porozumienia -żydowskiego.
„Naglący charakter i znaczenie nauczania, które musi być przekazywane na temat judaizmu naszym wiernym, jak również fakt, że musi być ono precyzyjne, obiektywne i dokładne, wiąże się z niebezpieczeństwem antysemi-tyzmu, który zawsze gotów jest pojawić się w różnych formach na nowo. Chodzi nie tylko o wykorzenienie z umysłów naszych wiernych resztek antysemityzmu, które jeszcze tu i ówdzie można spotkać, lecz zwłaszcza 0 pogłębienie, poprzez ten wysiłek wychowawczy, do-kładnej znajomości szczególnej «więzi» (por. Nostraaetate, 4), która nas jako Kościół wiąże z Żydami i z judaizmem, oraz o uczenie szacunku i miłości do nich, ponieważ zostali wybrani przez Boga do przygotowania przyjścia Chrystusa i ponieważ, mimo trudności w uznaniu Go za swego Mesjasza, zachowali to wszystko, co zostało stop-niowo objawione i dane w trakcie owego przygotowania".
(Żydzi i judaizm w głoszeniu Słowa Bożego i katechezie Kościoła katolickiego, I, 8)
W dniach od 8 do 10 marca 2000 r. w Sztokholmie odbyło się drugie polsko-szwedzkie kolokwium „Żydzi 1 chrześcijanie w dialogu" organizowane przez redakcję katolickiego miesięcznika „Więź" oraz Sódertórn Univer-sity College ze Sztokholmu, przy współpracy z polskim Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz Instytutem Szwedzkim. Obrady odbywały się w gościnnym gmachu Polskiego Instytutu w Sztokholmie, a także w auli Wy-działu Humanistycznego tamtejszej wyższej uczelni. Te-matem przewodnim sztokholmskiego seminarium były trzy hasła: „Tożsamość - Tolerancja - Zrozumienie"
(Identity - Tolerance - Understanding).
Udział w konferencji wzięli przede wszystkim bada-cze problematyki dialogu chrześcijańsko-żydowskiego z polsko-szwedzko-amerykańskich kręgów
uniwersytec-107
kich, jak i animatorzy życia religijnego oraz działań edukacyjnych z Europy i Ameryki.
Ciekawy dobór referentów oraz sprawność w poprowadzeniu całego seminarium za-wdzięczać można głównym organizatorom międzynarodowego spotkania - Agnieszce Magdziak-Miszewskiej z „Więzi" oraz Mi-chałowi Bron Qr) z Sódertórn University College.
Tolerancja
Pierwszy krąg sztokholmskich referatów poświęcony został tematyce tolerancji.
Prof. David Gaunt z Sódertórns Hógskola mówił o rzeczywistych dylematach osób, które dziś, mimo ksenofobii, szerzącej się w coraz to innych częściach Starego Kon-tynentu, pragną pozostać wiernymi ideało-wi poszanownia wolności drugiego czło-wieka. Od jakiegoś czasu widać wyraźnie, że pojęcie „tolerancja" pozostaje tu i ówdzie jedynie niespełnioną obietnicą różnych
śro-dowisk politycznych współczesnego świa-ta, które w momencie przejęcia władzy realizują program często odmienny od de-klaracji przedwyborczych. Gaunt przypom-niał, iż to właśnie brak tolerancji dał po-czątek eskalacji nienawiści wobec Żydów w okresie Holokaustu. Ważnym głosem w tej części konferencji było wystąpienie katolickiego biskupa Sztokholmu ks. An-dersa Arboreliusa OCD, pokazujące Edytę Stein, wybitnego fenomenologa i myślicie-la, Żydówkę, która przeszła na katolicyzm, jako nową patronkę jednoczącej się, choć wciąż jeszcze podzielonej Europy. W tym kontekście postawa s. Benedykty od Krzyża stała się przykładem świadectwa umiłowa-nia idei wolności i akceptacji drugiego, rzadkich w systemie totalitarnym.
Zarówno wykład biskupa Arboreliusa, jak i referaty kolejnych prelegentów - prof.
Ireneusza Krzemińskiego z Uniwersytetu Warszawskiego o antysemityzmie w Polsce oraz Paula A. Levinea z Uniwersytetu Upp-salskiego na temat szwedzkiego podręczni-ka o Holopodręczni-kauście „Tell ye your children"
wzbudziły najwięcej kontrowersji wśród uczestników seminarium. Okazało się po
raz kolejny, że tematyka Zagłady, ponad pięćdziesiąt lat po Holokauście jest nadal zarówno dla strony polskiej, jak i żydow-skiej, a także szwedzkiej i amerykańskiej kwestią niezwykle trudną - swoistą nieza-gojoną, otwartą raną, krwawiącą nawet z perspektywy neutralnej od wieków Szwe-cji. Uczestnicy obrad zgodzili się z tym, iż we współczesnym dialogu chrześcijańsko--żydowskim przeszkadza przede wszystkim brak rozliczenia się z Zagłady różnych środowisk i państw w Europie, jak rów-nież narosłe stereotypy dotyczące miejsca i roli Żydów w historii. Proces ten utrud-niało również długie milczenie Kościołów chrześcijańskich wobec Zagłady (dopiero niedawno przerwane). Główne postulaty pojawiające się w dyskusjach dotyczyły więc w dużej mierze potrzeby edukacji do tolerancji nowych pokoleń Europej-czyków.
Tożsamość
Jedną z odpowiedzi na narosłe od wieków nieporozumienia są niewątpliwie prezento-wane w Sztokholmie programy edukacyjne
(rządowe i pozarządowe), realizowane głównie w Polsce, służące pojednaniu chrześcijańsko- i polsko-żydowskiemu:
prof. Wiesław Theiss („Polsko-żydowska przeszłość. Od historii do edukacji"), Ag-nieszka Magdziak-Miszewska („Polityka polskiego rządu na rzecz dialogu polsko-żydowskiego") oraz ks. Alfred Wierzbicki („Archidiecezjalne Centrum Dialogu Kato-licko-Żydowskiego w Lublinie"). Ciekawą częścią sztokholmskiego kolokwium były również referaty dotyczące doświadczeń ze współpracy z organizatorami i uczestnikami Marszu Żywych w Oświęcimiu (o. Marek Nowak OP).
Spotkanie chrześcijańsko-żydowskie wy-pełniła także problematyka ekumeniczna w wymiarze międzyreligijnym i eklezjal-nym. O potrzebie poszukiwań wspólnego języka, niezbędnego w dialogu ekumenicz-nym, mówił rabin Jules Harlow z Nowego Jorku. Natomiast konieczność otwarcia na
problematykę judaistyczną w ramach
swo-Na gruncie dialogu. O kolokwium chrześcijańsko-żydowskim w Sztokholmie
ich Kościołów postulowali Arcybiskup Jan z Kościoła Prawosławnego Finlandii oraz biskup Biórn Fjarstedt z Luterańskiego Kościoła Szwecji.
Można więc było zauważyć, śledząc kolejne wystąpienia, jak niezmiernie ważną kwestią dla współczesnej generacji Europejczyków staje się u progu Trzeciego Tysiąclecia potrzeba tożsamości kulturo-wej, która w przypadku chrześcijan w dużej mierze dotyczy poznania judaizmu -żydowskich korzeni Jezusa. Potęga kultu-rowa Europy budowana była przez wieki w oparciu o doświadczenie różnorodności mieszkańców Starego Kontynentu oraz ich świadomej samoidentyfikacji.
Zrozumienie
Ostatnia część prezentowanych tekstów dotyczyła potrzeby budowania nowych re-lacji chrześcijańsko-żydowskich. Helena Datner, t przewodnicząca Warszawskiej Gminy Żydowskiej przedstawiła główne kierunki rozwoju żydowskiej wspólnoty wyznaniowej w Polsce po 1989 roku oraz jej otwarcie na dialog. Navah Harlow ze Stanów Zjednoczonych podzieliła się doś-wiadczeniami z realizowanego projektu edukacyjnego dotyczącego dialogu mło-dzieży polskiej, szwedzkiej i żydowskiej z dwóch miast-stolic europejskich: Sztok-holmu i Warszawy. Sławomir Żurek z
Kato-lickiego Uniwersytetu Lubelskiego zapre-zentował program multimedialny „Brama Pamięci", realizowany w Ośrodku „Brama Grodzka - Teratr NN" w Lublinie przez pracowników tej instytucji oraz lubelskich akademików, studentów, nauczycieli i mło-dzież licealną. Projekt ten służyć ma przede wszystkim odtworzeniu wśród miesz-kańców miasta świadomości polikulturo-wości polsko-żydowskiego niegdyś Lubli-na. Warto przy okazji zauważyć, że w semi-narium udział wzięło aż dwóch prele-gentów z tego miasta, przedstawiając od-mienne, ale równie fascynujące inicjatywy.
Może warto byłoby w przyszłości, konty-nuując tego typu spotkania, pomyśleć o no-wym miejscu i zwołać obrady w „Małej Jerozolimie", jak niegdyś mówili o Lublinie
europejscy Żydzi?
Sztokholmska konferencja pokazała prze-de wszystkim jak wiele dobrego dzieje się w Polsce i w Szwecji na rzecz propagowania dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, a ta-kże to, że dziś, dwa tysiące lat od śmierci Chrystusa i pięćdziesiąt lat po Holokauście, nikt w Europie nie może już pozwolić sobie na obojętność czy neutralność wobec po-trzeby porozumienia chrześcijańsko-żydowskiego, tak ważkiego etapu w proce-sie budowania kulturowej tożsamości euro-pejskiej.
fot. z filmu G. Linkowskiego „ Ballada chasydzka o Nowym Roku'
Scriptores Scholarum 1 0 9