Główna problematyka w badaniu modelu systemu prawa gospodarki odpadami

2.1. Główna problematyka w badaniu modelu systemu prawa

gospodarki odpadami

Przedstawienie założeń konstrukcji modelu systemu prawa gospodarki odpa-dami jest niezbędne przede wszystkim dlatego, że zaprezentowana w tej książce koncepcja teoretyczno-praktyczna wynika z przyjętych i wzajemnie powiązanych hipotez badawczych opartych na wiedzy i doświadczeniu1. Proces tworzenia prawa musi opierać się na modelach realizujących określone wartości i wynika-jących z nich założeniach regulacji prawnych. Dla przykładu, chcąc poprawić po-ziom ochrony środowiska w gospodarce odpadami, możemy zbudować określony model prawny gospodarki odpadami oparty na pewnych kryteriach realizujących cele gospodarki odpadami w ochronie środowiska. Model taki powinien posiadać także uzasadnienie naukowe.

Nauka prawa czyni więc nieustanne wysiłki na rzecz konstruowania coraz doskonalszych niż dotąd modeli prawnych. A. Peczenik, badając modele ich funkcje i rodzaje, podnosi, że pojęcie modelu „wiąże się z analogią, ponieważ model danego przedmiotu jest do niego podobny. Ponadto użycie wspomnianego pojęcia zbliża nas do głównego nurtu współczesnej nauki, którą modele interesują daleko częściej niż analogia w ogóle”2.

W budowaniu modelu obok czynników natury prawnej należy uwzględniać uwarunkowania gospodarcze, techniczne, społeczne i polityczne. Szczególnie duże znaczenie mają one w gospodarce odpadami. Posuwając się dalej w kierun-ku współpracy oraz integracji z innymi dyscyplinami, trzeba stwierdzić, że zało-żenia modelu prawnego stanowią syntezę tez postawionych w obszarach badań realizowanych także w naukach ekonomicznych i technicznych3.

Aby zatem sensownie przedstawić założenia analizowanego modelu, powinni-śmy zrobić na początku pewne zastrzeżenia wstępne dotyczące obszaru podjętych w książce analiz: 1) zakres tego, co składa się na model systemu prawa gospodarki

1 K.J. Arrow, The Economic Implications of Learning by Doing, „Review of Economic Stu-dies” 1962, no. 6, s. 115 i n.

2 A. Peczenik, Wartość naukowa dogmatyki prawa, ZNUJ CXXXVII, 1966, Prace Prawnicze, z. 26, s. 16.

odpadami jest tak szeroki, że wyczerpuje w pewnym sensie nieomal całokształt prawa gospodarki odpadami; 2) dla uniknięcia niejasności tak często towarzyszą-cych przedstawianiu modeli prawnych zamierzamy się koncentrować na interpre-tacji zasadniczych podstaw normatywnych gospodarki odpadami; 3) wszystko, co zostanie tu zaprezentowane, będzie miało charakter informacyjny i w pewnym stopniu porządkujący, 4) system prawa gospodarki odpadami stanowi centralny problem naukowy w naszych rozważaniach.

J. Pieter twierdzi, że „Każdy problem naukowy oparty jest na pewnych za-łożeniach: mianowicie na tym, co w danej sprawie już wiadome, lecz czego się w danej pracy nie uzasadnia i co uzasadnia lub sprawdzenia nie wymaga, czego się po większej części wcale nie wyłuszcza, oraz na tym, co się o niej mniema”4. Obecność założeń w problemie, konsekwentnie również w całej pracy naukowej, spełnia, zdaniem cytowanego autora, zasadniczo taką samą rolę, jak obecność pewnej wiedzy wstępnej, domyślnie mieszczącej się w pytaniu, które stawiamy na początku sprecyzowania hipotezy głównej5.

Podstawowym zadaniem, jakie sobie tutaj stawiamy, jest przedstawienie założeń odzwierciedlających zarówno logiczną strukturę, jak i złożoność re-gulacji prawnych wchodzących w skład systemu prawa gospodarki odpadami. W naszych badaniach charakterystyczna jest także wyraźnie nakreślona posta-wa metodologiczna. Wyraża ona stosunek podmiotu do działań poznawczych związanych z charakterystyką modelu prawnego. Zagadnienia te są analizowane w rozdziale 7 książki.

Do kluczowych problemów badania każdego modelu prawnego należy okre-ślenie zestawu niezbędnych założeń cząstkowych i powiązań między nimi, we-dług których następuje grupowanie konstrukcji teoretyczno-prawnych. Tworzą one strukturę modelu. Słowo „problem” w naszych złożeniach koncepcyjnych oznacza przede wszystkim wskazanie w analizie na istotne zagadnienie praw-ne dla kształtu systemu gospodarki odpadami. Wymagają opraw-ne rozstrzygnięcia i zaproponowania pewnych teoretycznych i praktycznych rozwiązań możliwych do zastosowania m.in. w procesie legislacyjnym, np. w zakresie kodyfikacji prawa gospodarki odpadami. Głównym zadaniem opracowania założeń modelu systemu prawa gospodarki odpadami ma być nie tylko uporządkowanie systemu regulacji prawnych, ale także odtworzenie obiektywnego obrazu wyłaniającego się nowego obszaru regulacji w systemie prawa ochrony środowiska i przedstawienie postula-tów de lege ferenda w tym zakresie.

Prawnicze badanie naukowe powinno być z założenia problemowe. W ra-mach ustalenia założeń koncepcyjnych naszego modelu powinniśmy się zajmo-wać najważniejszymi problemami, które dotąd nie były rozstrzygnięte w teorii prawa administracyjnego i prawa ochrony środowiska. F. Ochimowski,

charak-4 J. Pieter, Ogólna metodologia pracy naukowej, Wrocław, Warszawa, Kraków 1967, s. 80.

teryzując stan prawa administracyjnego, podnosi, że „W biegu dziesiątków lat, szereg ustaw ulega częściowym lub zupełnym zmianom pod wpływem rozmaite-go rodzaju przyczyn i pobudek. Materiał norm obowiązujących ogół obywateli wzrósł do olbrzymich rozmiarów. Zdarza się spór, czy dana norma jeszcze istnie-je, czy została uchylona”6.

Wyjaśnienie wielu kwestii związanych z funkcjonowaniem nowych ob-szarów prawa administracyjnego, biorąc pod uwagę brak wiedzy teoretycznej w tym zakresie, stanowi rzeczywisty problem naukowy w ukazaniu założeń mo-delu systemu prawa gospodarki odpadami. Studia nad rozległą materią prawa administracyjnego i prawa ochrony środowiska utwierdziły nas w przekonaniu, że zagadnienie wypracowania modelu systemu prawa gospodarki odpadami jest problemem rzeczywistym, istotnym teoretycznie i praktycznie, a przede wszyst-kim wciąż aktualnym. Prezentowana praca ma to w jawszyst-kimś stopniu wykazać. Poj-mujemy ją jako studium teoretyczne z zakresu prawa administracyjnego i prawa ochrony środowiska.

W naszych założeniach przyjmujemy, że modele mogą obejmować całość systemu prawa, ale również wybrane jego części składowe. Częściej są tworzo-ne modele cząstkowe. Przedmiotem badań są wówczas poszczególtworzo-ne instytucje prawne oraz wybrane funkcje regulacji prawnych. Większość modeli prawnych powstało w wyniku stopniowego integrowania regulacji prawnych w ramach pewnej gałęzi prawa. Nasz model osadzony jest wyraźnie w systemie prawa ad-ministracyjnego i prawa ochrony środowiska. J. O’Shaughnessy, uważa, że „Jest dziś modne definiować model tak szeroko, by obejmował każdą fizyczną lub abs-trakcyjną reprezentację problemu”7. Model „można określić jako sztucznie stwo-rzony przedmiot, który będąc identyczny z przedmiotem badanym odzwierciedla i w sposób uproszczony odtwarza strukturę, właściwości, związki wzajemne i sto-sunki między elementami badanego przedmiotu, którego bezpośrednie badanie jest utrudnione lub nie jest dostępne”8.

Każdy model prawny spełnia funkcję objaśniającą i posiada element progno-styczny. Oznacza to, że w założeniach modelu prawnego zawarta jest również np. wypowiedź o możliwych sposobach uregulowania określonych zagadnień w przyszłości.

Nie istnieje ogólnie przyjęta teoria modeli prawnych. W. Lang uważa, że „Model teoretyczny to zespół twierdzeń odzwierciedlających i wyodrębnia-jących istotne cechy strukturalne i dynamiczne badanego zjawiska. Model teo-retyczny stanowi konstrukt myślowy, któremu w rzeczywistości nie odpowiada żadne konkretnie istniejące zjawisko lub przedmiot, model bowiem nie zawiera opisu żadnego konkretnego (historycznie) istniejącego zjawiska lub przedmiotu.

6 F. Ochimowski, Prawo administracyjne, t. I, Warszawa 1923, s. 5.

7 J. O’Shaughnessy, Metodologia decyzji, przeł. T. Mroczkowski, Warszawa 1975, s. 204.

Konstrukcja modelu opiera się w znacznej mierze na konwencji”9. Mimo jed-nak tego podstawowego braku oraz apologetycznego nastawienia nauki prawa, rozmaite modele prawne na ogół sporządza się z uwzględnieniem założeń teorii i filozofii prawa. Wyjaśnienie określonych procesów korzystania z zasobów śro-dowiska może wynikać także z tych założeń. Model prawny powinien funkcjono-wać w praktyce jako obiektywnie istniejąca konstrukcja normatywna, która może być przez badacza poznana i skierowana na ustalenie prawidłowości występują-cych w procesach tworzenia i stosowania prawa.

Opierając się na przyjętych tezach, powinniśmy lepiej zrozumieć istotę prawa gospodarki odpadami, jego źródła, cechy oraz podstawowe funkcje. Solidne opra-cowanie modelu prawnego może przyczynić się do ukształtowania racjonalnego procesu legislacyjnego. Model prawny systemu gospodarki odpadami powinien też przewidywać przyszłe tendencje rozwojowe systemu prawa ochrony środo-wiska w ich wzajemnym powiązaniu zwłaszcza z prawem administracyjnym, go-spodarczym czy z unijnym. Model taki może stworzyć odpowiednie podstawy oddziaływania prawa na procesy społeczne, ekonomiczne i techniczne powiązane z gospodarką odpadami.

Podstawowym założeniem w konstrukcji prezentowanego modelu jest to, że system gospodarki odpadami jest i musi pozostać jego bazową częścią10, bo stanowi węższe od systemu prawa ochrony środowiska otoczenie normatywne sys-temu gospodarki odpadami. Określamy go mianem subsyssys-temu. Niewątpliwie in-teresujące są próby zmierzające w kierunku sprowadzenia na jednolitą płaszczyznę dziedzin prawa ochrony środowiska pozornie tak od siebie odległych jak prawo gospodarcze i prawo ochrony środowiska. Słuszne jednak wydaje się nam, w ak-tualnym stanie badań, wstępne dla celów roboczych rozbicie systemu prawa admi-nistracyjnego na poszczególne subsystemy, zamiast nieustannego rozszerzania go i naginania jego granic w zależności od zagadnień, jakie on reguluje. Założenie to skłoniło nas do zaproponowania wyodrębnienia w systemie prawa ochrony środo-wiska obszaru umownie nazwanego „prawem gospodarki odpadami”.

Czy można więc w ten sposób próbować znaleźć jakiś wspólny mianownik dla coraz bardziej rozbudowanej materii prawa administracyjnego? Musimy też pamiętać, że słowo „gospodarka” jest niejasne i posiada całą gamę znaczeń, po-czynając od tych, które zawierają ocenę wartościującą, aż do tych, które pojawiają się wraz z powstaniem kierunku badań nazwanym „gospodarczym prawem

śro-9 W. Lang, Struktura kontroli prawnej organów państwowych PRL, Kraków 1963, s. 18.

10 Podstawowe elementy treści tej części książki były także publikowane we wcześniejszych monografiach: Zasady prawne ochrony środowiska, Łódź 2010, Instytucje prawne ochrony

środo-wiska a proces inwestycyjno-budowlany. Studium prawno-administracyjne, Warszawa 2012 oraz

w książce: Bezpieczeństwo ekologiczne jako instytucja prawna ochrony środowiska, Łódź 2012. W tej pracy przedmiot wcześniejszych analiz poszerzony został o nowe obszary badań związane z systemem prawa gospodarki odpadami, które w takim zakresie nie były przedmiotem poprzednich monografii.

dowiska”. Czy słowo „gospodarka” w wyrażeniu „prawo gospodarki odpadami” znaczy „to, co dotyczy gospodarki”, czy też to, co ma charakter gospodarczy w ob-szarze prawa ochrony środowiska i prawa administracyjnego. Wyrażenie „prawo gospodarki odpadami” zawiera trzy terminy. Jeżeli zastanawiamy się nad dwoma ostatnimi słowami, czyli „gospodarka” i „odpady”, nieuchronnie przychodzą na myśl różne nauki, które w odmienny sposób mogą zajmować się ochroną środo-wiska przed odpadami, jak np. ekonomia, technika, inżynieria środośrodo-wiska, poli-tyka i socjologia. Dlaczego uprzywilejowany ma być pierwszy człon wyrażenia, czyli „prawo”, kosztem dwóch pozostałych? Czyż to nie dwa pozostałe nadają sens pierwszemu słowu i bliżej go określają?

Warto podkreślić, że poza terminologią w nazwie „prawo gospodarki odpada-mi” kryje się niezależność różnych nauk o środowisku, z ich własnymi metodami, spojrzeniem na badane problemy oraz z właściwym im sposobem tworzenia pojęć teoretycznych i nazw obszarów badawczych. Nie możemy o tym fakcie zapomi-nać, przyjmując założenia teoretyczne modelu prawnego. Wielu gałęziom wiedzy teoretycznej związanym z gospodarką odpadami odpowiadają nauki praktyczne, które odzwierciedlają techniczne znaczenie słów użytych w nazwie, jaką jest „pra-wo gospodarki odpadami”. Należy jednak pamiętać, że potoczne znaczenie słów jest najczęściej pierwszą i podstawową formą interpretacji treści norm prawnych. Problematyka omawiana w tej części pracy była także wcześniej analizowana w innych publikacjach dotyczących systemu prawa ochrony środowiska11. W tym miejscu nie tworzymy więc od początku niczego nowego, lecz tylko poszerzamy obszar dotychczasowych badań nad strukturą systemu prawa ochrony środowiska o zagadnienia dotyczące systemu prawa gospodarki odpadami. Nazwa „prawo gospodarki odpadami” wskazuje na powiązania prawa ochrony środowiska z pra-wem dotyczącym odpadów, prapra-wem gospodarczym i prapra-wem administracyjnym. Na tego rodzaju łączność przedmiotową w prawie ochrony środowiska zwraca uwagę zwłaszcza J. Ciechanowicz-McLean12. Autorka analizuje m.in. funkcję gospodarczo-organizatorską państwa w zakresie ochrony środowiska. Funkcja ta oznacza wpływ różnych dziedzin gospodarki na środowisko i łączy się z od-powiednim organizowaniem funduszy na przebudowę tych dziedzin gospodarki, które w sposób ewidentny zagrażają środowisku13.

Zasadniczym problemem do rozwiązania w celu osiągnięcia harmonijnego rozwoju gospodarki jest uwzględnienie wszystkich czynników i uwarunkowań środowiskowych mających wpływ na szeroko rozumiane otoczenie człowieka.

11 Zob. też. P. Korzeniowski, Otoczenie systemowe modelu regulacji procesu inwestycyjnego

w sektorze odnawialnych źródeł energii, [w:] P. Korzeniowski, L. Karski, Model prawny regulacji odnawialnych źródeł energii, Łódź 2012, s. 20–31.

12 J. Ciechanowicz-McLean, Ochrona środowiska w działalności gospodarczej, Warszawa 2003, s. 13–16 i n.

Jednym z nich jest gospodarka odpadami14. Wydaje się, że współczesna forma prawna organizacji systemu gospodarki odpadami nie nadaje się do rozwiązania licznych problemów związanych z zapewnieniem kompleksowej ochrony środo-wiska przed zagrożeniami wywołanymi przez odpady. Analiza badań systemu pra-wa ochrony środowiska wykazuje pewne zróżnicopra-wanie w zakresie organizacji i celów kompleksowej ochrony środowiska. Nauka prawa ochrony środowiska ma trudności z opracowaniem pełnej podbudowy teoretycznej dla różnorodnych pro-blemów, które łączą się z funkcjonowaniem systemu prawa gospodarki odpadami. Myślenie i działanie na rzecz tworzenia założeń modelu prawnego gospodarki od-padami powinno przyczynić się do realizacji kompleksowych celów ochrony śro-dowiska w powiązaniu z prawem gospodarczym i prawem administracyjnym. Jak widać, wstępne założenia modelu prawnego możemy uzasadniać w bardzo zróżni-cowany sposób. Istotne, jak się wydaje, jest to, że muszą one uwzględniać bardzo złożony charakter norm prawnych regulujących gospodarkę odpadami15.

W naszych rozważaniach przyjmujemy, że system prawa gospodarki odpada-mi oraz jego instytucje prawne są z uwagi na swoje funkcje jedną z najważniej-szych części systemu prawa ochrony środowiska. Możemy je badać oddzielnie, albo jako element systemu prawa ochrony środowiska, albo wewnętrznie w ramach systemu prawa gospodarki odpadami. W tej pracy zastosowano w dużej mierze to drugie podejście. Przy systematycznym kształtowaniu się instytucji prawnych w regulacjach sektorowych ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środo-wiska (p.o.ś.)16 powinna być punktem wyjścia oraz wskazaniem orientacyjnym dla otoczenia normatywnego tych instytucji. Badając te instytucje prawne, nie możemy przecież pominąć ich wielopłaszczyznowych powiązań z instytucjami ogólnymi systemu prawa ochrony środowiska i prawa administracyjnego. Są to zagadnienia o charakterze nadrzędnym dla problematyki poruszanej w tej książ-ce. S. Ritterman w swoich rozważaniach na temat formalizmu i jego przezwy-ciężania w wykładni i naukowej systematyce prawa podnosi, że „obok systemu formalnego należy budować system materialny, gdyż każdy z tych systemów ma swoje zadania i nie wydaje się możliwe połączenie jednego z drugim z zatarciem ich zróżnicowania”17. Autor ten stoi na stanowisku, że system materialny należy budować na systemie formalnym, ponieważ celem systemu materialnego jest da-nie syntezy idei prawnych tkwiących w poszczególnych prawnych instytucjach i wyższych prawnych kategoriach systemu formalnego18. W jego ocenie,

„sys-14 S. Biedugnis, J. Cholewiński, Optymalizacja gospodarki odpadami, Warszawa 1992, s. 9.

15 J. Śmiałowski, Teorie dotyczące struktury normy prawnej, [w:] J. Śmiałowski, W. Lang, A. Delorme, Z zagadnień nauki o normie prawnej, Warszawa 1961, s. 109.

16 Tekst jedn.: Dz.U. 2013, poz. 1232 ze zm.

17 S. Ritterman, Formalizm i jego przezwyciężenie w wykładni i naukowej systematyce prawa, [w:] M. Cieślak, Zagadnienia prawa karnego i teorii prawa, Warszawa 1959, s. 157.

temu prawnego, który ma służyć naukowemu poznaniu, żadną miarą nie można budować za pomocą samych tylko elementów tekstu prawa”19. Budowa takiego systemu musi uwzględniać elementy spoza tekstu prawnego zaczerpnięte z treści zasad prawnych odzwierciedlających regulowane przez prawo zjawiska społecz-ne, ich prawidłowość, w szczególności prawidłowość zjawisk gospodarczych20.

System prawa gospodarki odpadami osadzony jest na fundamencie syste-mu prawa ochrony środowiska wynikającym z prawa administracyjnego. Zapre-zentowana analiza pokazuje także ewolucję systemu prawa ochrony środowiska w kierunku tworzenia się podsystemów. Wyraźnie widoczne jest to zwłaszcza w obszarze regulacji dotyczącej gospodarki odpadami. Nie można nie zauważyć we współczesnych badaniach systemu prawa ochrony środowiska takiego po-dejścia w analizie podstawowych zagadnień teoretyczno-prawnych21. Podejście systemowe w badaniu prawa ochrony środowiska otwiera równocześnie drogę do stworzenia podstaw zintegrowanej ochrony środowiska. W ten sposób prawi-dłowo powiązane (systemowo) regulacje prawne dotyczące ochrony środowiska nie będą wyłącznie sektorowymi aktami prawnymi, lecz staną się systemem pra-wa ochrony środowiska. Bardzo pra-ważnym czynnikiem przesądzającym o skutecz-ności prawa gospodarki odpadami lub jej braku jest zintegrowane powiązanie wszystkich norm prawnych chroniących środowisko. Przedstawiony przez nas model systemu gospodarki odpadami powinien być pomocny w przewidywaniu tendencji rozwojowych systemu prawa ochrony środowiska.

W ten sposób chcielibyśmy także zwrócić uwagę, że nazwa „prawo gospodar-ki odpadami” będzie miała w najbliższej przyszłości w pewnych obszarach prawa publicznego coraz większe zastosowanie zarówno w teorii, jak i w praktyce. Jest to oczywistą konsekwencją ciągłego rozwoju systemu prawa ochrony środowiska i jego licznych powiązań w szczególności z prawem gospodarczym i prawem ad-ministracyjnym. Również badania prowadzone na płaszczyźnie ogólnej teorii pań-stwa i prawa powinny dostarczyć potrzebnych uogólnień, a zarazem założeń dla dalszych prac badawczych prowadzonych przez przedstawicieli szczegółowych dyscyplin prawniczych. W ocenie K. Dziewońskiego, W. Michajłowa i T. Skrzyń-skiej, „Przedmiotem tych badań będą: ochrona i racjonalne kształtowanie środo-wiska jako nowa funkcja współczesnego państwa, prawo o ochronie środośrodo-wiska jako forma polityki państwa oraz analiza systemu tego prawa, metodologia badań porównawczo-prawnych »modele« nadmiaru ochrony prawnej środowiska i ich uwarunkowanie społeczno-gospodarcze i polityczne), metodologia badań socjo-logiczno-prawnych nad funkcjonowaniem prawa o ochronie środowiska”22.

19 Ibidem, s. 159.

20 Ibidem.

21 Zob. J. Rotko, Ramowa Dyrektywa Wodna. Analiza prawna, Poznań 2013, s. 75 i n.

22 K. Dziewoński, W. Michajłow, T. Skrzyńska, Zadania nauki w dziedzinie racjonalnego

Badając prawo gospodarki odpadami, wyraźnie widać, jak prawo ochrony środowiska wkracza zdecydowanie i dynamicznie w nowe i wielopłaszczyzno-we powiązania z innymi dziedzinami prawa np. prawa gospodarczego. Herme-tyczne traktowanie prawa ochrony środowiska bez dostrzegania tego wpływu nie jest możliwe. Należy pamiętać także, że prawo ochrony środowiska od samego początku powstawało w dużej mierze jako reakcja prawodawcy na gospodarcze korzystanie z zasobów środowiska. Koncepcję współczesnego prawa ochrony środowiska ze wskazaniem na zachodzące w tej dyscyplinie dynamiczne zmiany analizuje B. Rakoczy23.

Odkrywanie wzajemnych związków prawa ochrony środowiska z prawem gospodarczym w dziedzinie gospodarki odpadami nie jest niczym nowym, lecz tylko pokazaniem pewnego ujęcia fragmentu systemu prawa ochrony środowiska i zastosowania dla niego nazwy „prawo gospodarki odpadami”.

Chcielibyśmy też wyraźnie zaznaczyć, że nazwa „prawo gospodarki odpada-mi” nie jest związana tylko tematem przewodnim tej publikacji. Zwrócono na to uwagę już wcześniej w książce pt. Instytucje prawne ochrony środowiska a pro-ces inwestycyjno-budowlany. Studium administracyjno-prawne (Warszawa 2012), że w systemie prawa ochrony środowiska wyodrębniają się podsystemy dziedzin. W tym procesie jesteśmy świadkami wyłaniania się nowych struktur funkcjonal-nych systemu prawa ochrony środowiska. Badając wymagania ochrony środowi-ska w gospodarowaniu odpadami stanowiącego część procesów gospodarczych, należy znaleźć tzw. wspólny mianownik dla całości zagadnień gospodarki odpa-dami. Taką integracyjną płaszczyzną jest właśnie system prawa gospodarki od-padami. Jest to tendencja we współczesnych badaniach wyraźnie już zarysowana i która jest równocześnie częścią składową dziedziny, jaką nazywamy za J. Cie-chanowicz-McLean „gospodarczym prawem środowiska”. Według tej autorki, „Gospodarcze prawo środowiska to termin badawczy, który wyłonił się, jako naturalna konsekwencja pracy naukowej i dydaktycznej pracowników Katedry Prawa Gospodarczego Publicznego i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Gdań-skiego. Problematyka wspólna i graniczna dla prawa gospodarczego publicznego i prawa ochrony środowiska to też duża część prawa administracyjnego material-nego i prawa finansowego i możemy ją określić, co śmiem zaproponować, jako gospodarcze prawo środowiska”24. Zdaniem cytowanej autorki, „W tym stanie rzeczy gospodarcze prawo środowiska zdaje się być tym obszarem badawczym prawa publicznego, który łączy prawo środowiska z prawem gospodarczym pu-blicznym przez liczne zagadnienia, wspólne dotyczące prowadzących działalność gospodarczą, zwłaszcza przedsiębiorców, ale i państwo, i wykorzystywanych

23 B. Rakoczy, Koncepcja współczesnego prawa ochrony środowiska a jego dynamiczny

roz-wój, „Przegląd Prawa Ochrony Środowiska” 2012, nr 2, s. 57 i n.

24 J. McLean, Wstęp, [w:] Gospodarcze prawo środowiska, J. Ciechanowicz--McLean, T. Bojar-Fijałkowski (red.), Gdańsk 2009, s. 7.

przez nie elementów środowiska i środowiska, jako całości za pomocą instru-mentów prawno-ekonomicznych, zwłaszcza z zakresu prawa administracyjnego,