Czynniki związane z otoczeniem makroekonomicznym

2. czynniki związane z otoczeniem bliższym (konkurencyjnym), do których zalicza się:

klientów, konkurencję, dostawców, regulatorów,

3. czynniki wewnętrzne organizacji, takie jak: struktura, system zarzadzania, finanse, posiadane zasoby.

Ostatnia grupa czynników, ze względu na specyfikę małych i średnich przedsiębiorstw, została wzbogacona o te, związane z osobą właściciela-menedżera, gdyż jego kompetencje, postawa i działania mają kluczowy wpływ na funkcjonowanie i rozwój podmiotów zaliczanych do tego sektora.

1.4.2 Czynniki związane z otoczeniem makroekonomicznym Polityczno-prawne

Duże znaczenie dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw ma polityka państwa i akty prawne regulujące działalność małych i średnich przedsiębiorstw. Istotną kwestią, w odniesieniu do sfery politycznej, jest konieczność, a zarazem możliwość wypełniania dyrektyw związanych z opracowaną, przez Komisję Europejską, „kartą małych i średnich przedsiębiorstw”. Wszystkie te dokumenty w dość istotny sposób wspierają podmioty działające w sektorze MŚP, umożliwiając im odpowiedni rozwój. W szczególności należy tu podkreślić dostępność różnego rodzaju form wsparcia, wykorzystujących zarówno programy krajowe jak i unijne. Istotnym elementem jest np. zmniejszenie wymogów biurokratycznych związanych z zakładaniem własnej działalności, zwolnienia z podatków i innych opłat na rzecz Państwa czy też wielość form prawnych, w jakich może być prowadzona działalność gospodarcza.

Niestety założenia polityki państwa nie zawsze są spójne z realnymi działaniami i obowiązującymi rozporządzeniami. Brak spójności lub kompleksowości stosowanych rozwiązań prowadzi do stanu niepewności i niemożności stosowania długofalowej strategii rozwoju, niestabilność i brak jasnych reguł postępowania może kreować sferę działań na granicy legalności lub wykraczających poza tę granicę⁷³.

Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw powinien być wspierany, odpowiednio opracowanymi i adekwatnymi do sytuacji gospodarczej oraz prawno-polityczne przepisami prawnymi. Tymczasem jak wskazuje M.G. Woźniak wielu przedsiębiorców ma poważne

72 M. Lisiński, Metody planowania strategicznego, PWE, Warszawa 2004, s. 73

73 L. Berliński, Zarządzanie…, op. cit., s. 22

67 problemy w interpretowaniu i stosowaniu przepisów prawnych i ustaw. Wynika to w głównej mierze z ich ilości oraz różnych źródeł pochodzenia. Przedsiębiorcy, a w szczególności ci prowadzący małe lub średnie organizacje, ze względu na koncentrację na swojej podstawowej działalności, ograniczenia kadrowe lub brak kwalifikacji mają problemy w śledzeniu zmian w ustawodawstwie, a także w interpretacji przepisów. Autor na podstawie przeprowadzonych badań wymienia następujące problemy najczęściej wskazywane przez małych i średnich przedsiębiorców: negatywny wpływ zmian przepisów prawnych (niekiedy z mocą prawną wstecz), brak przepisów wykonawczych do ustaw, brak ujednoliconych tekstów nowelizowanych ustaw⁷⁴. Rozwiązaniem tego problemu może być doradztwo prawne oferowane firmom w ramach programów pomocowych lub też przez instytucje publiczne np. w formie punktów obsługi przedsiębiorcy.

Na problemy w sferze polityczno-prawnej zwracali również uwagę przedsiębiorcy aglomeracji łódzkiej. Do najczęściej wymienianych czynników ograniczających ich możliwości rozwojowe zaliczyli oni: skomplikowane przepisy prawne, niestabilność systemu prawnego, trudności w interpretacji przepisów, niewydolność wymiaru sprawiedliwości⁷⁵.

Inną sferą uwarunkowań w tej grupie czynników jest polityka fiskalna państwa.

Przykładem jest wprowadzenie podatku liniowego dla osób samozatrudnionych, które wybierając tę formę opodatkowania i uzyskując odpowiedni poziom dochodów mogą obniżyć poziom swoich obciążeń. Kolejną zmianą, która została wprowadzona w 2011 roku jest nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług, która podniosła dotychczasową stawkę z 22% na 23% oraz opodatkowała wiele produktów i usług. Takie zmiany powodują wzrost cen obniżają poziom uzyskiwanej marży, jeśli przedsiębiorca przejmie powstałe obciążenia.

Reasumując stosowane rozwiązania prawne oraz polityka państwa powinna umożliwiać małym i średnim przedsiębiorstwom efektywne funkcjonowanie, a już na pewno nie ograniczać go. Wielość i czasami niespójność przepisów prawnych powoduje jednak, że przedsiębiorcy mają problemy z podjęciem właściwych decyzji lub z odpowiednią interpretacją przepisów. Sytuacje te stanowią jednak obszar analiz i podejmowane są działania ukierunkowane na wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości. Przykładem jest uruchomiony od 1 lipca 2011 roku system internetowy umożliwiający dokonywanie elektronicznego wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Jak wskazują jednak eksperci nie rozwiązuje to wszystkich problemów, gdyż w dalszym ciągu konieczne jest bezpośrednie złożenie dokumentacji w innych urzędach.

74 M. G. Woźniak, Rozwój…, op. cit., s. 134

75 M. Matejun, Bariery…, op cit., s. 235-245

68 Ekonomiczne

Czynniki ekonomiczne obejmują aktualną sytuację jaka występuje na rynku krajowym, a także na innych rynkach, na których działają małe i średnie przedsiębiorstwa.

Pojawiająca się recesja w krajach zachodniej Europy i w Ameryce w dość dużym stopniu wpłynęła na efektywność funkcjonowania podmiotów, eksportujących swoje towary i usługi za granicę. Okres spowolnienia gospodarczego, który pojawił się w Polsce przyczynił się do obniżenia siły nabywczej społeczeństwa, co mogło uniemożliwić osiąganie zakładanego poziomu wzrostu lub wręcz przyczynić się do znacznego pogorszenia sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw duże znaczenie ma aktualna sytuacja gospodarcza kraju, gdyż z jednej strony będzie ona wpływać na nastroje społeczne, siłę nabywczą społeczeństwa, a także, co często okazuje się kluczowe, na parametry rynku finansowego. Wysoka inflacja lub zła sytuacja na rynkach finansowych skutkuje znacznym utrudnieniem pozyskania kapitału na finansowanie działalności z instytucji bankowych, które chcąc się zabezpieczyć, stawiają wyższe wymagania co do poziomu zabezpieczenia zobowiązań lub też podnoszą oprocentowanie kredytów, zwiększając ich koszt.

F. Bławat analizując czynniki wpływające na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw wskazuje na występowanie bariery popytu, która jest mocno uzależniona od sytuacji gospodarczej. Bariera popytu jest osłabiana w okresie dobrej koniunktury, kiedy natomiast gospodarka znajduje się w fazie recesji, bariera popytu silniej hamuje wzrost MŚP⁷⁶. Jest to powiązane pośrednio i bezpośrednio ze wskazaną wcześniej siłą nabywczą społeczeństwa.

Czynnikiem ekonomicznym o dużej sile oddziaływania na rozwój tych podmiotów jest poziom bezrobocia. Wysokie bezrobocie zwiększa podaż na rynku pracy, co skutkuje obniżeniem stawek wynagrodzeń. Pracodawca działający na rynkach, na których znajduje się duża liczba osób bez pracy może w istotnym stopniu ograniczyć koszty funkcjonowania. Na rynkach, na których poziom bezrobocia jest niski, znacznie trudniej jest znaleźć odpowiednich pracowników, właściwie przygotowanych do realizacji przypisanych im zadań. Skutkuje to z jednej strony wzrostem kosztów, wynikających z konieczności zaoferowania wyższych stawek, by pozyskać odpowiednich pracowników (obniży się wówczas rentowność działania), z drugiej zaś ogranicza lub uniemożliwia rozwój firmy ze względu na brak wykwalifikowanego personelu.

76 F. Bławat Przetrwanie…, op. cit., s. 63-64

69 Społeczne

Do tej grupy czynników należy zaliczyć w głównej mierze, wynikające z uwarunkowań kulturowych, społeczne postrzeganie małej przedsiębiorczości, oraz cechy demograficzne społeczeństwa (przede wszystkim poziom i kierunek wykształcenia).

Niekorzystne postrzeganie małych i średnich przedsiębiorstw znajduje wyraz między innymi w preferencjach dotyczących miejsca zatrudnienia. Większość osób poszukujących pracy dąży raczej do jej podjęcia w przedsiębiorstwach dużych, niż w małych lub średnich.

Wynika to z kilku powodów: poczucia, że duża firma jest bardziej stabilna i daje większe bezpieczeństwo, przekonania o możliwości uzyskania wyższych dochodów pracując w firmie dużej oraz dążenia do rozwoju zawodowego, bardziej dostępnego w firmach posiadających wypracowane metody działania, standardy i procedury.

Czynniki związane z cechami demograficznymi należy w głównej mierze rozpatrywać w kontekście poziomu i kierunku wykształcenia społeczeństwa. Badania „Bilans Kapitału Ludzkiego” realizowane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości i Uniwersytet Jagielloński⁷⁷ wskazują, że Polska posiada bardzo dużą dynamikę wzrostu poziomu wykształcenia, jednak osiągamy znacznie gorsze wskaźniki w odniesieniu do udziału wykształcenia kluczowego, z punktu widzenia Gospodarki Opartej na Wiedzy (GOW).

Problemem jest niewystarczający udział wykształcenia technicznego i matematycznego oraz zbyt dominujące wykształcenie humanistyczne. Sytuacja ta powoduje powiększenie się dysproporcji pomiędzy oczekiwanymi przez pracodawców, a posiadanymi przez pracowników kompetencjami.

Kolejnym czynnikiem determinującym rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, a powiązanym z obszarem społecznym jest skłonność do współpracy. Obecnie bardzo mocno promuje się ideę klastrów lub innych powiązań biznesowych, umożliwiających osiąganie lepszych efektów biznesowych. W krajach Europy zachodniej oraz w Ameryce funkcjonują różnego rodzaju stowarzyszenia, zrzeszenia i grupy przedsiębiorców, działających w jednej branży lub na jednym rynku. Głównym celem podejmowania takich aktywności jest wymienianie się informacjami na temat sposobów działania, źródeł konkurencyjności, sytuacji na rynkach, a także wzajemne wspieranie się. Skutkiem tego typu aktywności jest poprawa efektywności działania i tym samym rozwój. Niestety wydaje się, że w Polsce przedsiębiorcy nie są skłonni do dzielenia się doświadczeniami z różnymi podmiotami działającymi w sektorze MŚP. Niechętnie wymieniają swoje doświadczenia, udzielają

77 Szczegółowe wyniki badań oraz opracowane raporty są dostępne na stronie http://bkl.parp.gov.pl/materialy-konferencyjne stan na 11.07.2011 roku

70 informacji o swoich firmach, ze względu na obawę, że informacje te zostaną wykorzystane przez konkurencję do uzyskania przewagi, co doprowadzi do znacznego pogorszenia się sytuacji rynkowej firmy lub też jej upadku⁷⁸.

Techniczno-Technologiczne

Obszar ten dotyczy metod, które pozwalają organizacji realizować założone cele, a zaliczyć do niego możemy np. technologię wytwarzania, systemy informatyczne, infrastrukturę (maszyny, urządzenia). Jedną z miar postępu technicznego jest wskaźnik innowacyjności gospodarki. Do wyliczenia tego parametru wykorzystuje się między innymi dane o: nakładach na działalność B+R, liczbie wynalazków zgłaszanych do Europejskiego oraz Amerykańskiego Urzędu Patentowego, udziale wyrobów wysokiej techniki w eksporcie i wydatkach na technologie informacyjno-telekomunikacyjne. Wyniki za 2007 rok wskazują, że Polska jest na 24 miejscu w Europie, a średni poziom innowacyjności krajów UE-27 może uzyskać za ok. 20 lat⁷⁹. Informacje te pozwalają stwierdzić, że poziom rozwoju techniczno-technologicznego nie będzie kluczowym czynnikiem wpływającym na rozwój firm z sektora MŚP. Potrzeba wykorzystania nowoczesnych technologii wiązać się będzie bowiem z koniecznością ich zakupu od podmiotów zagranicznych, co ze względu na koszty może być barierą nie do pokonania.

Potrzeba zintensyfikowania działań w obszarze rozwoju techniczno-technologicznego w Polsce znalazła wyraz w uruchomieniu Sektorowego Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, którego założeniem jest wspieranie przedsiębiorstw w opracowywaniu innowacji oraz udostępnianie ich szerokiej grupie podmiotów. Przykładem może być realizowanie w ramach Priorytetu 8 działań ukierunkowanych na świadczenie usług business to business (B2B). Innymi obszarami pomocy w ramach tego programu jest np. wsparcie w zakładaniu nowych przedsiębiorstw innowacyjnych, dofinansowywanie zakupu nowych technologii lub udzielanie preferencyjnej pożyczki technologicznej.

Rozwój tej sfery odbywa się także poprzez powstawanie ośrodków transferu technologii, parków technologicznych, inkubatorów i innych podmiotów wspierających przedsiębiorców w innowacyjnej działalności.

Szansą dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, poprzez wykorzystanie nowoczesnych technologii, jest otwarta na współpracę postawa ośrodków naukowych i badawczo-rozwojowych. Obecnie podejmowanych jest coraz więcej badań zorientowanych na promowanie współpracy sektora nauki z sektorem biznesu.

78 M. G. Woźniak, Rozwój…, op. cit., s. 132

79 D. Grodzka, A. Zygierewicz, Innowacyjność polskiej gospodarki, INFOS nr 6 (30), 27 marca 2008,

71 1.4.3 Czynniki zewnętrzne, otoczenie bliższe

Partnerzy

Istotną rolę w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw odgrywa współpraca z innymi podmiotami działającymi w tym samym sektorze, branży lub na tym samym rynku.

Dzięki kooperacji możliwe jest bowiem uzyskiwanie korzyści, które są w głównej mierze domeną dużych przedsiębiorstw: skali i zakresu. Korzyści skali związane są z osiąganiem wyższej wydajności, rentowności lub obniżeniem kosztów wskutek połączenia potencjałów biznesowych lub oczekiwań większej liczby małych i średnich przedsiębiorców. Przedmiotem wspólnego działania będzie zlecanie badań rynku, reklamy lub np. dystrybucji produktów.

W sytuacji takiej koszty związane z realizacją tych zadań w przeliczeniu na jednostkę produktu lub usługę maleją a dodatkowo możliwe jest podniesienie ich jakości dzięki profesjonalizmowi wykonania. Korzyści zakresu odnoszą się do możliwości zwiększenia penetracji rynku na którym działa przedsiębiorstwo lub też poszerzenia go. Wiąże się to w głównej mierze z wypracowaniem więzi kooperacyjnych, które pozwalają na rozszerzenie zakresu produkcji, dystrybucji lub usług ⁸⁰.

Dostawcy

Pożądaną sytuacją (wspierającą rozwój) jest taka, gdy na rynku, na którym działa przedsiębiorstwo funkcjonuje wielu dostawców. Pozwala to wówczas na wypracowanie lepszych warunków współpracy w zakresie ceny, jakości i terminów dostaw.

W odniesieniu do dostawców istotną kwestią jest również możliwość personalizacji zleceń i zamówień. Niektóre małe i średnie przedsiębiorstwa dążą do stworzenia unikalnego produktu lub usługi i poszukują specyficznych surowców, półproduktów lub rozwiązań. Występowanie na danym rynku wielu dostawców zwiększa prawdopodobieństwo nawiązania współpracy z podmiotem, który będzie w stanie sprostać oczekiwaniom związanym ze specyfikacją.

Konkurenci

Ta grupa podmiotów, znajdujących się w otoczeniu organizacji, może zarówno wspierać jak i ograniczać możliwości rozwojowe małych i średnich przedsiębiorstw.

Występowanie na danym rynku dużej liczby konkurentów z jednej strony ogranicza jego potencjał, z drugiej zaś staje się czynnikiem pobudzającym innowacyjność i kreatywność, przyczyniając się tym samym do rozwoju organizacji w obszarze posiadanej oferty.

Brak konkurentów na rynku lub ich niewielka liczba, powoduje, że przedsiębiorstwu łatwiej jest zaistnieć i dotrzeć z ofertą do klientów. W sytuacji takiej szybko osiągnie ono

80 M. Strużycki, Zarządzanie…, op. cit., s.20

72 wzrost w zakresie ilości obsługiwanych klientów lub też poziomu sprzedaży. W dłuższej perspektywie przyczyni się to do rozwoju np. w obszarze organizacyjnym lub też produktowym wynikającym z chęci wprowadzenia dóbr i usług komplementarnych lub substytucyjnych. Sytuacja, w której na danym rynku występuje niewielka liczba konkurentów może jednak prowadzić do stagnacji. W momencie uzyskania odpowiedniego poziomu przychodów ze sprzedaży i zysków, małe lub średnie przedsiębiorstwo znajduje się na trzecim etapie rozwoju, opisanym przez N. Churchila i V. Lewis, określanym jako „sukces”, a właściciel może wycofać się z podejmowania dalszych działań rozwojowych, zadowalając się obecną sytuacją.

1.4.4 Czynniki wewnętrzne Zasoby ludzkie

Zatrudnieni w organizacji pracownicy są zasobem, który w sposób bezpośredni wpływa na rozwój przedsiębiorstwa. Istotne znaczenie mają tutaj takie aspekty jak:

• kompetencje pracowników gdyż pozwalają na realizowanie zakładanych celów przy zachowaniu wysokiej efektywności,

• stabilność kadr (wyrażona wskaźnikami fluktuacji), wpływa ona bowiem na zachowanie ciągłości realizowanych działań, a dodatkowo pozwala na zachowanie w organizacji odpowiedniego poziomu know-how i ogranicza koszty związane z przygotowaniem nowych pracowników do realizacji zadań,

• dopasowanie zasobów ludzkich do aktualnych potrzeb przedsiębiorstwa. Wyraża to zasadność stanu liczebności pracowników oraz ich jakość, rozumianą jako zgodność posiadanych kompetencji z oczekiwaniami stanowiska pracy⁸¹.

W sposób szczegółowy wpływ posiadanych zasobów ludzkich na możliwości rozwojowe firm opisany został w rozdziale 2. Przedstawiono w nim założenia dotyczące budowania przewagi konkurencyjnej z wykorzystaniem kapitału ludzkiego.

Lokalizacja firmy

Odpowiednia lokalizacja ułatwia dotarcie do grupy potencjalnych klientów a dodatkowo umożliwia obniżenie kosztów. Wynika to w głównej mierze z:

• redukcji lub wyeliminowania kosztów transportu,

• szybszej zmiany wielkości produkcji w zależności od popytu,

• ograniczania lub wyeliminowania kosztów magazynowania,

• ograniczania sfery działalności wspierającej i pośrednioprodukcyjnej,

81 F. Bławat, Przetrwanie …, op. cit., s. 45-48

73

• możliwości pozyskiwania informacji zwrotnych od klientów i dostosowywania się do ich potrzeb.

Należy jednak podkreślić, że wiele małych i średnich firm działa bardzo prężnie zapewniając sobie rozwój bez wykorzystania bazy lokalowej w pobliżu swojej grupy odbiorców. Rozwój technologiczny umożliwia świadczenie wielu usług oraz sprzedaż za pośrednictwem Internetu⁸².

W cytowanych już badaniach realizowanych przez M. Matejuna, właściciele MŚP w odniesieniu do lokalizacji wskazywali na następujące trudności ograniczające ich rozwój:

niedostateczna baza lokalowa, problemy z wyborem oraz znalezieniem odpowiedniej lokalizacji, wysoka cena gruntów oraz budynków, wysokie koszty wynajmu pomieszczeń, koszty remontów pomieszczeń oraz dostosowywania ich do potrzeb firmy⁸³.

Finansowe

W początkowej fazie małe firmy są finansowane w głównej mierze z kapitałów własnych, co zapewnia samodzielność i niezależność. Wielkość tego kapitału determinuje jednak możliwości rozwojowe na początku działalności. Wraz z przechodzeniem do kolejnych etapów rozwoju i koniecznością poszerzania działalności zwiększa się zapotrzebowanie na środki finansowe, które mogą być pozyskiwane już głównie z instytucji zewnętrznych. W odniesieniu do aspektów finansowych można zatem stwierdzić, że:

• kapitały własne są podstawowym źródłem finansowania od powstania firmy do etapu jej wczesnego wzrostu, w kolejnych etapach źródłem stają się zatrzymane zyski,

• fundusze publiczne, o ile są dostępne mogą być źródłem finansowania niezależnie od fazy rozwojowej firmy,

• regionalne agencje rozwoju wspomagają firmy tylko w fazie powstawania i wczesnego wzrostu,

• nieformalni inwestorzy finansują firmę w fazach rozruchu, wczesnego wzrostu i ekspansji,

• inwestorzy instytucjonalni i publiczny rynek kapitałowy stanowią źródła finansowania dopiero, gdy firma staje się średnią lub dużą⁸⁴.

Właściciel / menedżer

Założyciel firmy odgrywa kluczową rolę w jej rozwoju w szczególności na początkowych etapach działalności. Kluczowe znaczenie ma tu przedsiębiorcza postawa, którą powinien się

82 Ibidem, s. 28

83 M. Matejun, Bariery…, op.cit.,

84 Ibidem s. 29

74 charakteryzować właściciel, a przejawiająca się w podejmowaniu inicjatyw, dynamizmie w działaniu, kreatywności, innowacyjność, skłonności do podejmowania ryzykownych decyzji i elastyczności w dopasowaniu do wymagań rynku⁸⁵.

Niestety tak duża rola właściciela menedżera dla rozwoju organizacji niesie ze sobą pewne zagrożenia. Brak odpowiednich kompetencji może spowodować znacznie obniżenie efektywności działania, ograniczenie możliwości rozwojowych a nawet upadłość. Najważniejsze błędy jakie może popełnić właściciel/menedżer to:

• skłonność do traktowania przedsiębiorstwa jako prostego systemu,

• nieumiejętność dostrzegania wielostronnych zależności i sprzężeń zwrotnych,

• nieumiejętność (lub niechęć) do myślenia perspektywicznego, koncentracja na danej chwili bądź bardzo krótkich przedziałach czasu,

• nieumiejętność rozróżnienia czynników wpływających na stan firmy,

• trudności w podziale pracy i koordynacji działań w miarę wzrostu przedsiębiorstwa⁸⁶. Istotne znaczenie w tym obszarze ma również poziom kompetencji właściciela, a w szczególności posiadanie wiedzy z zakresu sprzedaży, marketingu, zarządzania organizacją i ludźmi, a także komunikacji.

Techniczne, park maszynowy

Czynnikami, które mogą ograniczyć możliwości produkcyjne, a tym samym opóźnić lub spowolnić rozwój małych i średnich przedsiębiorstw są: przestarzały park maszynowy i stare technologie, niewystarczające moce produkcyjne, problemy związane z transferem technologii oraz trudności w nadążaniu za postępem technologicznym⁸⁷. Elementy te, w sposób bezpośredni powiązane są z rodzajem oferowanych produktów i usług, ale również z możliwościami finansowymi organizacji. Istotne jest jednak to, że wykorzystanie nowoczesnych technologii bardzo silnie powiązane jest z kompetencjami zatrudnionych pracowników. Kompetencje te obejmują specjalistyczną wiedzę i umiejętności, niezbędne do wykorzystywania odpowiednich narzędzi i realizowania procesów, ale również inicjatywę, kreatywność i innowacyjność, wspierające doskonalenie wykorzystywanych procesów wytwórczych.

Komunikacja wewnętrzna i przepływ informacji

W grupie tej konieczne jest uwzględnienie dwóch aspektów: systemu pozyskiwania i analizowania informacji oraz ich przepływu wewnątrz organizacji. Identyfikowanie

85 M. G. Woźniak, Rozwój…, op.cit., s. 9

86 L. Berliński, Zarządzanie…, op. cit., s. 21

87 M. Matejun, Bariery…op. cit., s. 235-245

75 istotnych informacji z rynku wymaga wyczulenia pracowników na to, co jest istotne z punktu widzenia decyzji zarządczych oraz zapewnienia odpowiedniego funkcjonowania organizacji, ukierunkowanego na osiąganie strategicznych założeń. W tym celu wskazane jest opracowanie standardów raportowania działalności i archiwizowania pozyskanych danych.

Drugim istotnym elementem jest wypracowanie takiego systemu komunikacji w organizacji, by pracownicy wykazywali się otwartością w udostępnianiu sobie posiadanych informacji, gdyż wspiera to procesy związane z zarządzaniem wiedzą.

System zarządzania

Obejmuje wewnętrzne powiązanie pomiędzy poszczególnymi systemami w organizacji. Jak wskazano wcześniej jakość i złożoność zarządzania w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw mocno ewoluuje w zależności od poziomu ich rozwoju.

W pierwszych etapach będą to systemy uproszczone, które wraz ze wzrostami w zakresie liczby klientów bądź poziomu sprzedaży, przekształcać się będą w rozwiązania bardziej złożone. Zmiany w systemie zarzadzania stanowią istotną determinantę rozwoju,

W pierwszych etapach będą to systemy uproszczone, które wraz ze wzrostami w zakresie liczby klientów bądź poziomu sprzedaży, przekształcać się będą w rozwiązania bardziej złożone. Zmiany w systemie zarzadzania stanowią istotną determinantę rozwoju,

W dokumencie ROLA SZKOLEŃ PRACOWNIKÓW W ROZWOJU (Stron 68-0)