Naukowe badanie przedmiotu prawa ochrony środowiska Słowo „przedmiot” stosowane w najszerszym sensie oznacza to wszystko,

„co może być przez badacza w jakiś sposób postrzegane, wyobrażane, nazywa-ne”1. Z ogólnej teorii poznania wynika, że można wskazać dwa najważniejsze pro-blemy związane z badaniem przedmiotu. Pierwszy sprowadza się do określenia istoty najbardziej elementarnej podmiotowości. Chodzi o to, w jakich warunkach przedmiot może czy musi przybrać charakter podmiotowy; w jakich sytuacjach dokonuje się przejście od czysto przedmiotowych oddziaływań do podmiotowego selektywnego, adaptacyjnego zachowania2.

Przedmiotem badań naukowych jest cała otaczająca nas rzeczywistość, tj. rzeczy i zjawiska będące źródłem naszych wrażeń zmysłowych. Przedmiot ist-nieje niezależnie od podmiotu poznającego3. A. Glapiński uważa, że „Każdą dyscyplinę nauki określa właściwy jej przedmiot badania, metoda badawcza i świadomy cel badania, w imię którego jest uprawiana”4. Przedmiot wyznacza więc jedną z zasadniczych płaszczyzn metodologicznych rozważań o nauce5. Zdaniem cytowanego autora, takie dyskusje zawsze się toczą w okresie tworzenia się danej dyscypliny i nieodłącznie towarzyszą zarówno każdym poważniejszym przeobrażeniom danej nauki jako całości, jak i starciom polemicznym między przedstawicielami odmiennych sposobów uprawiania tej nauki, jeżeli takie od-mienne sposoby w ogóle istnieją6. Przedmiot jak widać możemy rozpatrywać np. jako kategorię filozoficzną. Warto podkreślić, że znaczenie ogólnych pojęć filozoficznych, o których tu wspominamy, będzie miało zastosowanie także na gruncie naszych rozważań. K. Ajdukiewicz dostrzega problem polegający m.in. na tym, że znaczenie wyrazu „filozofia” nie zostało sprecyzowane do tego stopnia, by można było podać „jednoznaczne […] określenie, na które większość równo-cześnie żyjących wyraziłaby swą zgodę”7.

1 A. Zinowjew, Logika nauki, przeł. Z. Simbierowicz, Warszawa 1976, s. 37.

2 Z. Cackowski, Teoria poznania, [w:] Z. Cackowski, J. Kmita, K. Szaniawski, P.J. Smoczyński,

Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź 1987, s. 714.

3 G.L. Seidler, H. Groszyk, J. Malarczyk, Wstęp do teorii państwa i prawa, Lublin 1963, s. 8.

4 A. Glapiński, Metodologiczne problemy historii ekonomii, Warszawa 1982, s. 5.

5 Ibidem.

6 Ibidem.

Nauka prawa często wykorzystuje w swych praktycznych celach określenie pojęcia przedmiotu, którym posługuje się filozofia8. Przez przedmiot rozumie się to, na co dane zjawisko oddziałuje lub może oddziaływać9. W ocenie J. Kowal-skiego, „Jest rzeczą niewątpliwą, że przedmiotem badań nauki prawa jest zarówno analiza tekstu, a więc sfera języka, pojęć, idei, znaczeń, wartości, co zbliża tę dys-cyplinę do logiki i filozofii, jak i przeżycia prawne, świadomość prawa, co zbliża ją do psychologii indywidualnej i społecznej, czy wreszcie społeczna geneza prawa, jego funkcja społeczna, skutki społeczne itp., co zbliża ją z kolei do socjologii, ekonomii, polityki”10. Przedmiot badań nauki prawa w ujęciu cytowanego autora w dużej mierze odzwierciedla przedmiot prawa gospodarki odpadami analizowany w tej pracy. Według. J. Śmiałowskiego, „Jako przedmioty prawa wyliczano naj-rozmaitsze elementy począwszy od elementów natury materialnej, występującej w różnorodnej postaci, poprzez czynności ludzkie, osoby własne i cudze aż do wy-tworów duchowych człowieka”11. E. Jarra twierdzi, że „Atoli, poza kompleksami zagadnień specjalnych, właściwych tej czy innej prawoznawstwa dziedzinie, jako że jej przedmiotem uwarunkowanych, istnieje wspólny im wszystkim zakres pojęć zasadniczych, które ze względu na swoje znaczenie ogólne, nie mogą znaleźć za-dawalającego wyjaśnienia w żadnej z pośród zróżniczkowanych nauk prawnych, w granicach ich własnych materjałów i środków, lecz musza być wyodrębnione w naukę samodzielną i jej pozostawione pieczy”12. Dalej autor ten dowodzi, że ist-nienie odrębnego przedmiotu dociekań stwarza potrzebę nowej nauki, która też wcześniej czy później „byt samodzielny wyzwolić sobie musi”13. W.L. Jaworski zauważa, że „Prawo w znaczeniu przedmiotowym opiera się na jednej jedynej apriorycznej zasadzie: prawo zaprowadza ład i porządek. Ale nie należy już do pra-wa określenie, na czem ten ład i porządek polega, wedle jakich zasad ustanawia się przepisy, których zachowanie daje ten ład”14.

Przedmiot panowania prawnego, „kontroli” przez uprawnioną osobę jest wła-śnie tym, co w teorii prawa i rozmaitych gałęziach prawa nazywa się przedmiotem prawa. Termin „przedmiot prawa” odnosi się do prawa podmiotowego i nie dotyczy prawa w sensie przedmiotowym, prawa jako całokształtu norm prawnych15.

Przed-8 O.S. Joffe, M.D. Szargorodski, Zagadnienia teorii prawa, przeł. J. Nowacki, J. Wróblewski, Warszawa 1963, s. 192.

9 Ibidem.

10 J. Kowalski, Funkcjonalizm w prawie amerykańskim. Studium z zakresu pojęcia prawa, Warszawa 1960, s. 62.

11 J. Śmiałowski, Poglądy na zagadnienie stosunków prawnych. §. 17 Przedmiot stosunków

prawnych, [w:] J. Śmiałowski, Z zagadnień nauki o normie prawnej, Warszawa 1961, s. 216.

12 E. Jarra, Ogólna teoria prawa, wyd. II rozszerzone i uzupełnione, Warszawa 1922, s. 32.

13 Ibidem.

14 W.L. Jaworski, Nauka prawa administracyjnego. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1924, s. 113.

15 S.F. Keczekian, Stosunki prawne w społeczeństwie socjalistycznym, przeł. Cz. Gofroń, War-szawa 1960, s. 196–197.

miotem prawa może być też poszukiwany efekt prawny. Jest to przedmiot prawnej kontroli, którą osiąga się przez treść prawa lub przez treść stosunków prawnych16. Przedmiotem prawa można nazywać wszystko to, z powodu czego podmioty prawa wstępują w stosunki prawne i co stanowi przedmiot ich wzajemnych praw i obo-wiązków17 oraz wreszcie system instrumentów oraz instytucji prawnych.

Zagadnienie przedmiotu prawa pomaga nam wyjaśnić m.in. cel, do które-go zmierza utrwalenie tych lub innych stosunków prawnych. Nie zawsze musi on tkwić w określonym działaniu osoby zobowiązanej, lecz w ustanowieniu dla uprawnionego władztwa prawnego, którego charakter jest różny właśnie w zależ-ności od tego, co stanowi przedmiot prawa18. Prawo w sensie „przedmiotowym” oznacza zespół norm postępowania19.

Jak widać, znaczenie określenia „przedmiot prawa” nie jest jeszcze do końca ustalone w doktrynie, choć przytoczone poglądy autorów wskazują nam, w jakim obszarze zagadnień możemy się poruszać. Definicje przedmiotu prawa, jakie po-dają autorzy różnych prac prawniczych, są nadal bardzo płynne i jest ich prawie tyle ilu autorów. Przedstawiciele doktryny czasami różnie określają ten sam ob-szar normatywny, nazywając go przedmiotem prawa lub uznając, że nie jest on przedmiotem prawa.

Sposób myślenia o przedmiocie prawa może odzwierciedlać także metoda badania naukowego. Celem ogólnym takiego badania w prawoznawstwie jest naj-częściej określenie właśnie przedmiotu prawa. J. Kowalski podnosi, że „W nauce prawa, podobnie jak w innych dyscyplinach społecznych, problem przedmiotu jest nadal sprawą zasadniczej dyskusji. Każdy nowy prąd teoretyczny i metodo-logiczny wysuwa takie czy inne zjawiska społeczne jako kwalifikujące się na przedmiot nauki prawa”20. Jego zdaniem, normy prawne traktowane są bądź jako pewien zakres wiedzy o zjawiskach prawnych, a więc jako część nauki o pra-wie, bądź jako rzeczy, zjawiska będące przedmiotem nauki o prawie21. Spróbujmy spojrzeć na to zagadnienie z uwzględnieniem zakresu i treści przedmiotu prawa.

Jedność zakresu i treści przedmiotu prawa pozostaje w nierozerwalnym związku z samą metodą badania zakresu i treści prawa. Nie występuje taki miot prawa, który mógłby posiadać jedynie zakres bez treści. Każdy więc przed-miot prawa ma ściśle określony zakres i przypisaną mu treść. Przedprzed-miot prawa osadzony w swoim zakresie i treści jawi się nam w ten sposób jako zbiór cech

16 Ibidem, s. 197.

17 Ibidem, s. 198.

18 Ibidem, s. 223.

19 S. Wronkowska, Sytuacje wyznaczone przez normy prawne, [w:] A. Redelbach, S. Wron-kowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Warszawa 1994, s. 143; S. WronWron-kowska, Analiza

poję-cia prawa podmiotowego, Poznań 1973, s. 5.

20 J. Kowalski, Funkcjonalizm w prawie…, s. 46.

wynikających z obowiązywania prawa22. Zakres przedmiotu prawa odsłania się m.in. w zakresie jego podstawowych instytucji prawnych. Każda z nich posiada z kolei własne cechy, które wchodzą w skład cech ogólnych przedmiotu prawa. Prowadząc badanie przedmiotu prawa, w sposób nieunikniony pojawia się pyta-nie: od jakiego pojęcia należy rozpocząć takie badanie?

W badaniach prawa ochrony środowiska nauka od pewnego czasu poczyniła duże postępy zwłaszcza w analizowaniu przedmiotu tego prawa, ale do końca nie wie jeszcze dokładnie, czym ten przedmiot jest. Koncepcja badania przedmiotu prawa ochrony środowiska jest wciąż zagadnieniem skomplikowanym, a uzyska-ne rezultaty chwiejuzyska-ne. Często prowadzimy badania przedmiotu prawa, nie wie-dząc dobrze, w jakim celu to robimy i dokąd zmierzamy. Trudność ta wydaje się szczególnie wyraźna w przypadku prawa ochrony środowiska, młodej i wciąż dynamicznie rozwijającej się dziedziny prawa. Możemy powiedzieć o prawie ochrony środowiska jako o dziedzinie o nie sprecyzowanym jeszcze przedmiocie prawa i wciąż złożonych metodach jego badania, a także płynnych granicach. Prawo ochrony środowiska rozwinęło się, nim zdołało samo określić swój przed-miot. Ponieważ prawo gospodarki odpadami jest systemem prawa, który znajduje się w stadium początkowego rozwoju, szczególnie trudnym problemem jest za-gadnienie zdefiniowania jego przedmiotu. Trudność taka jest charakterystyczna dla zjawisk in statu nascendi. Charakterystyczne dla przedmiotu prawa gospo-darki odpadami jest wielopostaciowość i wielopłaszczyznowość tworzących go elementów.

Status naukowy badania przedmiotu prawa ochrony środowiska nie jest ani dobrze ustalony, ani jasny. Wciąż istnieją poważne problemy dotyczące teore-tycznej interpretacji przedmiotu prawa ochrony środowiska oraz koncepcji mode-lu systemu tego prawa. Duże postępy w obszarze tworzenia i stosowania prawa ochrony środowiska nie doprowadziły dotąd do rozstrzygnięcia kwestii, od której zależy opracowanie całej koncepcji teoretycznej systemu prawa ochrony środo-wiska oraz precyzyjnego ustalenia pola badań przedmiotu prawa. Pewna nie-dojrzałość teorii prawa ochrony środowiska ujawnia się nierównomiernie. Jest ona słabo, a może w ogóle nie jest odczuwalna w badaniach poszczególnych ob-szarów tego prawa (prawo wodne, prawo gospodarki odpadami, prawo ochrony przyrody) czy też poszczególnych instytucji prawnych (oceny oddziaływania na środowisko). Najsilniejszy wyraz znajduje zaś tam, gdzie chodzi o cały system prawa ochrony środowiska lub jego subsystemy, takie jak: system prawa gospo-darki odpadami.

W tej dziedzinie badań naukowych zbiegają się wszystkie podstawowe pro-blemy teorii tego prawa. Żaden z opracowanych do tej pory ogólnych tematów teoretycznych prawa ochrony środowiska nie wyjaśnia w sposób wyczerpujący

22 Zob. też, A. Grabowski, Prawnicze pojęcie obowiązywania prawa stanowionego. Krytyka

zagadnienia przedmiotu tego prawa. Zakładamy, iż mimo tych pozornie nieprze-zwyciężalnych trudności uznajemy, że istnieje system prawa ochrony środowiska, a w jego granicach system prawa gospodarki odpadami. W tych okolicznościach ścisłe określenie przedmiotu prawa gospodarki odpadami pozostaje sprawą trud-ną, ale możliwą do wykonania. Otóż, kłopoty z ustaleniem przedmiotu prawa go-spodarki odpadami na tym się nie kończą. W szczególności pojawia się pytanie: Jakie dokładnie miejsce w systemie prawa ochrony środowiska zajmuje przed-miot prawa gospodarki odpadami względem przedprzed-miotu prawa ochrony środowi-ska? Można przede wszystkim traktować przedmiot prawa gospodarki odpadami jako pochodną przedmiotu prawa ochrony środowiska. Skoro przyjmujemy takie podejście, to z góry też rezygnujemy z możliwości postrzegania prawa gospodarki odpadami jako swoistej struktury prawa ochrony środowiska. W prawie gospo-darki odpadami niczego nie sposób zrozumieć, jeżeli nie dostrzega się wielopłasz-czyznowego powiązania z prawem ochrony środowiska. Jak właściwie należy widzieć to powiązanie? Gdyby chodziło tylko o uznanie, że całe prawo gospo-darki odpadami nacechowane jest przez prawo ochrony środowiska, to przecież teza ta jest od dawna uznawana przez naukę prawa ochrony środowiska. Gdyby więc rezultatem naszych dociekań miało pozostać stwierdzenie, że przedmiotu prawa gospodarki odpadami nie można ustalić, jeśli abstrahuje się od przedmiotu prawa ochrony środowiska, w którym się on realizuje, wyważalibyśmy po prostu otwarte drzwi. Gdybyśmy wszakże ograniczyli się do tego banalnego wniosku, znaczyłoby to, że zapomnieliśmy w toku wywodów o podstawowych założeniach teorii prawa. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że badanie przedmiotu prawa gospodarki odpadami zwraca uwagę na istotny wpływ badań przedmiotu prawa ochrony środowiska. Trudno jednak zarazem nie zauważyć, iż traktując przedmiot prawa gospodarki odpadami jako konstrukcję teoretyczno-prawną, a system pra-wa gospodarki odpadami jako swoistą formę otoczenia systemowego przedmiotu prawa gospodarki odpadami, nie uwzględniamy jeszcze nawet w najmniejszym stopniu tego, co o istocie przedmiotu prawa mówi teoria prawa.

Potraktujmy więc jako punkt wyjścia przy ustaleniu przedmiotu prawa go-spodarki odpadami – pojęcie „gospodarka odpadami” i dokonajmy jego wykład-ni, wykorzystując do tego cechy prawa gospodarki odpadami. Treść tego pojęcia będzie szerzej rozszyfrowana w rozdziale 8 książki. Przez gospodarkę odpadami rozumie się wytwarzanie odpadów i gospodarowanie odpadami (art. 3 ust. 1 pkt 3 u.o.). Pobieżna analiza treści tego pojęcia pokazuje nam ścisły związek zachodzą-cy między zakresem a treścią tego prawa, przechodzenie jednej kategorii w drugą. Proces ten może być rozumiany jako jedność przedmiotu prawa gospodarki od-padami, wykluczająca jakąkolwiek różnorodność jego cech. Tak przecież nie jest. Zakres i treść przedmiotu prawa gospodarki odpadami stanowią dwie wzajemnie uzależnione i warunkujące się płaszczyzny badania prawa. Problem, który, jak są-dzimy, istnieje, nie jest związany ze wskazaniem definicji przedmiotu prawa, lecz

z ujawnieniem istoty celu badania przedmiotu prawa. Zdefiniowanie przedmio-tu prawa może oznaczać właśnie ukazanie sprzecznej naprzedmio-tury tego zagadnienia. W zakresie przedmiotu prawa odzwierciedlone są poszczególne instytucje praw-ne, a w ich treści istotne i konieczne cechy przedmiotu funkcji prawa ochrony środowiska. Powstaje jednak pytanie: Co może wnieść badanie przedmiotu prawa do zrozumienia istoty i funkcji prawa? Wynikiem badania naukowego przedmiotu prawa może być zdobycie nowej wiedzy o systemie prawa i dynamice jego roz-woju wynikającej właśnie z jego funkcji.

Przez przedmiot prawa gospodarki odpadami w tym opracowaniu będziemy rozumieli zespół podstawowych instytucji prawnych, które nauka prawa ochrony środowiska bada i studiuje celem poznania specyficznego charakteru norm i wy-pracowania niezbędnych zaleceń dla podmiotów uczestniczących w stosunkach prawnych wyznaczających ich prawa i obowiązki w postępowaniu z odpadami. Przyjmujemy, że przedmiot i treść prawa gospodarki odpadami są całością nieroz-dzielną. Z tego powodu nie występuje przedmiot prawa bez odpowiadającej jemu treści. Należy też pamiętać, że pojęcia: „przedmiot” i „treść prawa gospodarki odpa-dami” podlegają ewolucji. W najszerszym znaczeniu przedmiot prawa gospodarki odpadami jest środkiem wyrażania idei tego prawa. Przedmiot prawa gospodarki odpadami może być postrzegany jako złożony system powiązanych trwale, wza-jemnie od siebie uzależnionych instytucji prawnych realizujących idee prawa.

Rozwój systemu prawa ochrony środowiska treść tych idei zmienia i wzbo-gaca. Zależnie od etapu ewolucji systemu prawa ochrony środowiska przedmiot i treść prawa gospodarki odpadami może się rozmaicie kształtować. W rozważa-niach o przedmiocie prawa jedno z naczelnych miejsc zajmuje problem metod badania prawa. Z. Ziembiński zaznacza, że „Nie każdy sposób postępowania jest metodą postępowania, lecz tylko taki, który stosowany jest świadomie”23. Pojęcie metody naukowej jest pojęciem gatunkowym, podrzędnym w stosunku do pojęcia metody jakiegokolwiek postępowania, zmierzającego do osiągnięcia w danych warunkach jakiegoś założonego celu24.

Prawo gospodarki odpadami możemy traktować w najszerszym ujęciu jako instrument realizacji celów prawa ochrony środowiska. Tylko więc wyraźne i głę-bokie rozumienie przedmiotu prawa ochrony środowiska umożliwia wykrycie i poznanie istoty przedmiotu prawa gospodarki odpadami. Z tego powodu nasze rozważania musimy rozpocząć od analizy przedmiotu prawa ochrony środowiska. Czyż przedmiot prawa gospodarki odpadami można wytłumaczyć, nie ujmując jego związku z przedmiotem prawa ochrony środowiska? Pytanie postawione w ten sposób ma duże znaczenie dla poznania istoty przedmiotu prawa gospodar-ki odpadami. Zależności przedmiotu prawa gospodargospodar-ki odpadami od przedmiotu

23 Z. Ziembiński, Metodologiczne zagadnienia prawoznawstwa, Warszawa 1974, s. 8.

prawa ochrony środowiska nie należy rozumieć w sposób uproszczony. Próba pozornego zawężania zakresu przedmiotu prawa ochrony środowiska jest w isto-cie rzeczy próbą zasklepienia się w sferze tzw. czystej i tradycyjnej wizji podzia-łu systemu prawa na gałęzie. Wąskie postrzeganie przedmiotu prawa gospodarki odpadami prowadzi również nieuchronnie do uproszczonego pojmowania celów i funkcji prawa ochrony środowiska. Jest rzeczą zupełnie oczywistą, że należy odrzucić zarówno wąskie pojmowanie przedmiotu prawa ochrony środowiska, jak i wąskie pojmowanie przedmiotu prawa gospodarki odpadami. Innym skrajnie przeciwstawnym punktem widzenia jest zbyt szerokie pojmowanie przedmiotu prawa gospodarki odpadami. Prowadzi to do tego, że w istocie rzeczy roztapia się on w obszarze systemu prawa ochrony środowiska oraz w dorobku najrozmait-szych nauk szczegółowych prawoznawstwa powiązanych z prawem ochrony śro-dowiska. Zacierają się także w ten sposób granice przedmiotu prawa gospodarki odpadami i zanika widzenie jego specyfiki.

To, co powinno wyróżniać przedmiot prawa gospodarki odpadami spośród innych dziedzin prawa ochrony środowiska, często zostaje zepchnięte na dalszy plan i nieomal uznane za mało ważne, za sprawę drugiego rzędu. Nie można zgo-dzić się z takim podejściem. Prawo gospodarki odpadami jest kontynuacją prawa i polityki ochrony środowiska. Przedmiot prawa gospodarki odpadami jest zwią-zany z badaniem prawidłowości funkcjonowania gospodarki odpadami w zgodzie z wymaganiami prawa ochrony środowiska. Na czym polega szkodliwość i nie-bezpieczeństwo zbyt szerokiego pojmowania przedmiotu prawa gospodarki odpa-dami? Przede wszystkim na tym, że uwaga i wysiłki badaczy zostają rozproszone na podejmowanie działań na zbyt wielu kierunkach odrywających treść prawa gospodarki odpadami od jego głównych funkcji.

Przedmiot prawa gospodarki odpadami powinien być oparty na jednolitym i spójnym systemie wartości realizowanych w prawie ochrony środowiska. Re-asumując dotychczasowe wywody, należy podkreślić, że nic nie uzasadnia ani zbyt szerokiego, ani zbyt wąskiego rozumienia przedmiotu prawa gospodarki od-padami. Trzeba w szczególności zaznaczyć, że w jego określeniu można łączyć problemy pochodzenia i istoty tego prawa z badaniem sposobów stosowania go przez praktykę. Te grupy zagadnień tworzą nierozerwalną więź. Stanowią one integralną jedność i nie wolno w żadnym wypadku tych powiązań ignorować w ustaleniu zakresu pojęcia „przedmiot prawa gospodarki odpadami”. Niemniej jednak, jak już była o tym mowa wcześniej, nie oznacza to wcale, że wszyst-kie problemy mające jakąś relację do prawa gospodarki odpadami mieszczą się w zakresie jego przedmiotu. Wiadomo, że naukę prawa ochrony środowiska, jak wszelką naukę, rodzą potrzeby praktyczne, że nauka powinna służyć praktyce. W naszym przypadku nauka powinna stanowić pomoc w wypracowaniu metod stosowanych w gospodarowaniu odpadami. Nauka prawa ochrony środowiska nie kończy się więc na badaniu przedmiotu prawa jej poszczególnych dziedzin. Musi

być także nauką stosowaną, posiadającą swój aspekt ściśle praktyczny, związany m.in. z opracowaniem modeli prawnych, których treść odnosi się także do przed-miotu prawa. Byłoby więc błędem sprowadzać naukę prawa ochrony środowi-ska wyłącznie do badania najogólniejszych konstrukcji teoretycznych. Nauka taka stanowiłaby sposób na tworzenie pustych i abstrakcyjnych modeli prawnych oderwanych od praktyki. Podchodząc z takich pozycji do określenia przedmiotu i treści prawa gospodarki odpadami, trzeba tu jeszcze podkreślić, że ściśle prak-tyczny aspekt nauki prawa ochrony środowiska nie ogranicza się do samej metody badania np. przedmiotu prawa gospodarki odpadami. Metoda ta jest jednym z in-strumentów wykorzystywanych przy ustalaniu treści prawa ochrony środowiska. Współczesna nauka prawa ochrony środowiska ma następujące zadania w zakresie określenia przedmiotu dziedzin tego prawa: 1) wykrywanie i badanie obiektywnych praw i prawidłowości rozwoju prawa ochrony środowiska; 2) opra-cowywanie na podstawie poznania naukowego modeli prawnych dziedzin two-rzących system prawa ochrony środowiska; 3) badanie problematyki i wytycznie sposobów przygotowania procesów doskonalenia prawa ochrony środowiska np. w kierunku jego kodyfikacji; 4) opracowywanie podstaw teoretycznych insty-tucji prawnych oraz 5) opracowywanie problemów rozwoju dziedzin szczegóło-wych systemu prawa ochrony środowiska.

Wskazując na określenie przedmiotu prawa gospodarki odpadami, uważamy za konieczne podkreślić, że nie stanowi on po prostu konglomeratu jakiegoś me-chanicznego zlepku szeregu przedmiotów dziedzin szczegółowych prawa ochro-ny środowiska. W istocie rzeczy przedmiot prawa gospodarki odpadami powinien tworzyć spójny i ściśle skonkretyzowany system celów ochrony prawnej środo-wiska przed zanieczyszczeniem w postaci odpadów. Reszta dyscyplin systemu prawa ochrony środowiska powinna obsługiwać i zapewniać prawidłowe funk-cjonowanie tych celów realizowanych w prawie gospodarki odpadami. Nietrudno się przekonać, że tak nie jest, jeśli przyjrzeć się treści regulacji dziedzin prawa ochrony środowiska.

Analizując pojęcie przedmiotu prawa gospodarki odpadami, możemy za-obserwować kontrast między formalną a materialną metodą budowy pojęć prawnych gospodarki odpadami i ochrony środowiska. Dotyczy ona w ocenie