad współpracy w dziedzinie ochrony praw człowieka i podstawowych wolności w ramach Programu oraz przyjęcie Deklaracji Współpracy. Dokument ten określa podstawowe cele współpracy, a także powołuje do życia instytucje, służące realizacji określonych w nim zadań. Istotną rolę pełnić będzie Rada Praw Obywatelskich, której zadaniem jest wyznaczanie kierun-ków działania oraz podejmowanie najważniejszych decyzji w zakresie ochrony praw podstawowych na obszarze państw objętych Programem.

37 Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 2009, nr 7. Źródła „Współpraca Ombudsmanów Państw Partnerstwa Wschodniego 2009-2013. Analiza sytuacji i próba wskazania najważniejszych proble-mów z punktu widzenia urzędu ombudsmana – warsztaty dla przedstawicieli ombudsmanów Państw Partnerstwa Wschodniego. 22-25 października 2009 r.”

42

Uczestnicy posiedzenia uzgodnili, że kwestiami wymagającymi współpracy i wy-miany doświadczeń w pierwszej kolejności są: problematyka przeciwdziałania dyskry-minacji, walki z przemocą i działania na rzecz ofiar przestępstw (szczególnie w odnie-sieniu do dzieci), Krajowy Mechanizm Prewencji oraz walka z ubóstwem. Wskazano również na szereg innych zagadnień, które powinny zostać objęte współpracą, takich jak problemy związane z bioetyką, prawa dzieci oraz osób starszych, rozwiązywanie konfliktów na tle religijnym, narkomania, AIDS, migracje ludności wywołane wzglę-dami ekonomicznymi, korupcja, nadużywanie siły przez służby mundurowe, a nawet ekologia – w kontekście praw człowieka. Te propozycje tematyczne wskazują za zma-ganie się ombudsmanów państw Partnerstwa Wschodniego z podobnymi, jeśli nie identycznymi wyzwaniami w zakresie ochrony praw człowieka.

Przybyli do Warszawy przedstawiciele urzędów ombudsmanów z państw Part-nerstwa Wschodniego wyrazili głębokie zainteresowanie Programem. Podjęte zostały decyzje odnośnie do dalszych działań w jego ramach. Kolejne posiedzenia Rady Praw Obywatelskich Partnerstwa odbywać się będą raz w roku w kolejnych państwach uczestniczących w Programie. Ze strony Rzecznika Praw Człowieka Republiki Azer-bejdżanu padła propozycja, by następne spotkanie odbyło się w Baku. Zacieśnianie w przyszłości tej współpracy pozwoli na kontynuację niezwykle cennej formy wy-miany doświadczeń na polu ochrony praw podstawowych w państwach objętych pro-gramem Partnerstwa Wschodniego UE. Podkreślenia wymaga, że przedmiotowa ini-cjatywa jest w dalszym ciągu otwarta dla państw objętych Programem, które nie były reprezentowane na spotkaniu inaugurującym posiedzenie Rady Praw Obywatelskich, a także dla państw nie objętych Programem.