Społeczna misja współczesnych podmiotów sektora ekonomii społecznej jest zbieżna w skali makroekonomicznej z polityką społeczną państwa i organizacji rządowych, ponieważ w każdym społeczeństwie występują społeczne i kultu rowe obszary zagrożone ubóstwem, wyuczoną lub nabytą niezaradnością, spo łecznym wykluczeniem, marginalizacją, zwiększające skalę potencjalnej pato logii społecznej, której skutki odczuwa cała społeczność. Pomoc tym grupom społecznym leży w interesie całego społeczeństwa w skali makro- i mikroeko nomicznej, w ramach sektora publicznego i prywatnego i może być realizowa na poprzez alokację redystrybucyjną budżetu państwa, lub rynkową (podmio ty ES).
Podmioty ES funkcjonują w środowisku komercyjnym i realizują swą misję w warunkach alokacji rynkowej, co wiąże się z większym ryzykiem wobec bier nych form pomocy społecznej. Działalność podmiotów ES jest nastawiona na likwidację przyczyn a nie skutków marginalizacji społecznej pewnych grup spo łeczeństwa, przynosząc korzyści w długim okresie przez przyspieszanie i harmo nizację rozwoju społeczno-gospodarczego w makroskali.
Warto na tym tle sięgnąć do zasad reformy sektora społecznego państwa, które sformułowane przez Janosa Kornaia dla potrzeb transformacji ustrojowej, nadal stają się wartościami aktualnymi i uniwersalnymi. Są to:
• suwerenność jednostki nad dominacją państwa,
• solidaryzm społeczny, solidarność z jednostkami zagrożonymi marginalizacją (niepełnosprawni, gorzej wyposażeni finansowo, intelektualnie, społecznie), • konkurencja i różnorodność form organizacji i własności zastępująca różne
formy monopolu władzy,
19 J. J. Wygnański, Ekonomizacja organizacji pozarządowych, [w:] Ekonomia społeczna
196 Maria Płonka
• bodźce pobudzające do działania i efektywności,
• nowa rola państwa - pośrednia odpowiedzialność za realizację funkcji spo łecznych poprzez nadzór, zabezpieczenie i osłonę w roli ostatniej instancji, • przejrzystość prawna i instytucjonalna działalności społecznej,
• czasowy harmonogram ewolucji polityki społecznej (wydłużony),
• zrównoważony wzrost i zachowanie właściwych proporcji miedzy zasobami pro-wzrostowymi oraz przeznaczonymi na funkcjonowanie i rozwój sektora usług społecznych,
• zapewnienie finansowania zobowiązań społecznych państwa (gwarancje bez pośrednie i pośrednie realizacji polityki społecznej państwa)20.
Z mikroekonomicznego punktu widzenia zarządzanie podmiotami ekonomii społecznej polega na wykorzystaniu ich specyficznych aktywów i atutów konku rencyjnych dla osiągnięcia korzystnych efektów społecznych. Do atutów sekto ra ES można zaliczyć:
• specyficzny rynek, oparty głównie na bazie członkowskiej spółdzielni i TUW lub zadaniach zleconych przez donatorów, samorządy, państwo (stowarzy szenia, fundacje, zakłady aktywności zawodowej i inne formy),
• marka, reputacja, wizerunek, które są podstawą zaufania i hojności dona torów,
• specyficzne produkty (działalność w „niszach rynkowych” nieatrakcyjnych dla komercyjnych jednostek, unikalne umiejętności, znawstwo i doświad czenie,
• kapitał społeczny (wolontariat, ludzie młodzi, wykształceni, zaangażowani). Istotnym problemem jest ocena efektywności działalności podmiotów ekono mii społecznej, która jest bardziej wielowymiarowa, niż w przedsiębiorstwie ko mercyjnym. Problematyka wyceny efektów społecznych jest przedmiotem od rębnego opracowania21, a w formie syntetycznej zawarta jest w tablicy 3.
20 Tekst inspirowany pozycjami: J. Kormai, Reform of the welfare sector in the post
socialist countries: a normative approach, [w:] J. Nelson, Ch. Tilly, L. Walker, Transforming
post communist political economies, National Academy Press, Waszyngton 1997, [w:] Ekono
mia społeczna a rozwój..., op. cit., s. 66.
21 Szerzej w: M. Płonka, Wybrane problemy rachunku kosztów i korzyści społecznych
Tablica 3. Elem enty w yceny efektów społecznych - podstaw ow e różnice
Zarządzanie podmiotami ekonomii społecznej... 197
To na co wpływamy bezpośrednio
To na co wpływamy pośrednio
Nakłady Działania Produkty Rezultaty (efekty): Oddziaływanie (efekty): Zgodne z realizacją misji
społecznej organizacji - finansowe, - społeczne - finansowe, - społeczne Audyt
\
Monitoring.
Ewaluacja 1 1—Źródło: opracowanie w łasne inspirowane za: J. Perek-Białas, B. W orek, Ewalu acja interw encji
społe cznych, [w:] Zarządzanie podm io tam i ekonomii sp ołecznej, red. J. Hausner, M SAP UEK,
Kraków 2007, s. 155.
Bibliografia
1. Błaszczyk B., Noblista o d małych kredytów, „Rzeczpospolita”, 23.01.2007. 2. Brzozowska J., Spółdzielnia ja k o p o d m io t ekonomii społecznej, „Ekono
mia Społeczna” 2007, nr 1.
3. Defourny J., Przedsiębiorstwo społeczne w poszerzonej Europie. K o n
cepcja i rzeczywistość, [w:] Ekonom ia społeczna, Kraków 2004, Związek Lustracyjny Spółdzielni Pracy, Ministerstwo Polityki Społecznej, Warszawa. 4. Gumkowska M., Herbst J., Podstawowe fa k ty o organizacjach po za rzą
dowych. R aport z badania 20 0 6 Stowarzyszenie Klon/Jawor, Fundacja Batorego, Warszawa 2006.
5. Hausner J., Ekonom ia społeczna ja k o kategoria rozwoju, wersja robocza MSAP Akademii Ekonomicznej w Krakowie, materiał niepublikowany. 6. Hausner J., Izdebski H., Wstępne założenia ustawy o przedsiębiorstwie
społecznym. Materiał przygotowawczy, niepublikowany, 2007.
7. Hausner J., Kwiecińska D., Pacut A., Przyszłość państw a opiekuńczego, [w:] Ekonom ia społeczna a rozwój, red. J. Hausner, MSAP UEK, Kraków 2007.
8. Havel V., Summ er meditations on politics. M orality a n d civility in a time
o f transition, Faber and Faber, London 1992.
9. Kaźmierczak T., Zrozumieć ekonomię społeczną, [w:] K apitał społeczny.
Ekonom ia społeczna, red. T. Kaźmierczak, M.Rymsza, Instytut Spraw Pu blicznych, Warszawa 2007.
198 Maria Płonka
10. Kędziorek F., Cieśla S., Spółdzielczość w zarysie, Wyd. AE, Kraków 1985. 11. Kormai J., Reform o f the welfare sector in the post-socialist countries:
a norm ative approach, w: J. Nelson, Ch. Tilly, L. Walker, Transforming
p o s t com m unist p olitica l econom ies, National Academy Press, Waszyng ton 1997.
12. Pearce J., Social enterprise in anytown, Londyn: Colouste Gunbelkian Fo undation. Praga Ekonomia społeczna 2002. Pierwsza Europejska Konferen cja na temat Ekonomii Społecznej w Europie Środkowo-Wschodniej, Praga, 24-25 października 2002. Materiały.
13. Perek-Białas J., Worek B., Ewaluacja interwencji społecznych, [w:] Za
rządzanie podm iotam i ekonomii społecznej, red. J. Hausner, MSAP UEK, Kraków 2007.
14. Płonka M ., D ylem aty finansow ania podm iotów ekonomii społecznej, „Eko nomia Społeczna” 2008, nr 1.
15. Płonka M., Pozycja towarzystw ubezpieczeń wzajemnych na polskim ryn
ku ubezpieczeniow ym , [w:] N ow e w yzw ania dla rynków ubezpieczeń
w krajach Europy Środkowej i W schodniej, red. W. Sułkowska, UEK, Kraków 2007.
16. Płonka M., Wybrane problem y rachunku kosztów i korzyści społecznych
podm iotów ekonomii społecznej, „Ekonomia Społeczna” 2008, nr 2. 17. Skąpska G., Społeczeństw o obywatelskie: kontekst i p łaszczyzny fu n k
cjonowania, [w:] Ekonom ia społeczna a rozwój, red. J. Hausner, MSAP UEK, Kraków 2007.
18. Wygnański J. J., Ekonom izacja organizacji pozarządow ych, [w:] Ekono
mia społeczna a rozwój, red. J. Hausner, MSAP UEK, Kraków 2007. 19. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z 24 kwietnia
2003 r. (Dz. U. z 2003 r., nr 96, poz. 873, ze zmianami; Dz. U. z 2003 r., nr 96, poz. 874 ze zmianami).
20. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z 22 maja 2003 r. (Dz. U. z 2003 r., nr 124, poz. 1151 z późn. zmianami).
21. Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i ban kach zrzeszających z 7 grudnia 2000 r. (Dz. U. z 2000 r., nr 119, poz. 1252 z późn. zmianami).
22. Ustawa o restrukturyzacji banków spółdzielczych o BGŻ oraz o zmianie nie których ustaw z 24 czerwca 1994 r. (Dz. U. z 1994 r., nr 80, poz. 369 z późn. zmianami).
23. Ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych z 14 grud- naia 1995 (Dz. U. z 1996 r., nr 1, poz. 2 z późn. zmianami).
24. Ustawa o spółdzielniach socjalnych z 27 kwietnia 2006 r. (Dz. U. z 2006 r., nr 94, poz. 651 ze zmianami).
25. Ustawa o fundacjach z 6 kwietnia 1989 r. (Dz. U. z 1991 r., nr 46, poz. 203 z późn. zmianami).
26. Ustawa o stowarzyszeniach z 7 kwietnia 1989 r. (Dz. U. z 2001 r., nr 79, poz. 855 z późn. zmianami). 27. www.badania.ngo.pl. 28. www.cepcmaf.org. 29. www.dwefs.gov.pl. 30. www.efs.gov.pl. 31. www.ekonomiaspoleczna.pl. 32. www.funduszestrukturalne.pl. 33. www.knf.gov.pl.
Summary
Objects o f social economy, that is the objects which do not expect to pursue profit, are a supplement and an alternative for economic objects interested in pursuing profit.
The aim o f the article is to analyze the areas and possibilities o f manage ment of social economy objects in the conditions of competition with commercial companies in the macro - and microeconomic sense. This is the basis to discuss the problem of whether the management of social economy objects is a relic of the past or an important direction of the future.
The article presents classification and rules o f contemporary social economy objects, their mission in today’s economy in the historic retrospect and the rules o f operating in the past and now, basing on case studies and existing system solutions.