Dualizm funkcji, jakie pełnią organy uczelni, przejawia się w tym, iż z jednej stro-ny mogą pełnić funkcję organów administracji publicznej6, z drugiej strony wy-stępują jako organy osób prawnych7, którym przypisane są na podstawie aktów normatywnych powszechnie obowiązujących, jak i aktów normatywnych o cha-rakterze wewnętrznym, ściśle określone, wyspecjalizowane funkcje8. Ustawa Pra-wo o szkolnictwie wyższym, jako podstaPra-wowy akt prawny regulujący organizację
4 Druk sejmowy nr 3391.
5 Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuk oraz o zmianie niektórych innych ustaw została podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego w dniu 5 kwietnia 2011 r. Tekst ustawy został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 21 kwietnia 2011 r. – Dz.U. nr 84, poz. 455.
6 Bliżej: E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Część ogólna, Toruń 2002. Autor wskazuje, że inne podmioty, niż jednostki samorządu terytorialnego oraz państwo (administracja rządowa), mają także swoje organy, które ,,działają w imieniu i na rachunek tych podmiotów”.
7 Bliżej: E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2011; Z. Radwański, Prawo
cywilne – część ogólna, Warszawa 2009. Artykuł 38 k.c. stanowi, iż osoba prawna działa poprzez swoje
organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Autorzy wskazują, iż ustawo-dawca przyjął klasyczną teorię organów osób prawnych, zgodnie z którą organ stanowi integralny składnik osobowości prawnej. Pozycja organu wyznaczona jest przez strukturę organizacyjną osoby prawnej.
i funkcjonowanie szkolnictwa wyższego9 w art. 60 ust. 1 stanowi, iż organami kolegialnymi uczelni publicznej są senat i rady podstawowych jednostek organi-zacyjnych, z tym zastrzeżeniem, wynikającym z ust. 2, iż statut uczelni publicznej może przewidywać, zamiast lub obok senatu, inny organ kolegialny. W dotychcza-sowym stanie prawnym, tj. do 30 września 2011 r., ust. 2 tego przepisu stanowił o możliwości umieszczenia w statucie publicznej uczelni zawodowej, czyli zgodnie z art. 2 ust.1 pkt 23) p.s.w., uczelni prowadzącej studia pierwszego lub drugiego stopnia albo jednolite studia magisterskie, niemającej uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora, zapisu o funkcjonowaniu alternatywnego dla sena-tu organu kolegialnego. Konsekwencją takiego stanu prawnego jest okoliczność, iż wiele publicznych uczelni zawodowych, de facto państwowych wyższych szkół zawodowych, ma status wiarygodnego, równego i aktywnego partnera w życiu społeczno-gospodarczym w danym regionie, w danej miejscowości. Jako przy-czyny takiego stanu rzeczy należy w szczególności wskazać fakt, iż w państwo-wych wyższych szkołach zawodopaństwo-wych społeczność akademicka jest mniej liczna niż w publicznych uczelniach akademickich, tym samym więzi tam powstałe są znacznie silniejsze, a środowisko co do zasady w większym stopniu zintegrowane. Niejednokrotnie szkoły te stanowią jedyny ośrodek akademicki w danej miejsco-wości, a nawet i regionie, toteż w przestrzeni społeczno-gospodarczej są jedynym przedstawicielem pionu szkolnictwa wyższego zrzeszającego wyspecjalizowaną, mającą bogatą wiedzę i doświadczenie kadrę naukową, co przesądza o ich wyso-kiej pozycji jako partnerów w życiu społecznym i gospodarczym danego regionu. Z kolei przedstawiciele społeczności lokalnej, reprezentujący lokalne środo-wisko przedsiębiorców, władze samorządowe, przedstawiciele innych instytucji, aktywnie uczestniczą w życiu tych społeczności akademickich poprzez współ-organizację konferencji naukowych, warsztatów tematycznych, współtworzenie przestrzeni kulturalnej, wspomaganie budowy programów kształcenia z uwzględ-nieniem potrzeb rynku pracy. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu art. 61 ust. 2 p.s.w., we wszystkich uczelniach publicznych nie tylko zamiast, ale i wolą ustawodawcy – obok senatu, może funkcjonować inny organ kolegialny. Intencja ustawodawcy jest nader czytelna – celem jest maksymalne zbliżenie, czy nawet zintegrowanie otoczenia społeczno-gospodarczego z uczelniami10. Niewątpli-wie skutki znowelizowanego przepisu będą o Niewątpli-wiele dalej idące, boNiewątpli-wiem jednym z elementów wprowadzanej reformy szkolnictwa wyższego jest zmiana w zakresie sposobu fi nansowania uczelni, w przeważającej mierze publicznych, polegająca na odejściu od fi nansowania procesualnego na rzecz fi nansowania tzw. wynikowego,
9 E. Ura, E. Ura, Prawo administracyjne, Warszawa 2009, s. 491.
projakościowego, zależnego od efektów prowadzonych badań, kształcenia i wła-śnie współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym11.
Kadencja organów kolegialnych uczelni publicznej trwa, zgodnie z art. 77 ust. 1 p.s.w., nadal cztery lata. Rozpoczyna się ona 1 września roku wyborów, zaś dobiega końca 31 sierpnia roku, w którym kadencja upływa. Interesującym, po-nieważ dotychczas nieznajdującym odzwierciedlenia w funkcjonowaniu uczelni publicznych, jest wprowadzone przez ustawodawcę rozwiązanie w art. 77 ust. 2a p.s.w. Wprowadzona została zasada zasiadania w senacie lub konwencie nie dłużej, niż przez dwie następujące po sobie kadencje w pełnym wymiarze. Jako szczególną okoliczność, w zd. 2 art. 77 ust. 2a p.s.w. ustawodawca wskazał pełnie-nie funkcji organu jednoosobowego uczelni. Wprowadzepełnie-nie nowego spojrzenia na problemy społeczności akademickiej, brak rutyny, większa wymiana doświad-czeń, zmobilizowanie członków senatu do większej aktywności w pracach senatu, to jedne z najważniejszych celów, jakie ustawodawca zamierza osiągnąć poprzez wprowadzenie ust. 2a do art. 77 p.s.w. Ograniczenia te, jeśli weźmie się pod uwagę charakter kształcenia i specyfi kę uczelni artystycznych, wolą ustawodawcy – art. 77 ust. 2b p.s.w., nie dotyczą uczelni publicznych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego.
Nie uległy natomiast modyfi kacji przepisy p.s.w. dotyczące składu senatu uczelni publicznej. Brzmienie tego przepisu jest przejawem zmiany systemowej dokonanej ustawą zmieniająca, mającą na celu zapewnienie studentom jak naj-wyższej jakości kształcenia. Zgodnie z art. 61 ust. 1 p.s.w., skład senatu uczelni określa statut, podobnie jak tryb wyboru i procentowy udział w składzie senatu przedstawicieli nauczycieli akademickich, doktorantów, studentów oraz pracow-ników niebędących nauczycielami akademickimi. Zastrzeżenie dotyczące składu senatu, określone w ust. 3 i 4, niezmienione od momentu wejścia w życie p.s.w. w 2005 r., także pozostało aktualne. Zatem udział przedstawicieli studentów i doktorantów w senacie uczelni nie może być mniejszy niż 20%, zaś liczbę przed-stawicieli studentów i doktorantów ustala się proporcjonalnie do liczebności obu tych grup w uczelni, z tym że studenci i doktoranci są reprezentowani co najmniej przez jednego przedstawiciela każdej z tych grup. Kadra akademicka w osobach nauczycieli akademickich mających tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego, stanowi nadal, zgodnie z ust. 4, więcej niż połowę statu-towego składu senatu, nie więcej jednak, niż trzy piąte. W posiedzeniach senatu uczelni publicznej uczestniczą, z głosem doradczym: kanclerz, kwestor, dyrektor biblioteki głównej oraz przedstawiciele związków zawodowych działających w tej uczelni, po jednym z każdego związku, o czym stanowi ust. 7.
Ustawodawca zdecydował o dalszym funkcjonowaniu fakultatywnego za-kazu, wynikającego ze statutu uczelni publicznej, a dotyczącego niepołączalności funkcji członka senatu z funkcją organu jednoosobowego innej uczelni, ze sta-tusem założyciela innej uczelni niepublicznej, będącego osobą fi zyczną albo ze statusem członka organu osoby prawnej będącej założycielem innej uczelni nie-publicznej, co wynika z art. 79 ust. 2 p.s.w. Fakultatywna zasada incompatibilitas ma swoje źródło w szczególności w zapobieganiu działaniu na szkodę uczelni oraz powstawaniu konfl iktu interesów. Zasada, iż przewodniczy senatowi rektor, co wy-nika z treści art. 61 ust. 6 p.s.w., nie uległa zmianie, jednak możliwość wyłaniania rektora w jednej z dwóch alternatywnych form – w drodze wyboru, jak dotychczas, bądź też w drodze konkursu, co stanowi novum, jest realizacją jednej z głównych idei reformy. Tryb zwoływania i przeprowadzania posiedzeń senatu określa statut uczelni oraz z reguły akt o charakterze wewnętrznym – regulamin posiedzeń sena-tu. Mając na względzie aktualny stan prawny, wyróżnić należy następujące kompe-tencje senatu uczelni publicznej: stanowiącą, kontrolną i opiniującą12. Rozważania te, dotyczące struktury senatu uczelni publicznej, niech stanowią wstęp do analizy dokonanych nowelizacją przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym zmian w zakresie kompetencji senatu uczelni publicznej oraz przyznania zupełnie no-wych kompetencji.