Elitarna turystyka eventowa 107

Literatura fachowa: Ta forma turystyki kulturowej mieści się w szerszym pojęciu art tourism [Hughes 2003, s. 53] odnoszącym się jednak zarówno do wydarzeń kulturalnych, jak i zwiedzania muzeów, a nawet miejsc wykopalisk archeologicznych [Kowalczyk 2008b, s. 39]. Kowalczyk nadaje temu szerszemu pojęciu polski odpowiednik w postaci terminu „turystyka kulturalno-artystyczna”.

Jednak od szeregu lat wyprawy turystyczne ukierunkowane na same tylko wydarzenia kulturalne są wyodrębniane i określane jako turystyka eventowa [Getz 1997, s.4-6; Page, Connell, 2009; Freyer 2000, s. 211nn; w polskich publikacjach: Mikos v. Rohrscheidt 2008a, s. 72-74; 2013c, Buczkowska 2008, s. 48; 2009a, s. 91-118]. Tak określana forma obejmuje zatem wycieczki podejmowane w celu uczestnictwa w koncertach, festiwalach operowych i innych wydarzeniach związanych z muzyką klasyczną oraz w innych jednorazowych lub cyklicznych wydarzeniach życia artystycznego [Freyer 1997, s. 129]. Należą do niej zatem także wycieczki na festiwale i spektakle teatralne (wyróżniane przez niektórych jako specyficzny rodzaj w ramach tej formy turystyki [Kowalczyk 2008b, s.39]). Eventy funkcjonujące w ramach tzw. kultury popularnej także stanowią magnesy turystyczne, wyprawy ukierunkowane na uczestnictwo w nich - m.in. ze względu na znaczące różnice w ich programach - określić wypada jednak jako popularną turystykę eventową i jako takie zaliczyć do odrębnego typu turystyki kulturowej. Wydarzenia kulturalne jako magnesy turystyki kulturowej i osnowę jej programów poddano analizie w odrębnej polskiej monografii [Krakowiak, Stasiak, 2014]

107 Słowo „event” do dziś budzi kontrowersje wśród językowych purystów, wśród nich także niektórych badaczy kultury i turystyki. Zastosowanie tego powszechnie używanego w innych językach europejskich terminu („event tourism”) i jego bezpośrednich tłumaczeń jako oficjalnego określenia jednej z form turystyki kulturowej, używanego w jej klasyfikacjach i analizach, opiera się nie tylko na istniejącej literaturze fachowej („event tourism” - Getz 1997, s.4-6; Page, Connell 2009;

„Event-Tourismus” - Freyer 2000, s. 211 nn), ale w przypadku języka polskiego ma także dodatkową przyczynę. Gdyby bowiem użyć tłumaczenia łacińskiego słowa „eventus” (wydarzenie) czy też angielskiego „event” (wydarzenie, ale także wypadek), to uzyskalibyśmy termin dwuznaczny: („turystyka wydarzeń / wypadków”?), z oczywistych powodów nie nadający się do użycia w określaniu wypraw turystycznych. Z kolei zastosowanie polskiego słowa „impreza”, w pewien sposób oddającego znaczenie słowa „event” oraz zakres tej formy turystyki kulturowej, także z uwagi na znaczenie przydawane mu w potocznym języku (np. „imprezować”) dla określenia tej formy wypraw jako „turystyki imprezowej” byłoby jeszcze bardziej dwuznaczne i nie nadawałoby się do użycia w literaturze fachowej. Dlatego autor skłonny jest do użycia międzynarodowego terminu „turystyka eventowa” i stosuje go konsekwentnie podobnie jak Buczkowska, która szerzej uzasadnia potrzebę takiego właśnie określenia [2009a, s. 93].

101 Mianem turystyki eventowej można określić podróże, których celem jest udział uczestników w specjalnie inscenizowanych imprezach o charakterze kulturalnym, mających ograniczony czas trwania i przyciągających turystów.

Kluczowym elementem powyższego określenia tej gałęzi turystyki jest międzynarodowe pojęcie „eventu” w jego powszechnie w dziedzinie kultury przyjmowanym znaczeniu jako „specjalnie zainscenizowanej imprezy o ograniczonym czasie trwania, odznaczającej się oddziaływaniem przyciągającym turystów”¹⁰⁸ Jeśli forma i treść tych imprez pozwala określić je mianem eventów kultury elitarnej (wysokiej), możemy także podróże nakierowane na uczestnictwo w nich zaliczyć do klasycznego segmentu turystyki kulturowej. Przykładem imprez tego rodzaju mogą być festiwale muzyki klasycznej i operowej, wielkie premiery teatralne lub operowe, festiwale i konkursy filmowe, kulturowe „lata tematyczne”

i związane z nimi imprezy i uroczystości, koncerty i wielkie wystawy (o ile nie są to stałe wystawy muzealne na miejscu).

Charakterystyczne elementy eventów kulturowych określają także samą turystykę eventową¹⁰⁹. Cechą najbardziej wyraźną jest jej zamierzona monotematyczność. I tak, odpowiednio do natury jednorazowych wydarzeń kulturalnych, podróże tego rodzaju posiadają wyraźnie wyartykułowany temat i akcent treściowy, tylko bowiem w ten sposób same eventy mogą odznaczać się na tle innych tego rodzaju wydarzeń. Tematowi wiodącemu podporządkowany jest cały program wycieczki, który uzyskuje przez to bardzo jednolity charakter. Ewentualne zwiedzanie, przedsięwzięcia o charakterze edukacyjnym czy nawet niektóre oferty kulinarne podczas takich imprez są w większym lub mniejszym stopniu powiązane z tematem eventu. Odstępstwa od tej reguły, jakimi jest obserwowane w ostatnich latach organizowanie podróży typu „incentive” z wbudowanym elementem eventu kulturowego jako swoistą kulminacją wielodniowej wycieczki, są na razie jeszcze stosunkowo rzadkie i dotyczą raczej eventów kultury popularnej. Wydaje się jednak, że jeśli ten trend się utrzyma, powstanie nowy typ turystyki, o charakterze motywacyjno–kulturowym [Van Nielsen 1997, s. 40nn]

Tematy turystyki eventowej charakteryzuje także (w przeciwieństwie np. do stałych tras tematycznych) pewna spektakularność i jednorazowość – eventy

108 Por. Freyer 1998, s. 19. Dosłowna definicja brzmi: „(Events sind)... speziell inszenierte oder herausgestellte Veranstaltungen von begrenzter Dauer mit touristischer Ausstrahlung”.

109 Twórcą terminu „event tourism“ w refleksji naukowej nad turystyką był Donald Getz. W swej pracy: „Event management and event tourism“, opublikowanej w Nowym Jorku w roku 1997 na stronie 11 zdefiniował on ten typ turystyki jako: ”a destination and marketing strategy to realize all the potential economic benefits of events”. Terminu Event-Tourismus na terenie języka niemieckiego używa po raz pierwszy w klasyfikacji gatunków turystyki kulturowej [Freyer 1997, s. 41].

102

kulturowe czerpią popularność i siłę przyciągania z efektu swej nadzwyczajności, który w dużej części stanowi także o ich atrakcyjności dla turystów. Z kolei z tego faktu wynika krótkotrwałość oferty turystyki eventowej – zajmujący się nią wyspecjalizowani touroperatorzy lub odpowiedzialne za nią agendy w biurach podróży poszukują zatem stale nowych impulsów do tworzenia i wprowadzania na rynek nowych propozycji wycieczek.

Z oczywistych względów podyktowanych ograniczonym czasem trwania eventu, turystykę eventową charakteryzuje brak elastyczności terminów i niemożność dopasowywania programów imprez do potrzeb konsumentów – jej oferty mają ściśle oznaczone, niezmienne terminy realizacji.

Turystyka eventowa chętnie korzysta z szerokiej reklamy własnej poszczególnych wydarzeń kulturalnych i posługuje się nią dla propagowania imprez wycieczkowych. Obniża przez to koszty własne, podejmując gotowe już hasła, utworzone i rozpowszechnione asocjacje oraz istniejące kanały dystrybucji. Często dołącza też ona swoje oferty do tworzonych wokół eventów pakietów usług lub korzysta z takich gotowych pakietów dla budowania konkretnego produktu.

W krajach wysoko rozwiniętych turystyka eventowa zalicza się do jednego z najszybciej rosnących sektorów całej palety usług turystycznych¹¹⁰. W dziedzinie oferty eventów kulturowych dostrzegana jest także pewna ewolucja, w której decydującą rolę odgrywa dążenie do zwiększenia roli elementu przeżyciowego widza. I tak o ile w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku większość wielkich imprez kulturalnych (a tym samym główny stymulator podróży eventowych) stanowiły jeszcze tradycyjne wydarzenia teatralne, jak premiery znanych lub awangardowych sztuk scenicznych, to w latach dziewięćdziesiątych ich miejsce jako główny typ oferty zajął musical (czyli rodzaj show kulturowego), zaś w ostatnich latach tzw. eventy na wolnym powietrzu (open air events) [Dreyer, Linne, 2006, s.40]. Prognozy dla dalszego rozwoju tej oferty kulturowej idą zaś w kierunku tworzenia i popularyzacji swoistego „,mixu” kulturowego, oddziałującego na możliwie wszystkie zmysły widzów. On to zdaniem badaczy będzie trendem wschodzącym w najbliższych latach i zdominuje także turystykę eventową w krajach rozwiniętych [Elgersson, s.40-41].

Wzrost liczby podróży eventowych jest jednym z rezultatów rosnącej konsumpcji przeżyć i wzrostu ogólnego poziomu wykształcenia klientów. Ludzie lepiej wykształceni częściej sięgają po ofertę kultury wysokiej. Także coraz liczniejsze miejscowości i regiony dostrzegają w wielkich imprezach i towarzyszących im przedsięwzięciach turystyki eventowej możliwość uzupełnienia

110 Dokładniejsze dane na temat klasyfikacji i rozmiarów turystyki eventowej w Europie, zob.

A. Elgersson 2005, s.44.

103 swojej oferty kulturowej, wyróżnienia się na tle innych oraz podniesienia własnej atrakcyjności i prestiżu. Regionom i miastom, które posiadają niewielki naturalny potencjał kulturowy, eventy oferują szansę budowania własnego image, pozyskania odwiedzających i pośrednio poprawy sytuacji ekonomicznej.¹¹¹ Fakt ten przyczynia się do wzrostu ilości destynacji turystyki eventowej, a tym samym do jej rozwoju.

Podróże eventowe kultury popularnej. Między innymi z uwagi na konieczność szukania coraz to nowych impulsów dla swojej oferty organizatorzy turystyki eventowej sięgają także chętnie poza ramy kultury wysokiej. Wprowadzają więc do programów wycieczki, których celem jest uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych związanych z tradycjami ludowymi, religiami, zwyczajami regionalnymi, wydarzeniami z dziedziny techniki, nauki i mediów. Ponieważ wydarzenia tego rodzaju, choć także krótkotrwałe, mają najczęściej naturę cykliczną (zazwyczaj powtarzają się corocznie), są one w stanie uzupełniać w ofercie imprezy ściśle kulturowe i jednorazowe. W tym miejscu należy zaznaczyć, że i sama stale rosnąca liczba cyklicznych lub jednorazowych wydarzeń o charakterze kultury popularnej także w coraz większym stopniu generuje przedsięwzięcia turystyczne.

Festyny ludowe, turnieje rycerskie, dni otwarte skansenów, tak zwane „dni miast”

i odbywające się w związku z tym inscenizacje przyciągają tłumy turystów, dla których organizuje się wycieczki. Tym samym coraz silniejszy jest trend tworzący pokrewną gałąź turystyki, który moglibyśmy określić adekwatną do jego natury nazwą: podróży eventowych kultury powszechnej¹¹². Nie wydaje się nam celowe, by osobno opisywać te wydarzenia jako impulsy dla przedsięwzięć turystycznych, poprzestaniemy zatem na tym stwierdzeniu oraz ukazaniu za pomocą grafiki różnego rodzaju eventów, występujących najczęściej w turystyce kulturowej.

Na jego podstawie nietrudno będzie się zorientować, które wydarzenia stanowią impuls do elitarnej turystyki eventowej, które zaś do imprez wyjazdowych kultury powszechnej. Większość z wypraw o charakterze kulturowym, korzystających z eventów tego rodzaju może zostać zaliczona do opisanej na innym miejscu turystyki żywej historii, część zaś do turystyki miejskiej i regionalnej. Osobną grupę

111 Por. Schwegmann M., 2000, s. 12.

112 Por. Freyer 2000, s. 215. Autor wylicza wśród eventów, będących impulsami do podróży kulturowych prócz wydarzeń teatralnych, muzycznych, z dziedziny sztuki, naukowych i literackich, (związanych z kulturą wysoką lub edukacją) także eventy związane z tradycjami, jubileuszami, świętami miejskimi („Traditions-Events”), tańcami i świętami ludowymi („Brauchtum-Events”), sztuką techniczną, np. pokazami laserowymi i video („Technische Kunst”) oraz tzw. eventy medialne („Medien-Events”), do których zalicza m.in. oficjalne gale wręczania nagród medialnych, festiwale piosenek czy masowe koncerty gwiazd muzyki popularnej. Nasza propozycja podziału została przedstawiona w formie grafiki.

104

stanowią wydarzenia o charakterze religijnym - te z kolei są integralną częścią zjawiska turystyki pielgrzymkowej.

Ryc. 8. Impulsy turystyki eventowej

Źródło: Opracowanie własne

Główne destynacje turystyki eventowej kultury wysokiej.

W Europie: Wielkie festiwale muzyczne: Werona/Włochy (opera, głównie Verdi), Savonlinna/Finlandia (opera), Londyn/Wlk. Brytania (Promy – muzyka poważna), Salzburg/Austria (Mozart), Bregenz/Austria (opera), Litomysl/Czechy (opera, głównie Smetana), Czeski Krumlov/Czechy, (muzyka klasyczna), Bayreuth/Niemcy (opera, Wagner), Destynacja zmienna: Europejska Stolica Kultury (co roku inne miasto lub dwa miasta). Festiwale teatralne: Awinion/Francja, Edynburg/Wlk. Brytania, Lipsk/Niemcy, Lleida/Hiszpania, sztuki filmowej:

Berlin/Niemcy, Awinion/Francja, Cannes/Francja, San Sebastian/Włochy, Karlove Vary/Czechy, Locarno/Szwajcaria, Teplice/Czechy. Polska: muzyczne:

Konkurs Chopinowski/Warszawa (pianistyka), Warszawska Jesień/Warszawa, Wratislavia Cantans/Wrocław (festiwal muzyki chóralnej), teatralne: Malta/Poznań (głównie teatr open air), Łódź, Lublin, Toruń, filmowe: Gdynia (filmy fabularne), Łódź (Camerimage), Warszawa, Wrocław (Era Nowe Horyzonty).

Profil typowego uczestnika turystyki eventowej kultury wysokiej. Jest to być może najbardziej elitarna i wymagająca grupa spośród wszystkich turystów kulturowych. Są to najczęściej osoby wieku średnim lub starszym, zamożne, bardzo

105 dobrze wykształcone, świetnie zorientowane w muzyce i teatrze. Grupy tego rodzaju chętnie korzystają na miejscu także z innych ofert turystyki kulturowej (zwiedzanie miast i muzeów, skansenów). Doceniają dobrze przygotowane wykłady i wprowadzenia, jeśli nie są one zbyt długie i zawierają fakty raczej mniej znane a potwierdzone, wnoszące coś nowego do ich wiedzy.

W przypadku podróży eventowych kultury popularnej trudniej określić dokładniejszy profil uczestników. Ze względu na widowiskowy aspekt eventów tego rodzaju są to często rodziny z dziećmi. Ich wymagania ograniczają się zazwyczaj do dobrych warunków przejazdu i wygodnego miejsca na widowni podczas trwania eventu.

W dalszej części będziemy odnosili się tylko do wypraw podróży eventowych kultury wysokiej:

Szczególne wymagania: Regułą jest podróżowanie w komfortowych autokarach, nie są rzadkością loty czarterowane, zwłaszcza przy większych odległościach (np. do Lleidy czy Savonlinna). Turyści eventowi zwracają uwagę na wysoka jakość hoteli (reguła to obiekty czterogwiazdkowe, pięciogwiazdkowe nie są rzadkością) oraz bardzo dobrej jakości restauracje.

Szczególna wrażliwość: Zdarza się szczególne zwracanie uwagi przez uczestników na ubiór i sposób zachowania np. przy stole członków własnej grupy oraz innych osób. Pilot grupy może być często proszony o interwencję wobec osób z grupy (dyskretną) oraz (zwłaszcza w restauracjach) oficjalną interwencję wobec osób postronnych, łamiących niepisane często zasady dobrego wychowania i nie przeszkadzania innym.

Wymagania wobec prowadzącego grupę: Prowadzący taką grupę powinien bardzo dobrze orientować się w zakresie związanym z tematem wyprawy i przynajmniej w pewnym stopniu w jego szerszym kontekście kulturowym (np. muzyka poważna, teatr, film, zwłaszcza w kraju docelowym). W tej grupie wypraw szczególnie ważne będzie znakomite opanowanie języka grupy (najlepiej, aby był to jego własny język ojczysty) na poziomie najwyższego rejestru kulturowego i staranne unikanie wyrażeń potocznych czy familiarnych. Ważne jest także zachowanie przy wszelkiej grzeczności pewnego rodzaju subtelnego dystansu osobistego przez cały czas wyprawy – wśród tej grupy turystów dążność do spoufalania się może być bowiem szczególnie negatywnie odebrana.

106

Przykład: Wycieczka na Festiwal Operowy do Savonlinna (Finlandia).

Organizator: Biuro podróży „Studiosus” (Monachium, Niemcy).

Termin: 8–14 lipca 2006, Czas trwania: 7 dni.

Prowadzący: Wykwalifikowany przez Biuro pilot wycieczek kulturowych.

Uczestnicy: 12–25 osób.

Program: Trzykrotny udział w przedstawieniach operowych festiwalu w fortecy Savonlinna i w zamku Olavinlinna. Zwiedzanie miejsc przedstawień jako obiektów historycznych i festiwalowych, wycieczka po miejscach związanych z akcją sztuk festiwalowych. Zwiedzanie Helsinek, Lahti, krajobrazów nadmorskich, zabytkowego kościoła w Kerimaki, Podróż statkiem, czas na shopping.¹¹³

Ryc. 9. Wycieczka na Festiwal Operowy Savonlinna

Źródło: Opracowanie własne za katalogiem „Kultimer. Events und Kulturtips” biura Studiosus, rok 2006

113 Źródło: Katalog „Kultimer. Events und Kulturtips” Biura Studiosus, rok 2006, s. 34-35.

107 2.2. Turystyka Edukacyjna

Jest to rodzaj podróży ukierunkowanych przede wszystkim na rozszerzenie wiedzy uczestników w określonej dziedzinie lub temacie. Dokonuje się to albo poprzez podróż, będącą przedsięwzięciem samodzielnym, niezależnym od innych programów kształcenia z dominującym udziałem treści edukacyjnej, albo przez podróż wspierającą proces edukacji uczestników, który dokonuje się na miejscu ich stałego pobytu. W tym pierwszym wypadku podróż ma z reguły program całościowy, zamknięty, przewidujący realizację tematu od początku do końca, w tym drugim jest to program komplementarny, realizujący „na miejscu”

(w obiektach – celach podróży) te elementy całościowego programu, które najlepiej mogą być zaprezentowane właśnie w tych miejscach. Podróż edukacyjna jest więc albo imprezą otwartą, realizowaną dla chętnych, zainteresowanych proponowanym tematem czy dziedziną, albo zamkniętą, przeznaczoną dla uczestników danego przedsięwzięcia edukacyjnego (studentów, uczniów, uczestników szkoleń, przedstawicieli grupy zawodowej i innych). Postulaty, formułowane w ostatnich latach w odniesieniu do uzupełnienia i konkretyzacji faktów, zjawisk wydarzeń i procesów poznanych w procesie nauczania w bezpośrednim kontakcie z rzeczywistością [Grad, Kaczmarek 2005, s. 183] implikują funkcjonowanie oferty turystycznej, odnoszącej się wprost do programów dydaktycznych. Do turystyki edukacyjnej rozumianej całościowo można zaliczyć następujące rodzaje wypraw:

podróże studyjne, podróże tematyczne, podróże językowe, podróże seminaryjne [Becker, Steinecke 1997, s. 13].

2.2.1. Podróże studyjne¹¹⁴

Literatura fachowa: Najszersze analizy funkcjonują w niemieckojęzycznej refleksji naukowej, gdzie Studienreise¹¹⁵ jest uważana za klasyczną formę podróży edukacyjnej¹¹⁶ [Dietsch 2000, s. 73]. Prócz wymienionej publikacji obszerniejsze

114 Użyte tu określenie kulturowych podróży studyjnych, wywodzące się z języka niemieckiego (Studienreise) i oznaczające jeden z klasycznych rodzajów podróży kulturowych bywa często mylone ze znacznie młodszym określeniem potocznym („study tour”) pochodzącym z języka angielskiego a stosowanym do oznaczenia podróży prasowych (inna nazwa: „press tour”, niem.:

Pressetour), która jest formą promocji destynacji turystycznej (por. rozdział 4). W naszym przypadku chodzi o klasyczne podróże edukacyjne, przeznaczone dla wszystkich zainteresowanych.

115 Pomimo tak długiego rodowodu podróży studyjnych, pozwalającego w nich widzieć jedną z klasycznych form turystyki kulturowej, dominujący w ich programach rys edukacyjny i wyraźne artykułowanie ich edukacyjnych celów powoduje, że zostały one w niniejszej klasyfikacji zaliczone do tej właśnie grupy wypraw.

116 W tym miejscu należy zaznaczyć, że we współczesnym użyciu w języku polskim (w tym także w kręgach fachowych) termin „podróż studyjna” określający jedną z klasycznych form wyprawy

108

analizy zamieszczają Freyer [1997] i Steinecke [2007]. Sama ta forma podróży kulturowo-edukacyjnej, jak również jej współczesne zmodyfikowane podformy, cieszące się znacznym powodzeniem w zachodniej Europie doczekały się także analizy w języku polskim [Mikos v. Rohrscheidt, 2009a]. Odrębna książkowa monografia jest poświęcona dziejom polskich „Grand Tour” [Roćko 2014].

Podróż studyjna to wielodniowa wyprawa o charakterze kulturowo-edukacyjnym o ściśle określonym programie, z niewielką liczbą uczestników, podczas której pod kierunkiem wykwalifikowanego pilota-przewodnika zwiedza się wybrany kraj, region lub szlak kulturowy. ¹¹⁷

Przyjrzyjmy się bliżej cechom wyróżniającym podróż studyjną:

Ściśle określony program z dużą zawartością treści edukacyjnych (fachowe i dokładne przewodnictwo w kluczowych obiektach, liczne dłuższe wyjaśnienia w drodze, spotkania o charakterze dydaktycznym).

Osoba prowadzącego – silnie związana z edukacyjnym charakterem wyprawy.

Jest nim kierunkowo wykształcony oraz najczęściej specjalnie do tego typu podróży wyszkolony ekspert, którego zadania zdecydowanie wychodzą tutaj poza rolę pilota wycieczki. Pełni on mianowicie jednocześnie funkcję nauczyciela historii, kultury i interpretatora współczesności docelowego kraju czy regionu.

Liczba uczestników: w podróży studyjnej uczestniczy ograniczona liczba osób (zazwyczaj 12-20, rzadziej 25-28). Pomaga to w osiągnięciu bardziej intensywnego kontaktu każdego uczestnika z prowadzącym (pilotem) grupy, ułatwia zatem interaktywność. Z uwagi na wielkość zwiedzanego obszaru podróż studyjną charakteryzuje częsta (w niektórych przypadkach codzienna) zmiana miejsc noclegu, co z jednej strony umożliwia intensywne zapoznanie się z krajem

kulturowej bywa często pod wpływem znacznie młodszego, potocznego angielskiego pojęcia study tour mylony z podróżą prasową (ang.: press tour, niem. Pressetour), stanowiącą jeden ze sposobów aktywnej promocji destynacji turystycznej dla ludzi mediów lub organizatorów wycieczek.

Taki rodzaj podróży (w ramach wykonywanego zawodu, niekoniecznie zatem zaliczany do turystyki w sensie ścisłym) powinien nosić raczej polską nazwę „podróży medialnej” lub

„podróży promocyjnej”. Wywodzącego się z języka niemieckiego terminu Studienreise nie należy kojarzyć z tym typem wyjazdów. Jego angielskim (i amerykańskim) odpowiednikiem jest raczej określenie: culture travel. Z kolei używany znacznie rzadziej, w odniesieniu do wypraw typu akademickiego termin „study trip”, w języku francuskim brzmi: voyage d'études, włoskim viaggio di studio. Natomiast przykładowo w języku tureckim to właśnie podróż studyjna określana jest mianem podróży kulturowej: kültür gezirisi, co może wynikać z silnego wpływu studyjnej turystyki niemieckiej na rozwój turystycznego rynku przyjazdowego w Turcji i wynikające z tego skutki dla rozwoju fachowej terminologii tureckiej w tej dziedzinie. Inne określenia stosowane dla tej grupy podróży kulturowych, por. Mikos v. Rohrscheidt 2009a, s. 137.

117 Porównaj definicję Arbeitsgemeinschaft Studienreise w Deklaracji publicznej (Pressemitteilung) z listopada 1983, za: Dietsch 2000, s. 76.

109 (regionem) docelowym, z drugiej jednak powoduje pewne niedogodności dla uczestników.

W założeniu podróż studyjna ma za zadanie pozostawić swym uczestnikom nie tylko wrażenia ze zwiedzanych obiektów (z reguły stanowiących ważne symbole dla całości dziedzictwa kulturowego regionu), ale także przekazać im rzetelną i wielostronną wiedzę o samym regionie docelowym, jego historii, kulturze współczesnej, gospodarce, sytuacji społecznej, a także umożliwić doświadczenie autentycznych spotkań z ludźmi oraz szereg pozytywnych przeżyć kulturowych, kulinarnych czy rozrywkowych. Dlatego konstrukcja jej programu wymaga głębokiej i wszechstronnej znajomości tej destynacji (regionu, kraju docelowego), z której planujący podróż „składa” program, wybierając z poszczególnych dziedzin po jednym lub kilka reprezentatywnych celów, które będą kolejnymi

„przystankami” na tej trasie wspólnego „studiowania” goszczącego uczestników kraju. Rzecz jasna, przy wyborze celów istotną rolę obok ich znaczenia i reprezentatywności grają także możliwości wypływające z założeń czasowych i budżetowych podróży oraz realiów terenu zwiedzanego. Bierze się zatem pod uwagę te spośród potencjalnych celów w danej dziedzinie, które ze względu na bliskość w stosunku do innych zaplanowanych do zwiedzenia miejscowości lub obiektów, dogodne położenie lub łatwość zorganizowania wizyty (spotkania) mogą być osiągnięte bez większych szkód dla płynnego przebiegu programu.

Bardzo pożądaną cechą grupy, uczestniczącej w podróży studyjnej jest mniej więcej podobny poziom wiedzy lub edukacji ogólnej jej uczestników i zainteresowanie wszystkich danym tematem czy regionem docelowym¹¹⁸. Ułatwia to prowadzącemu przekaz informacji o charakterze edukacyjnym lub kulturowym (np. nie jest konieczne wyjaśnianie niektórym uczestnikom rzeczy oczywistych dla większości grupy) a także prawidło-wy i akceptowany przez wszystkich dobór punktów programu służących rozrywce. M.in. z tych powodów uczestnikami podróży studyjnych są zasadniczo osoby dorosłe.

Podróż studyjna jest jednym z najstarszych typów podróży kulturowej.

Uchodzi ona za formę typową dla niemieckiego obszaru kulturowego i tam bardzo rozpowszechnioną, jest mało znana w środowisku francuskim a niemal w ogóle nieznana w anglosaskim¹¹⁹. Jej pierwotną formą była tak zwana „podróż kształceniowa” (niem. Bildungsreise)¹²⁰, popularna w kręgach wykształconych ludzi od połowy XVIII wieku. Do początków masowego podróżowania, czyli aż

118 Więcej na ten temat por: Dietsch 2000, s. 71-99.

119 Por. Becker C., Steinecke 1997, s. 130.

120 Wyczerpujący opis dziejów i rodzajów podróży studyjnej daje Dietsch [2000], zestawienie rodzajów, destynacji i wyspecjalizowanych touroperatorów podaje z kolei Mikos v. Rohrscheidt

120 Wyczerpujący opis dziejów i rodzajów podróży studyjnej daje Dietsch [2000], zestawienie rodzajów, destynacji i wyspecjalizowanych touroperatorów podaje z kolei Mikos v. Rohrscheidt