Rodzaje i formy turystyki kulturowej
Przykład 2: Podróż studyjna: Normandia i Bretania
Organizator: Biuro Podróży Studiosus (München).
Termin: pomiędzy 3 czerwca a 9 września.
Uczestnicy: 12-25 osób.
Czas trwania: 11 dni.
Prowadzący: Pilot ekspert, niemieckojęzyczny Francuz.
Program: Reims – Rouen – Jumieges – Honfleur – Caen – Bayeux – Mont. St. Michel – St. Malo – Cap Frehel – Roscoff – Gumiliau – Ponte du Raz – Benodet – Quimper – Concarneau – Vannes – Carnac – Le Mans – Chartres – Vaux-le-Vicomte.
W ramach zwiedzania także: spotkanie z plantatorem artyszoków, kolacja normandzka, spacery historyczne (4), wizyta na targu bretońskim, piesza wędrówka
114
po mieliźnie do Zamku St. Michel, spacer historyczny po plaży Bitwy o Normandię, codziennie krótkie wykłady historyczne na temat zwiedzanych miejsc.124
Ryc. 12. Podróż studyjna: Normandia i Bretania
Źródło: Opracowanie własne za katalogiem Biura Podróży Studiosus „Intensiver Leben” na rok 2006, Podróż: Normandie-Bretagne, s. 46-47.
2.2.2. Podróże tematyczne
Literatura fachowa: Jako coraz powszechniejszą formę współczesnej turystyki kulturowej prezentują je niemieccy teoretycy turystyki [Becker, Steinecke 1997, s. 14; Dreyer 2000, s. 33-34; Schwark 2000]. Podróże biograficzne analizuje w polskiej literaturze I. Wyszowska [2008]. Osobna, z międzyczasie coraz obszerniejsza literatura odnosi się do kulturowych szlaków tematycznych.
Najważniejsze polskie pozycje książkowe ich dotyczące koncentrują się na związkach i wzajemnych relacjach szlaków tematycznych z dziedzictwem [Gaweł 2011] ich potencjałem turystycznym i poziomem organizacji [Mikos v. Rohrscheidt 2010a] oraz zarządzaniem nimi jako nowoczesnymi systemami eksploatacji turystycznej i uczestniczeniu w kulturze [Mikos v. Rohrscheidt 2013b].
124 Źródło: Katalog Biura Podróży Studiosus „Intensiver Leben” na rok 2006, Podróż: Normandie-Bretagne, s. 46-47.
115 Kulturowa podróż tematyczna to zaplanowana wyprawa o charakterze turystycznym, której program zbudowany jest zasadniczo lub przynajmniej w większej części wokół jednego wiodącego tematu z dziedziny szeroko rozumianej kultury.
Pod względem zakresu zainteresowań stanowią podróże tematyczne stanowią przeciwieństwo podroży studyjnych: program kulturowej podróży tematycznej zbudowany jest zasadniczo lub przynajmniej w większej części wokół jednego wiodącego tematu z dziedziny szeroko rozumianej kultury [Dreyer 2000, s.34].
Ponieważ tym samym tematyka takich wypraw jako całościowo rozumianej formy turystyki może dotyczyć bardzo szerokiego spektrum wątków, jej zakres może się krzyżować z zakresem podróży powszechnej turystyki kulturowej, w tym:
hobbystycznych, historycznych, miejskich i wielu innych. Podróże tematyczne odróżnia od tych ostatnich właśnie ich mocno uwyraźniający się edukacyjny aspekt.
Tematów w turystyce dostarczają najczęściej wydarzenia historyczne, osoby, powiązane wspólnym kontekstem treści, przedmioty o specyficznym charakterze.
Zakres tego typu turystyki jest więc bardzo szeroki. Z tego powodu ograniczymy się w tym miejscu do jej ogólnej charakterystyki, następnie do wyodrębnienia tych cech szczególnych i tych specyficznych rodzajów podróży tematycznych, które pozwalają zaliczyć je do turystyki edukacyjnej, wreszcie podamy kilka jej konkretnych przykładów.
Turystyka tematyczna zyskuje sobie w ostatnich latach coraz więcej zwolenników wśród osób dorosłych z kręgu warstw wykształconych125. To właśnie ta grupa konsumentów z jednej strony przejawia głębiej idące zainteresowanie konkretnym tematem, z drugiej gotowa jest ponieść określone wydatki, by wziąć udział w zorganizowanej i specjalistycznie prowadzonej wycieczce jemu poświęconej.
Turystyka tematyczna bardzo często korzysta ze sprawdzonych schematów, które tworzone są dla niej w postaci szlaków tematycznych126. Ich istnienie ułatwia zorganizowanie wycieczek a ich niezależna od oferentów wycieczek promocja (bazująca na własnych funduszach i subwencjach celowych) ułatwia tymże znalezienie klientów. Nie dziwi więc fakt, że organizatorzy podróży tematycznych wciąż poszukują nowych ciekawych szlaków i chętnie uczestniczą w ich tworzeniu oraz propagowaniu.
125 Szersze uzasadnienie takiego stanu rzeczy podaje Schwark [2000, s. 117-119].
126 Szerzej na temat pojęcia szlaków tematycznych i ich znaczenia dla turystyki kulturowej zobacz w rozdziale 3.4. niniejszej pracy.
116
Oferenci podróży tematycznych często korzystają także z takich faktów społecznych jak rocznice i jubileusze ważnych wydarzeń historycznych lub kulturowych, publiczne akcje na rzecz popularyzacji osoby, tematu lub dzieła (jak np. polskie „Milenium Państwa Polskiego” w roku 1966, „Rok Kopernika”
w 1973, czeski Rok Kultury Żydowskiej 2006 czy holenderski „Rok Muzyki i Tańca 2007”). Dzięki specjalnemu nagłośnieniu takich okazji, a także związanemu z nimi znacznemu okresowemu poszerzeniu oferty przez wystawy czasowe, koncerty, kongresy naukowe, specjalnie przygotowane zwiedzania obiektów, festyny, i inne imprezy, oferty podróży tematycznych cieszą się szczególnym powodzeniem i w ich programie znajduje się więcej atrakcji.
Bardzo wyraźny jest w podróżach tematycznych rys edukacyjny. Wynika to z samego założenia takich podróży. Ich uczestnicy, nie będący zazwyczaj specjalistami w zakresie tematu wiodącego, decydując się na wyprawę, kierują się w większości motywem dowiedzenia się więcej w zakresie jej tematyki i właśnie to ich oczekiwanie musi zostać w pierwszym rzędzie zaspokojone. W programie tej grupy wycieczek znajdują się zatem tematycznie ukierunkowane tzw. zwiedzania pogłębione (dłuższe, zawierające elementy wykładu), często organizowane są spotkania z fachowcami lub pasjonatami dziedzin związanych z tematem, zaś prowadzący te wycieczki piloci muszą bardzo dobrze orientować się w tematyce wiodącej. W zależności od poziomu merytorycznego wycieczki jej uczestnicy biorą czasem także udział w imprezach naukowych lub kulturalnych, związanych z jej tematem. Organizatorzy podróży tematycznych dbają także o zaopatrzenie ich uczestników w odpowiednią literaturę albo przynajmniej o możliwość jej zakupu w trakcie wycieczki.
Szczególnymi podtypami podróży tematycznych, w których najwyraźniej dochodzi do głosu ich edukacyjny charakter, są podróże biograficzne.
Odpowiadają one na zainteresowanie uczestników określoną osobą i jej dziełem (o charakterze historycznym, kulturowym, naukowym, społecznym, religijnym itd.) i mają za zadanie głębsze zapoznanie się z jej życiorysem i kontekstem historycznym jej dzieła poprzez wyprawę śladem poszczególnych „stacji” życia.
Jako inną szczególną grupę podróży tematycznych można wyróżnić także niektóre szkolne wycieczki edukacyjne, odbywające się w trybie określonym przez programy dydaktyczne i regulaminy instytucji edukacyjnych. Ze względu na różnorodność celów i treści dydaktycznych realizowanych podczas tej grupy wycieczek, o zaliczeniu takiej imprezy do turystyki kulturowej decyduje w konkretnym wypadku jej program.
117 Na zakończenie warto wspomnieć o tzw. zwiedzaniu tematycznym lub fabularyzowanym, będącym stałym, charakterystycznym i coraz bardziej rozwijanym elementem podróży tematycznej, zwłaszcza zaś jej biograficznego typu.
Będzie mu poświęcone miejsce w opisie postulowanych środków tematyzacji turystyki-kulturowej w czwartej części tej pracy.
Przykłady destynacji turystyki tematycznej. Poniżej podajemy tylko te miejsca i szlaki, które nie zaliczają się do pozostałych typów turystyki kulturowej.
W Europie: Szlaki tematyczne jak: Szlak Bajek w Niemczech Szlak Hanzeatycki w Niemczech, Polsce i Krajach Bałtyckich, Szlak Sera w Bregenzerwald (Austria), Szlak Legend (Francja), Szlak Rzymian w Niemczech nad Mozelą, Celtycka Irlandia, Szlak Muzyki i Tańca (Irlandia), Szlaki biograficzne jak:
Szlak Kolumba (Hiszpania), Szlak Drogi do Lutra (Niemcy), Europejski Szlak Mozarta (międzynarodowy, Europa Zachodnia i Środkowa), W Polsce: Przykładowe cele turystyki tematycznej: Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce, Szlak ginących zawodów (okolice Kudowy Zdrój), Podkarpacki Szlak Ikon (okolice Sanoka). Szlak Latarni Morskich (Pomorze) Miejsca biograficzne: Miejscowości związane z M. Kopernikiem, (w tym zwłaszcza Toruń i Frombork), Janem Pawłem II w tym Kraków i Wadowice, z najbardziej znanymi postaciami historycznymi, w tym M. Curie-Skłodowską (Warszawa), J. III Sobieskim (Warszawa-Wilanów), F. Chopinem (Żelazowa Wola k. Sochaczewa).
Profil typowego uczestnika: Wśród osób zainteresowanych konkretnym tematem mogą się znaleźć zarówno ludzie o pokrewnej specjalności zawodowej, oddani swemu ulubionemu zajęciu hobbyści (a więc swego rodzaju znawcy tematu), jak i zupełnie nie związani z nim ludzie, którzy ofertę tego właśnie tematu uznali z jakichś powodów za interesującą propozycję spędzenia swojego wolnego czasu.
Także przekrój wiekowy takich grup i ich stosunek do dziedzictwa kultury jest bardzo zróżnicowany. Jedynym stale występującym spoiwem grupy tego rodzaju jest wspólne (ale istniejące na bardzo różnych poziomach) zainteresowanie tematem wyprawy.
Szczególne wymagania: Wśród (niektórych) uczestników w tego rodzaju grupie, zwłaszcza głębiej zaznajomionych z tematem wyprawy może się pojawić oczekiwanie dogłębnego wyjaśnienia poszczególnych wydarzeń, metod, technik lub pojęć związanych bardzo ściśle lub luźniej z tematyką wyprawy. W zależności od tematu mogą oni także domagać się wejścia do określonego obiektu,
118
pomieszczenia lub prezentacji interesujących ich detali, np. praktycznych pokazów metod pracy lub konkretnego eksponatu, związanego z bohaterem podróży biograficznej.
Szczególna wrażliwość: Uczestnicy tych wypraw nie przejawiają szczególnego, grupowo specyficznego rodzaju wrażliwości.
Wymagania wobec prowadzącego grupę: Dogłębna znajomość tematu wyprawy jest podstawą podjęcia się tej funkcji. Idealnie, jeśli orientacja w tematyce bazuje na zawodowym (np. historyk, filolog, literaturoznawca, artysta) lub wieloletnim hobbystycznym doświadczeniu w odnośnej dziedzinie. Bardzo dokładna znajomość zawartości kolekcji i wystaw związanych z tematem wycieczki nie zawsze jest konieczna (w przypadku zatrudnienia przewodnika na miejscu), niemniej wskazana.
W przypadku grupy obcojęzycznej konieczna jest szeroka i aktywna znajomość słownictwa tematycznego w języku grupy.