Rodzaje i formy turystyki kulturowej
Przykład 1. Podróż tematyczna: Przez stulecia – żydowska obecność w Polsce
Organizator: Biuro Podróży KulTour.pl – Organizator Turystyki Kulturowej i Edukacyjnej, Poznań.
Termin: według zamówienia.
Czas trwania: 7 dni.
Uczestnicy: 25-35.
Prowadzący: Wyspecjalizowany pilot grup turystyki żydowskiej.127 Program wycieczki: Łódź – Tykocin – Warszawa – Kazimierz Dolny n.W. – Leżajsk – Kraków – Oświęcim.
Według programu wycieczka ma pokazać ślady różnych historycznych środowisk Żydów polskich oraz kamienie milowe ich historii.
W programie: Wykład
multimedialny: „Dzieje polskich Żydów” oraz 6 krótszych wykładów
127 Biuro Podróży, będące organizatorem tej wycieczki, prowadzi takie szkolenia specjalistyczne dla pilotów wycieczek, por. www.kultour.pl, dział: Kursy i szkolenia.
Ryc. 13. Podróż tematyczna: Przez stulecia – żydowska obecność w Polsce
Źródło: Opracowanie własne
119 w drodze, zwiedzania tematyczne wszystkich obiektów, kolacja w żydowskiej restauracji z koncertem muzyki klezmerskiej, spektakl teatralny w języku jidysz.128 Przykład 2. Podróż biograficzna: „Drogi do Lutra”
Organizator: Stowarzyszenie Miast Luterskich, Niemcy.
Termin: czerwiec-październik.
Czas trwania: 5 dni.
Program: Eisleben – Erfurt – Wittenberg – Eisenach – Thorgau.
Prowadzący: Specjalista teolog lub historyk (często pastor luterański).
W programie: Krótkie wykłady biograficzne i teologiczne na temat protestantyzmu, zwiedzania tematyczne i zwiedzania fabularyzowane miejsc związanych z biografią M. Lutra, „Kolacja z Lutrem” (aktor, dania z epoki w historycznym lokalu), lekcja w szkole średniowiecznej, liturgia ewangelicka, spektakl biograficzny na temat M. Lutra, Muzyka i występy kuglarzy z epoki, wizyta w „knajpie”
średniowiecznej.129
Ryc. 14. Podróż bibliograficzna: Drogi do Lutra
Źródło: Opracowanie własne za broszurą informacyjną „Wege zu Luther“, wydaną przez Stiftung Wege zu Luther e.V. na Targi turystyczne ITB 2005, s. 1-43
128 Źródło: Katalog Biura Podróży KulTour.pl na Targi Turystyczne ITB Berlin za rok 2006, wyd. KulTour.pl, Poznań 2006, s. 14-15.
129 Źródło: Broszura informacyjna „Wege zu Luther“, wydana przez Stiftung Wege zu Luther e.V.
na Targi turystyczne ITB 2005, s. 1-43.
120
2.2.3. Podróże językowe
Literatura fachowa: Podróże językowe, posiadające jednoznacznie edukacyjny charakter, jako formę turystyki kulturowej prezentują Becker i Steinecke [1997, s. 14] oraz Dreyer [2000, s. 34].
Podróż językowa to wielodniowy wyjazd poza miejsce zamieszkania, którego głównym celem jest uzyskanie lub pogłębienie znajomości języka obcego, przy czym nauka odbywa się w sposób zorganizowany na miejscu docelowym.
Z reguły miejsce docelowe podróży językowej znajduje się na terenie kraju, w którym język będący przedmiotem nauki jest powszechnie używany (niekoniecznie jako urzędowy). Ponieważ opanowanie obcego języka jest znaczącym elementem współczesnej edukacji, podróże językowe stanowią istotną część podróży edukacyjnych. Fakt uczenia się języka obcego w jego własnym środowisku kulturowym zawsze poszerza także horyzonty kulturowe uczestnika podróży językowej, stwarza bowiem możliwości konfrontacji jego rodzimej mentalności, życia codziennego i sposobów zachowań, kuchni narodowej lub regionalnej, zwyczajów, religijności, sposobów kształtowania krajobrazu miejskiego czy wiejskiego z ich odpowiednikami w kraju docelowym. Podróże językowe mogą także (choć w ograniczonym stopniu) stanowić okazję do zwiedzania obiektów dziedzictwa kulturowego lub uczestnictwa w wydarzeniach kulturowych.
Z tych powodów podróże językowe posiadają wyraźne (choć specyficznie inne niż przy pozostałych typach podróży) cechy turystyki kulturowej.
W zależności od programu podróży językowych, przewidzianego na miejscu docelowym, możemy je podzielić na podróże z ofertą stacjonarną i objazdową.
Podróże językowe z ofertą stacjonarną stanowią zdecydowaną większość imprez tego typu. Jest to spowodowane zasadniczą hierarchią oczekiwań ze strony klientów: na pierwszym miejscu interesują się oni nauką języka, następnie (aktywnym) wypoczynkiem, dopiero zaś w dalszej kolejności innymi atrakcjami, jak zwiedzanie obiektów, imprezy kulturalne czy wycieczki krajoznawcze do innych miejsc.
Podróże językowe z ofertą objazdową należą raczej do rzadkości, ponieważ uczestnikom kursów językowych zależy z reguły na dużej ilości czasu przeznaczonego na efektywną naukę języka. W wypadku częstej zmiany miejsca zamieszkania czas ten zostaje ograniczony przez konieczność transferu oraz będące skutkiem przejazdów zmęczenie.
121 Elementem istotnym podróży językowej jest kurs języka, odbywający się codziennie w mniejszych lub większych grupach w różnej liczbie godzin (z reguły od 4 do 6 dziennie) pod kierownictwem wykwalifikowanych nauczycieli języka, dla których jest on językiem ojczystym (tzw. „native speakers”). Dodatkowo uczestnicy kursu często mieszkają u miejscowych rodzin, przez co mogą ćwiczyć użycie języka obcego w sytuacjach życia codziennego. Wbrew obiegowym opiniom uczestnikami podróży językowych są w niemal identycznej proporcji dzieci i młodzież oraz ludzie dorośli130, rzadko jednak powyżej 30. roku życia.
Rola biura podróży jako organizatora jest w przypadku stacjonarnych podróży językowych ograniczona do funkcji logistycznych: Touroperator oferuje więc przejazd (przelot) do i z miejsca nauki, zakwaterowanie, zawiera umowę z instytucją prowadzącą kursy językowe, zapewnia (fakultatywny i z reguły ograniczony) program uzupełniający, w skład którego wchodzą przede wszystkim możliwości uprawiania sportu oraz ewentualne rozrywki wieczorne i weekendowe. Jednodniowe lub rzadziej dwudniowe wycieczki fakultatywne do pobliskich atrakcyjnych turystycznie miejscowości, odbywające się wyłącznie w nieliczne dni wolne od nauki prawie zawsze zawierają elementy turystyki kulturowej, zwłaszcza w postaci zwiedzania obiektów dziedzictwa kulturowego lub udziału w imprezach kulturalnych.
Główne destynacje turystyki językowych. W Europie: Ze względu na dominujący w Europie popyt na naukę języka angielskiego, głównym celem wypraw językowych i miejscem najliczniejszych kursów są kraje angielskojęzyczne, w tym przede wszystkim Wielka Brytania (zwłaszcza okolice Londynu, Brighton, Edynburga oraz tradycyjne ośrodki akademickie jak Oxford i Cambridge).
Duży do niedawna popyt na pobyty językowe w Irlandii zmniejsza się z uwagi na stały wzrost cen kursów w tym kraju, natomiast atrakcyjną destynacją staje się Malta. W Niemczech (niemiecki to drugi pod względem popularności język obcy w Europie) popularnymi ośrodkami są Berlin, Monachium, Bonn, Kolonia, ale także mniejsze miasta będące siedzibami uniwersytetów jak Marburg, Göttingen czy Tübingen oraz niewielkie historyczne miejscowości, atrakcyjne turystycznie jak Celle czy Wolfenbüttel w północnych oraz Rothenburg o.d.T.
w południowych Niemczech. W Austrii prócz Wiednia uczący się języka wybierają Salzburg, a także Linz, Graz i Innsbruck. W ostatnich latach rośnie popularność języka hiszpańskiego, na kursy językowe jeździ się do Madrytu, Sewilli
130 Por. Badanie sondażowe przeprowadzone przez Fachverband Deutscher Sprachreisenveranstalter z roku 1992, Wyniki [za: Kirsch 2000, s. 102]: udział procentowy dzieci i młodzieży w wieku lat 11 do 20 w stosunku do dorosłych powyżej 20 lat wyniósł 51,4% do 48,6%.
122
i uniwersyteckiej Salamanki. We Francji prócz Paryża celem jest Marsylia i całe wybrzeże śródziemnomorskie, w Belgii Bruksela i Liege we Włoszech Florencja i miasta uniwersyteckie: Bolonia oraz Padwa. W Polsce: z uwagi na ograniczoną popularność naszego języka podróże i kursy językowe należą do rzadkości, niemniej w Łodzi prowadzona jest roczna szkoła języka polskiego dla kandydatów na studia na polskich uczelniach, niektóre uniwersytety (jak poznański, warszawski i krakowski) prowadzą także letnie szkoły języka polskiego.
Profil typowego uczestnika: Znaczna większość uczestników kursów językowych to ludzie młodzi, pomiędzy 12. a 24. rokiem życia, zatem uczniowie lub studenci.
Są to osoby generalnie otwarte na nowe wrażenia, chętnie korzystające z dodatkowych ofert na miejscu, o ile nie kolidują one z programem zajęć kursu.
Szczególne wymagania: Specyficzne wymagania uczestników, takie jak dobra organizacja zajęć i wysoka efektywność wykorzystania czasu przeznaczonego na lekcje, rzadko dotyczą bezpośrednio biura podróży (za te elementy odpowiada szkoła językowa), jednak ich niespełnienie może powodować utratę dobrej opinii touroperatora, kojarzonego z całością oferty i jakością jej najważniejszego komponentu. Uczestnicy podróży językowych mogą także oczekiwać oferty uzupełniającej, związanej z wykorzystaniem ich czasu wolnego. Ta zaś (z uwagi na ich różne preferencje) powinna zawierać zarówno elementy krajoznawcze (w tym kulturowe, choć rzadko oczekuje się oferty z dziedziny kultury wysokiej), jak i rekreacyjne lub sportowe.
Szczególna wrażliwość: Niektórzy uczestnicy kursów językowych mogą być uwrażliwieni na sposób odnoszenia się do nich przez mieszkańców kraju goszczącego. Przykładowo młodzi Polacy często odnoszą wrażenie, że są gorzej niż inni goście lub protekcjonalnie traktowani. Rozwiązywanie takich sytuacji może należeć do obowiązków rezydenta biura podróży, o ile koordynuje ono na miejscu całość programu pobytowego grupy. Dłuższy pobyt w kraju o odmiennych zwyczajach kulinarnych może także zaowocować problemami zdrowotnymi niektórych uczestników, w związku z czym istnieje ewentualność pojawienia się licznych reklamacji lub nawet interwencji lekarskich.
Wymagania wobec prowadzącego grupę: W przypadku, gdy touroperator koordynuje program pobytu uczestników kursów na miejscu, mamy do czynienia z typowymi zadaniami pilota-rezydenta. Istotną rolę będą więc grały uzdolnienia organizacyjne oraz umiejętność negocjacji i rozwiązywania ewentualnych konfliktów, rodzących się w sytuacji pobytu w obcym kraju, w szczególności zaś
123 w domach prywatnych (jeśli to przewiduje program pobytu) i uczestnictwa kursantów w życiu rodzinnym gospodarzy. Wszystkie te sytuacje wymagają perfekcyjnej znajomości języka kraju docelowego.
Przykład 1. Podróż językowa (z ofertą stacjonarną): „Czar „starej dobrej