Rodzaje i formy turystyki kulturowej
Przykład 2. Podróż językowa (z ofertą objazdową): „Zrozumieć rosyjską duszę poprzez język”
Organizator: Biuro Podróży „Dr Tigges”
Cel: Rosja.
Język: rosyjski.
Czas trwania: 10 dni.
Środek transportu podczas podróży: statek rzeczny.
Ilość godzin nauki: 4 dziennie.
Grupy: około 10 uczestników.
Trasa rejsu: rzeki Moskwa i Wołga, jeziora Onega i Ładoga
Zwiedzane miejscowości: Moskwa – Sergijew Posad – Uglicz – Goritsy – Kishi – Petrozawodsk – St. Petersburg,.
Rola organizatora podróży: całościowa organizacja programu wycieczki oraz zapewnienie zajęć językowych na statku przez zatrudnienie nauczycieli, zakup materiałów i pomocy dydaktycznych oraz wynajęcie pomieszczeń.132
131 Źródło: Katalog „Sprachen lernen“ Biura „Dr. Tigges” z roku 2006, s. 28-29.
132 Źródło: Katalog „Sprachen lernen“ Biura „Dr. Tigges” z roku 2006, s. 16-17.
124
Ryc. 15. Podróż językowa: Zrozumieć rosyjska duszę poprzez język
Źródło: Opracowanie własne za Katalogiem „Sprachen lernen“ Biura „Dr. Tigges” z roku 2006, s. 16-17
2.2.4. Podróże seminaryjne
Jako pierwszy, na podstawie studiów przypadków, podróże seminaryjne jako formę wypraw edukacyjnych zaprezentował Mikos v. Rohrscheidt w pierwszym wydaniu niniejszego opracowania [2008a, s. 92-97].
Podróże seminaryjne to zaplanowane kilku- lub wielodniowe wyprawy edukacyjne organizowane dla uczestników szerzej zakrojonego programu edukacyjnego na poziomie akademickim.
Podróże seminaryjne w sensie ścisłym są elementem jednej z powszechnych form kształcenia wyższego: seminarium akademickiego, prowadzonego przez pracowników naukowych dla studentów lub doktorantów. W ich ramach dokonuje się pod kierownictwem kadry naukowej realizacja części programu seminarium
„na miejscu”, czyli na obszarze związanym z przedmiotem seminarium.
Podczas podróży odbywają się więc m.in. zajęcia grupowe, poświęcone poszczególnym jednostkom tematycznym, spotkania ze świadkami historii lub kwerendy (poszukiwania) archiwalne, sporządzanie dokumentacji fotograficznej, kartograficznej i innej, potrzebnej dla wykonania zadań i osiągnięcia celów
125 seminarium. Akademickie podróże seminaryjne zawierają zawsze element turystyki, na który składają się nie tylko usługi transportowe, gastronomiczne i noclegowe.
Dla uzyskania przez uczestników całościowego kontekstu wydarzenia historycznego lub pełniejszego obrazu środowiska kulturowego, będącego przedmiotem seminarium, organizowane jest zwiedzanie obiektów historycznych oraz spotkanie z elementami żywej kultury regionu. Często program takiej podróży obejmuje także inne obiekty i atrakcje kulturalne, nakierowane na zapoznanie się z regionem docelowym. Fakt ten czyni akademickie podróże seminaryjne podróżami kulturowymi.
Niektóre podróże seminaryjne realizują w trakcie wielodniowego wyjazdu cały program seminarium (w tym wypadku seminarium tzw. blokowego, odbywającego się przez określoną ilość kolejnych dni) i aktywne uczestnictwo w nich jest (często w powiązaniu ze złożeniem przez uczestnika jakiejś formy dokumentacji) podstawą zaliczenia tej formy kształcenia.133
Podróże seminaryjne organizowane są przede wszystkim przez wystarczająco dobrze finansowane uczelnie niektórych krajów zachodnio-europejskich (m.in. Niemiec, Szwajcarii) lub niezależne instytuty i fundacje z tychże krajów, zajmujące się badaniami lub popularyzacją różnych aspektów historii i kultury europejskiej. Organizatorami takich podróży bywają zwłaszcza te jednostki naukowo-badawcze, które mogą realizować swoją misję jedynie w oparciu o szeroko zakrojone badania terenowe w różnych regionach i krajach (jak np. wyspecjalizowane instytuty archeologiczne czy etnograficzne).
Prócz akademickich podróży seminaryjnych istnieje także drugi typ wypraw, który możemy także określić mianem seminaryjnych. Takie „podróże seminaryjne w szerszym znaczeniu” organizują również otwarte instytucje lub organizacje o charakterze edukacyjnym. Należą do nich m.in. tzw. ludowe szkoły wyższe –
„Volkshochschulen” w niemieckojęzycznym obszarze kulturowym, czy tzw. „uniwersytety otwarte” – instytucje edukacyjne dla osób dorosłych134 lub nawet w wieku emerytalnym135, wyspecjalizowane publiczne muzea,
133 Przykład: Informator Fachhochschule Kempten 2006, Fachbereich: Geschäftsreisemanagement, Prof. Axel Schulz, Seminarfahrten – 3 propozycje tematów. Kempten, 2006.
134 Takie przedsięwzięcia należą nawet do obowiązków statutowych wielu niemieckich
„Volkshochschulen”, zob. zobowiązanie pracowników merytorycznych Volkshochschule Hagen do przeprowadzania takich podróży: „ (..).zu den Aufgaben der hauptamtlichen Mitarbeitern mit überwiegend lehrender Funktion gehören insbesondere: (...) g. Organisation von Seminarfahrten.”.
w: Satzung der Hagen Weiterbildung Volkshochschule, Hagen 2002, par. 9 punkt 2.g.
135 Por. Seria publikacji „Informationen zur politischen Bildung”, wydawana przez federalną niemiecką instytucję edukacyjną Bundeszentrale für politische Bildung w formie miesięcznika edukacyjnego, zawiera regularne propozycje podróży seminaryjnych lub studyjnych, związanych tematycznie
126
ale także instytucje życia politycznego136. W tym wypadku „seminaria” nie są elementem systematycznego programu kształcenia akademickiego, mającego na celu uzyskanie przez uczestnika stopnia akademickiego lub naukowego, niemniej posiadają one podobną strukturę i są prowadzone przez posiadających odpowiednie wykształcenie fachowców. Swój rozkwit przeżyły podróże tego typu w latach 70-tych ubiegłego wieku w Europie Zachodniej, kiedy to dość rozpowszechniona była forma „uczelni na kółkach”137, kilkutygodniowych wypraw typu seminaryjnego do krajów docelowych (zwłaszcza Włoch) z programem uwzględniającym wykłady, spotkania, zwiedzanie obiektów, dyskusje a nawet w sporadycznych przypadkach pisemne relacje uczestników. Pojawienie się nowocześniejszej w formie, mniej
„zdydaktyzowanej” w sposobie prowadzenia podróży studyjnej odebrało tym quasi-naukowym wyprawom część ich zwolenników, niemniej wciąż jeszcze można je napotkać w ofertach wyspecjalizowanych biur i agencji podróży, blisko współpracujących z otwartymi instytucjami edukacyjnymi lub stanowiącymi ich część.
Należy także zauważyć, że właśnie w niemieckojęzycznym obszarze językowym w ostatnich latach pojęcie „podróże seminaryjne” coraz częściej jest używane dla określenia kilkudniowych szkolnych (klasowych) wycieczek tematycznych najstarszych klas różnych typów szkół średnich, co powoduje pewną dezorientację w ofertach i katalogach wycieczek. My pozostaniemy przy określaniu tego typu wypraw jako podróży projektowych138 lub wycieczek szkolnych (typu edukacyjnego), zaliczając je oczywiście także do turystyki edukacyjnej.
W przypadkach wątpliwych klasyfikację takiej imprezy ułatwi przegląd jej szczegółowego programu.
Główne destynacje podróży seminaryjnych. W Europie: Kilkadziesiąt lat temu głównymi celami podróży seminaryjnych były regiony posiadające liczne świadectwa historii we własnym kraju a także (tradycyjnie dla humanistów:
Włochy i Grecja). Aktualnie, z uwagi na specyfikę akademickich podróży
z poszczególnymi zeszytami. Por: Informationen zur politischen Bildung, Bonn, zeszyt 295 (wydany 2007 – Indie), zeszyt 285 (wydany 2004 – Francja) i inne.
136 Np. Junge Union (młodzieżowa organizacja niemieckiej partii CDU), informacje o takich podróżach podawane są regularnie w jej broszurach i na stronach internetowych.
137 Por. Griese H., 2001, s. 19-35, zwłaszcza s. 25-26. Zobacz także: Dietsch 2000, s. 74.
138 Termin Podróży projektowej (Projektreise) wywodzi się z języka niemieckiego, gdzie taką nazwą określa się podróż bezpośrednio związaną ze szkolnym lub szkoleniowym projektem edukacyjnym, obejmującym szereg jednostek poświęconych jednemu blokowi tematycznemu i realizowanym za pomocą rożnych typów przedsięwzięć dydaktycznych, w tym często także wpisanej w program projektu wycieczki. W języku polskim brak jednolitego określenia, jednak najczęściej używanymi nazwami takich wypraw są: „wycieczka edukacyjna”, „wycieczka szkolno-edukacyjna” lub nawet
„wycieczka szkolna”.
127 seminaryjnych trudno wskazać kierunki i cele, cieszące się szczególnie dużym powodzeniem w tej dziedzinie turystyki Ponieważ największą ilość podróży seminaryjnych organizują uczelnie niemieckie, także jako główną destynację można wskazać Niemcy, rzadziej niż dawniej wybierane są regiony Francji i Włoch, coraz częściej Czechy i Polska. W przypadku podróży projektowych są to z reguły cele związane z historią najnowszą lub konkretnym regionem własnego kraju lub tez jednego z krajów sąsiednich (dla uczestników podróży). W Polsce: wyprawy seminaryjne są ze względu na szczupłość środków uczelni wciąż jeszcze niemal nieznane. Głównym celem zagranicznych wypraw seminaryjnych pozostaje Małopolska z Krakowem, stosunkowo często grupy tego rodzaju odwiedzają także Oświęcim. Wyraźnie mniej grup odwiedza także Gdańsk i Malbork oraz Wrocław i Dolny Śląsk.
Profil typowego uczestnika: Grupy są zasadniczo bardzo homogeniczne, ogromną większość uczestników stanowią studenci. Są to zatem osoby w wieku 20-25 lat, będące w trakcie kształcenia, silnie zmotywowane do aktywnego udziału w realizacji programu wyprawy (który jest elementem zaliczenia przedmiotu lub dostarcza materiału do pracy końcowej).
Szczególne wymagania: Do rzadkości należą szczególne wymagania odnośnie standardów noclegu lub gastronomii. Prowadzący wyprawę pilot może się zetknąć z oczekiwaniem daleko idącej pomocy w zorganizowaniu czasu wolnego grupy, może także być proszony o wzięcie udziału w wy-prawach w tym czasie w roli tłumacza.
Szczególna wrażliwość: Uczestnicy tych wypraw nie przejawiają szczególnego, grupowo specyficznego rodzaju wrażliwości.
Wymagania wobec prowadzącego grupę: Jeśli merytorycznym kierownikiem wyprawy jest pracownik naukowy, pilot spełnia tylko funkcję organizacyjną i jest pomocny w tłumaczeniach na miejscu zwiedzania. W tym wypadku oczekuje się od niego najczęściej ogólnych informacji krajoznawczych lub szczegółów z zakresu realiów życia codziennego w odwiedzanym kraju/regionie. Jednak w przypadku, gdy w ramach wcześniejszych ustaleń pilot spełnia choćby częściowo zadania związane bezpośrednio z tematem podróży, oczekiwane jest od niego przygotowanie przed wyprawą i realizacja podczas jej trwania referatów lub wykładów o charakterze akademickim. Wymaga to dokładnego przygotowania z uwzględnieniem wszelkich zasad odnoszących się do tego typu wystąpień, zwłaszcza zaś naukowego trybu zbierania źródeł i potwierdzania za ich pomocą
128
przekazywanych informacji. W tym przypadku pilot musi posiadać doświadczenie własnych studiów akademickich, najlepiej (choć nie jest to bezwzględnie konieczne) w dziedzinie zbieżnej z tematem wyprawy.