Wolność prasy

Art. 14. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecz-nego przekazu.

Art. 54. 1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozy-skiwania i rozpowszechniania informacji.

2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie pra-sy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.

Konstytucja RP 1. Prace legislacyjne nad zmianą obowiązującego kształtu Prawa prasowego

w zakresie podmiotów korzystających z komunikacji internetowej

Do Rzecznika wpłynęły skargi dotyczące niedookreślonej sytuacji prawnej osób korzystających z Internetu jako środka komunikacji (bloggerów, osób prowadzą-cych serwisy tematyczne). Rzecznik wyraził zaniepokojenie projektowanymi zmia-nami ustawy Prawo prasowe²⁸³. Projekt nowelizacji nie spełnia pokładanych w nim oczekiwań. W szczególności pojęcia takie jak „prasa”, „dziennik”, „czasopismo” nie zostały zredefiniowane w sposób pozwalający na usunięcie wszystkich wątpliwości podniesionych zarówno w doktrynie, jak i tych, na które napotyka praktyka. Zostały one natomiast rozszerzone w sposób, który, przy literalnej wykładni, pozwala na swo-bodną klasyfikację większości treści w Internecie jako publikacji prasowych i nałoże-nie na ich autorów obowiązku rejestracji. Pojawiają się równałoże-nież istotne wątpliwości co do konstytucyjności przepisów mogących potencjalnie wprowadzić ogólny obo-wiązek rejestracji treści zawartych w przekazie internetowym. Zdaniem Rzecznika może on zniechęcać do korzystania z konstytucyjnej wolności słowa. Wątpliwości budzi także zgodność omawianego systemu rejestracyjnego z zagwarantowaną przez europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w art. 10 swobodą wyrażania opinii oraz przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz

283 Ustawa z 26 stycznia 1984 r. (Dz.U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.).

120

publicznych. Rzecznik zwrócił się²⁸⁴ do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z prośbą o rozważenie możliwości kontynuowania prac legislacyjnych nad zmianą obowiązującego kształtu Prawa prasowego tak, aby dostosować go do współczesnych realiów społeczeństwa informacyjnego i zapewnić pełną ochronę wolności wszyst-kich podmiotów korzystających z komunikacji internetowej.

W odpowiedzi poinformowano²⁸⁵ Rzecznika, że uwagi zgłoszone przez Rzecz-nika zostały uwzględnione. Projekt nowelizacji ustawy Prawo prasowe niebawem trafi do konsultacji międzyresortowych. Po przeanalizowaniu zgłoszonych uwag wprowadzono zmiany w odniesieniu do definicji prasy, dziennika i wydawcy okre-ślonych w art. 7 ust. 2 ustawy oraz zaakceptowano propozycję usunięcia z projektu nowelizacji ustawy zwrotu „publikacji prasowych”, który mógłby wprowadzać pew-ne niejasności. Po przeanalizowaniu zgłoszonych uwag postanowiono, iż z uwagi na szybki rozwój oraz różnorodność form prasy ukazującej się w formie elektro-nicznej należy wprowadzić do projektu nowelizacji ustawy definicję prasy ujętą od strony negatywnej, która wyłączyłaby spod jej reżimu prawnego wszystkie te formy działalności prasowej, które mogą być przez niektórych uznane za zbliżone do prasy, choć de facto nią nie są. Za prasę nie byłyby uznawane w szczególności:

blogi, korespondencja elektroniczna, fora internetowe, serwisy społecznościowe, strony internetowe prywatnych użytkowników. Ponadto w projekcie ustawy przy-jęto rozwiązanie, które nie narzuca powszechnego obowiązku rejestracji prasy in-ternetowej, pozostawiając podmiotowi wydającemu prasę w formie elektronicznej swobodę decyzji w zakresie rejestracji.

2. Sposób dystrybucji prasy erotycznej i pornograficznej

Rzecznik otrzymywał wiele skarg dotyczących zasad dystrybucji prasy erotycznej i pornograficznej przez „RUCH” S.A. O ile sprzedaż magazynów pornograficznych jest prawnie dopuszczalna, to forma i sposób jej dystrybucji może wyczerpywać zna-miona czynu zabronionego. Szczególną ochroną ustawodawca objął osoby małolet-nie. W celu zapobiegania ich demoralizacji, zgodnie z art. 202 § 2 k.k., karalne jest nie tylko publiczne prezentowanie treści pornograficznych dzieciom, ale także roz-powszechnianie tych treści w sposób umożliwiający osobom małoletnim zapoznanie się z nimi. Należy również zauważyć, że obowiązek pozytywnego działania w celu zapobiegania demoralizacji dzieci i młodzieży wynika z wiążących Polskę umów mię-dzynarodowych²⁸⁶.

284 RPO-622061-I/09 z 25 czerwca 2009 r.

285 Pismo z 23 września 2009 r.

286 Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej pro-stytucji i dziecięcej pornografii, przyjętym przez ONZ w dniu 25 maja 2000 r. oraz decyzja ramowa nr 2004/68/JHA z dnia 22 grudnia 2003 r. o zwalczaniu seksualnego wykorzystywania małoletnich i pornografii dziecięcej.

121 W piśmie do Prezesa Zarządu Spółki RUCH S.A. Rzecznik zwrócił²⁸⁷ uwa-gę, że sposób ekspozycji tego typu wydawnictw nie może naruszać prawa ani zasad współżycia społecznego. Szczególnie pod tym względem powinny być chronione pra-wa rodziców i dobro osób małoletnich.

Prezes poinformował²⁸⁸ Rzecznika, że Spółka wprowadziła wiele lat temu tzw.

standard kolportażowy, polegający na tym, że wydawcy zobowiązali się do nieumiesz-czania na okładkach treści mogących uchodzić za pornograficzne w rozumieniu art.

202 Kodeksu karnego oraz umieszczania na okładce lub folii napisu „Tylko dla doro-słych”. Ponadto „RUCH” S.A. informuje kontrahentów oraz sprzedawców prowadzą-cych sprzedaż wydawnictw w punktach sprzedaży prasy o zaleceniach dotycząprowadzą-cych zasad ekspozycji i sprzedaży wydawnictw erotycznych. Niektórzy uczestnicy rynku prasowego nie zawsze stosują się do zaleceń dotyczących ekspozycji prasy erotycznej, dlatego Spółka co pewien czas ponawia akcję informacyjną skierowaną do sprzedaw-ców oraz kontroluje sposób ekspozycji tych tytułów w sieci własnej. Spółka prowadzi analizę możliwości rozwiązywania umów z agentami, którzy nie stosują się do powyż-szych zasad ekspozycji prasy erotycznej.

3. Sposób opublikowania przez „Super Express” informacji na temat wydarzeń rozgrywających się wokół Senatora Krzysztofa P.

Rzecznik z wielkim niepokojem obserwował doniesienia medialne na temat wy-darzeń rozgrywających się wokół Senatora Krzysztofa P. Niepokój ten był powodo-wany sposobem i formą relacjonowania zdarzeń, jakie miały miejsce w prywatnym mieszkaniu Senatora. Zadaniem dziennikarza jest służba społeczeństwu i państwu.

Nie ulega wątpliwości, że nieustanna kontrola osób sprawujących funkcje publiczne jest częścią tej właśnie służby. Dziennikarz ma jednak obowiązek działania zgodnie z etyką zawodową oraz zasadami współżycia społecznego. Do podstawowych ogra-niczeń swobody dziennikarskiej należy niewątpliwe obowiązek poszanowania czci i godności człowieka. Wartości te przynależą w równym stopniu tym, którzy postępu-ją szlachetnie i w zgodzie z prawem, jak i tym, którzy w przypływie ludzkiej ułomno-ści dopuułomno-ścili się przewinienia. W tym przypadku dziennikarską rzetelność zastąpiła pogoń za sensacją i skandalem. Trudno bowiem inaczej ocenić opublikowanie przez dziennik Super Express materiałów służących uprzednio do szantażu. Konsekwencje takich działań mogą okazać się tragiczne i nie wpływają pozytywnie na jakość debaty publicznej w Polsce. Rzecznik zwrócił się²⁸⁹ do Przewodniczącego Rady Etyki Mediów z prośbą o zajęcie stanowiska w przedmiocie publikacji dziennika Super Express.

W odpowiedzi Rzecznik otrzymał²⁹⁰ oświadczenie Rady Etyki Mediów w sprawie publikacji „Super Expressu”: „Rada Etyki Mediów uważa opublikowanie przez

„Su-287 RPO-615321-I/09 z 21 maja 2009 r.

288 Pismo z 26 maja 2009 r.

289 RPO-636550-I/09 z 16 grudnia 2009 r.

290 Pismo z 20 grudnia 2009 r.

122

per Express” materiałów filmowych dotyczących senatora Krzysztofa P. za karygod-ne. Niezbywalnym zadaniem mediów jest kontrolowanie władzy oraz informowanie o postępowaniu osób publicznych, zwłaszcza gdy to postępowanie budzi sprzeciw.

Niezależnie od wagi podejrzeń, nawet faktów, trzeba je przekazywać tak, żeby nie na-ruszać godności człowieka. Inaczej ważny przekaz staje się niezdrową sensacją, tracąc na wiarygodności i nie służy dobru odbiorcy, czym powinny się kierować media. „Su-per Express” publikując zdjęcia zrobione przez osoby, które szantażowały Krzysztofa P., stał się ich wspólnikiem dając przyzwolenie na uprawianie procederu przekazywa-nia redakcjom drastycznych materiałów, których miejsce jest w prokuraturze. „Super Express” (a za nim inne media) naruszył standardy uczciwego dziennikarstwa.