Liberalizacja wymiany handlowej z zagranicą powoduje konieczność szybkiego przystosowania polskich przedsiębiorstw do rosnącej konkurencji. Niezbędne jest zatem osiągnięcie przez sektor MSP wyższego poziomu zdolności konkurowania zarówno na rynku krajowym jak i międzynarodowym29.
Bezpośrednio z integracji europejskiej wynikającym zagrożeniem jest barie
ra podażow a w rozwoju przedsiębiorstw. Ogranicza ona możliwość realizacji zamówień płynących do przedsiębiorstw z rynku. Brak siły roboczej, spowodo wany emigracją do zachodnich państw UE jest główną barierą rozwoju polskich MSP. Dotyczy to w największym stopniu sektora budownictwa, gdzie 40% ba danych przez NBP30 firm zgłasza problemy dotyczące realizacji zleceń. Także 1/3 firm z sektora „przetwórstwo przemysłowe” oraz z sektora „transport” na potyka na podażowe bariery. Dane te wyraźnie wskazują, że problem zaczyna być poważny. Skala inwestycji w ostatnich latach jest niewystarczająca i są dwie grupy przyczyn tego inwestycyjnego opóźnienia. Z raportu PKPP Lewia- tan pt. Kondycja sektora M S P 2006 wynika, że 39,2% przedsiębiorstw ma łych i średnich nie inwestowała (do połowy 2006 r.), ponieważ posiadała niewykorzystane moce wytwórcze. Podobne wyniki dostarczały także inne ba dania. Ponadto przedsiębiorstwa oceniały (i ciągle oceniają) ryzyko inwestowa nia jako bardzo wysokie, dlatego ich decyzje inwestycyjne są opóźnione31.
M ałe fir m y są często wystawiane na działanie coraz ostrzejszej konku rencji, będącej wynikiem coraz szerszego importu dóbr, a także efektów bezpo średnich inwestycji zagranicznych w obliczu rosnącej konkurencji niezbędne stają
28 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, www.parp.gov.pl (2007 r.). 29 K. Krajewski, op. cit., s. 13.
30 Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu
koniunktury w III kw. 2007, NBP, www.nbp.pl.
się działania mające na celu poszukiwania nowych rynków, nowych odbiorców, co z kolei wymaga angażowania środków pozwalających na dostosowanie do nowych sytuacji. W związku z ekspansją dużych firm handlowych, zarówno udział w wartości dodanej, jak i dynamika powstawania nowych przedsiębiorstw (w porównaniu z pozostałymi sektorami) spada. Wydaje się, że zjawisko to jest spowodowane silną konkurencją ze strony firm dużych, szczególnie zagranicz nych, np. sieci handlowych. Istotnym wydaje się również zwrócenie uwagi na rozwój sieci powiązań kooperacyjnych między małymi a dużymi firmami. Znacz na liczba małych przedsiębiorców postrzega firmy duże jako konkurencję, a nie jako potencjalnych partnerów32.
Integracja UE zaostrza konkurencję i w najgorszej sytuacji są firmy ukie runkowane na lokalne lub regionalne nisze rynkowe, które nie przygotowują strategii odpowiadającym zmienionym potrzebom rynku wspólnoty. Ponadto za grożone m ogą być firmy zorientowane wyłącznie na rynek krajowy, ponieważ integracja z UE może spowodować, że nisze okupowane przez te przedsiębior stwa staną się bardziej atrakcyjne dla średnich, a także dużych przedsiębiorstw, co może skutkować wypadaniem małych, słabszych firm z rynku.
Warunkiem zaistnienia na rynku europejskim polskich przedsiębiorstw jest dostosowanie się do warunków unijnych i sprostanie konkurencji. Procesy do stosowawcze tego sektora powinny dotyczyć zwłaszcza jego szeroko rozumia nego otoczenia (finansowego, instytucjonalnego, prawnego). W głównej mierze o tego zależy poprawa pozycji konkurencyjnej polskich firm. Najważniejszymi zmianami, które powinny zostać przeprowadzone w samych firmach, będzie do stosowanie produktów do wymagań technicznych i jakościowych UE, normali zacja oraz certyfikacja, które uważane są za niezbędne przy swobodnym prze pływie towarów, a także unowocześnienie metod zarządzania. Dostosowanie wymagań technicznych i jakościowych,. Istotną rzeczą dla małych i średnich przedsiębiorstw, jest również dobra znajomość prawa pracy UE i dostosowania się do niego. Polityka pracy w małych średnich przedsiębiorstwach powinna być dostosowana do standardów wspólnotowych33.
Jako restrykcyjne postrzegane są przepisy praw a związane z zatrudnie niem, bezpieczeństwem i higieną pracy. Jednocześnie małe przedsiębiorstwa natrafiają bariery związane z biurokracją oraz do przesady rozbudowanymi procedurami administracyjnymi. Najczęściej krytycznie przez przedsiębiorców oceniane są: kompetencja zawodowa części urzędników na niedostatecznym poziomie, brak sumienności w prowadzeniu spraw, długi czas opóźnienia, uciąż liwość podejmowania decyzji34.
32 W. Piątkowski, Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uni wersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 5, www.mikro.univ.szczecin.pl (10.02.2008).
33 E. Polak, op. cit., s. 175.
34 A. Skowronek-Mielczarek, op. cit., s. 12.
94 Agnieszka Czajkowska
Bariery wynikające z niewystarczającej informacji - mogą dotyczyć wielu dziedzin: osiągalności źródeł finansowania, obowiązujących przepisów, ale też informacji rynkowej dotyczącej zarazem produktu, jak i ewentualnych dostaw ców i odbiorców. Szczególnie ważny wydaje się być dostęp polskich przedsię biorców do informacji odnoszących się do rynków europejskich. Obejmuje to zarówno informacje zmierzające do nawiązywania kontaktów z przedsiębiorstwami z krajów Unii Europejskiej, jak i prawnych, specjalistycznych i gospodarczych35.
Wzrost zagrożenia ze strony importu - niektóre MSP, chronione dotych czas na rynku krajowym, stają się bardziej wrażliwe na konkurencję zagraniczną zwłaszcza ze strony większych firm, dysponujących większą możliwością wyko rzystania pojawiających się korzyści skali.
Zakończenie
Rola sektora małych i średnich przedsiębiorstw w polskiej gospodarce będzie dalej szybko rosła. Świadczą o tym nie tylko dane liczbowe ogólnopolskich ba dań36, ale także przyjazny klimat dla tego typu firm. Sektor ten traktowany jest w większości krajów rozwiniętych jako główny motor gospodarki. Wejście Pol ski do UE pokazało, że podobnie dzieje się również i w naszym kraju. To właśnie tutaj najszybciej rośnie zatrudnienie i eksport. Martwić może wciąż nierozwiąza na kwestia małych inwestycji. Jednak szybkie zmiany w bankowych ofertach dają nadzieję, że i ten problem będzie można wkrótce rozwiązać37.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że polskie MSP podobnie jak unijne de terminuje wiele pozytywnych cech, które warunkują rozwój konkurencyjnej go spodarki. To one w znaczącym stopniu przyczyniły się do dynamicznego wzrostu PKB, zatrudnienia, działalności inwestycyjnej w kraju.
Z drugiej strony polscy przedsiębiorcy i ich podmioty gospodarcze mają wiele specyficznych wad, które decydują o „odstawaniu” od standardów europejskich. Czynniki zewnętrzne otoczenia polskich MSP m.in. społeczne, demograficzne, geograficzne, badawczo-rozwojowe m ogą stanowić szanse ich perspektywicz nego rozwoju.
35 Ibidem, s. 12.
36 Por. z wynikami badań: Przedsiębiorczość w Polsce 2007, Ministerstwo Gospodarki, Dokument przyjęty przez Radę Ministrów 27 lipca 2007 r., Warszawa 2007; Zmiany struktu
ralne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2006 roku, Główny Urząd Statystyczny, War szawa 2007; Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2005—
2006, red. S. Pyciński, A. Żołnierski, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2007.
37 Małe i średnie przedsiębiorstwa kołem napędowym polskiej gospodarki, www.bankier.pl (09.11.2005).
Jednakże budując strategie działania muszą też uwzględniać pewne zagroże nia wynikające z globalizującej się gospodarki unijnej m.in. prawne, administra cyjne, finansowe, instytucjonalne. Ogólny bilans wyników polskiego sektora MSP wskazuje, że w pierwszych latach integracji znakomicie poradził on sobie z nową europejską rzeczywistością, ale powinien zintensyfikować działalność inwesty cyjną, wymianę międzynarodową i realizację strategii konkurencji, aby zacho wać pozytywne tendencje wzrostowe gospodarki.
Bibliografia
1. Bretyn A., Czynniki i bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw
w P olsce w w arunkach fu n k c jo n o w a n ia na rynku U nii E u ro p ejskiej, materiały konferencyjne, Uniwersytet Gdański, www.univ.gda.pl (25.05.2008). 2. Brzozowska E., Strategie konkurencji sektora małych i średnich p rzed
siębiorstw, [w:] Szabłowski J., Strategie rozwoju małych i średnich p rzed
siębiorstw w otoczeniu metropolii warszawskiej, Wydawnictwo Szkoły Fi nansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok.
3. D ostosow anie m ałych i średnich p rzedsiębiorstw do fu n kcjo n o w a n ia
w Unii Europejskiej, red. M. Bąk, P. Kulawczuk, IBnDiPP KIG, Warsza wa 1999.
4. D ośw iadczenia p ierw szeg o roku członkostw a - najw ażniejsze efekty
oraz p r ó b a oceny. B ilans korzyści i kosztów p rzystą p ien ia P olski do Unii Europejskiej - pierw sza p ró b a weryfikacji prognoz, p rzeg lą d wnio sków z raportów sektorowych, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczo ści, EURO Infocentre, kwiecień 2005 r.
5. Griffin R. W., Podstaw y zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa 2005.
6. Inform acja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględ nieniem stanu koniunktury w I I I kw. 2007, NBP, www.nbp.pl.
7. Jeżak J., Popczyk W., Winnicka-Popczyk A., Przedsiębiorstwo rodzinne.
Funkcjonow anie i rozwój, Diffin, Warszawa 2004.
8. Krajewski K., Funkcjonow anie M S P w warunkach gospodarki rynko
wej i ich możliwości rozwojowe, Prezes Instytutu Przedsiębiorczości i Sa morządności sp. z o.o., http://www.medianet.pl (20.05.2008).
9. Krajewski K., Funkcjonow anie M S P w warunkach gospodarki rynko
wej i ich możliwości rozwojowe, www.medianet.pl (29.08.2006).
10. M ałe i średnie przedsiębiorstwa kołem napędowym p olskiej gospodar
ki, www.bankier.pl (09.11. 2005).
11. M etoda SWOT, www.biznesplan.com.pl (17.11.2004).
96 Agnieszka Czajkowska
12. Obroty handlu zagranicznego ogółem i w edług krajów I - X I 2004 r., Główny Urząd Statystyczny, www.stat.gov.pl (I-XI.2004).
13. Piasecki B., Przedsiębiorczość i mała firm a , Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1997.
14. Piątkowski W., Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, Wy dawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, www.mikro.univ. szcze- cin.pl (10.02.2008).
15. PK PP „Lew iatan" - raport na tem at gospodarki i po lskich przedsię
biorstw, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan, War szawa, 31 lipca 2007 r., www.inwestycje.pl (1.08.2007).
16. Polak E., Procesy dostosowawcze sektora małych i średnich przedsię
biorstw w Polsce do w ym ogów Unii Europejskiej, [w:] Integracja g o
spodarcza w Europie. A sp e k ty m eto d o lo g iczn e i p o ró w n a w cze, red. W. Starzyńska, S. Bartczak, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2002.
17. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, www.parp.gov.pl (2007 r.). 18. Przedsiębiorczość w Polsce 2007, Ministerstwo Gospodarki, Dokument
przyjęty przez Radę Ministrów 27 lipca 2007 r., Warszawa 2007.
19. R a p o rt o stanie sektora m ałych i średnich p rzedsiębiorstw w Polsce
w latach 2 0 0 5-2 0 06 , red. S. Pyciński, A. Żołnierski, Polska Agencja Roz woju Przedsiębiorczości, Warszawa 2007.
20. R ola m ałych i średnich przedsiębiorstw w rozwoju regionalnym , red. J. Chojka, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2002.
21. Skowronek-Mielczarek A., M ałe i średnie przedsiębiorstw a - źródła f i
nansowania, C.H. Beck, Warszawa 2007.
22. Starczewska-Krzysztoszek M., R a p o rt z badań „M onitoring kondycji
sektora M S P 2 0 0 7 " PK P P Lew iatan, cz. I: K onkurencyjność m ałych
i średnich przedsiębiorstw 2007, październik 2007.
23. Śliwa J., Przygoda M., Fundusze unijne ja k o precyzyjne źródło fin a n so
w ania rozwoju i działalności m ałych i średnich przedsiębiorstw , [w:] Turyna J., W Szczęsny, Finansowe uwarunkowania rozwoju organizacji
gospodarczych, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersy tetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
24. www/news.nsf (2005 r.). 25. www2.ukie.gov.pl (2005 r.).
26. Zm iany strukturalne grup pod m io tó w gospodarki narodow ej w 2006
Summary
The aim of the article was the analysis o f weaknesses and strengths o f Polish SME were as well as opportunities and threats, which appeared for them after European integration. Results of the analysis show that Polish SME similarly to other union enterprises, determines a lot of positive features which condition the development o f competitive economy. They contributed in a significant degree to the development of GDB growth, employment and investment activity in the country.On the other hand, Polish businessmen and their economic subjects have many specific defects, which decide about “coming o f f ’ from European stan dards. External factors o f Polish SME surroundings e.g. social, demographic, geographical, research and developmental can make up chances o f their per spective development. Howeverto build working strategies they also have to take into account some threats resulting from globalizing Union’s economy inde ed: legal, administrative, financial and institutional. The general balance o f the results o f Polish SME sector shows that in the first years o f integration they succesfully faced the new European reality, but they should intensify the invest ment activity, international exchange and realization o f competition strategy to keep positive increasing tendencies o f economy.