Inne organizacje o zasiêgu œwiatowym, maj¹ce wp³yw na funkcjonowanie turystykina funkcjonowanie turystyki

W rozdziale tym scharakteryzowano wybrane organizacje wyspecjalizowa-ne Narodów Zjednoczonych, w których turystyka nie nale¿y wprawdzie do naj-wa¿niejszych dziedzin dzia³alnoœci, ale które poprzez podejmowane przez siebie decyzje, maj¹ du¿y wp³yw na funkcjonowanie rynku turystycznego. Do organi-zacji takich zaliczyæ nale¿y: Miêdzynarodow¹ Organizacjê Pracy (ILO), Œwia-tow¹ Organizacjê Zdrowia (WHO), ŒwiaŒwia-tow¹ Organizacjê Handlu (WTO), Miêdzynarodow¹ Organizacjê Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Tê ostatni¹ omó-wiono w rozdziale dotycz¹cym organizacji dzia³aj¹cych w sektorze transporto-wym. Pozosta³e przedstawiono poni¿ej.

271Cyt. za: www.international.icomos.org/world_heritage.

272Cyt. za: autor, Na liœcie UNESCO, „Rzeczpospolita”, nr 161 (17954), 2003, s. 33.

273Zaginione porozumienia, „Dziennik Polski”, nr 191 (17984), 2003, s. 1 i 3.

Miêdzynarodowa Organizacja Pracy (International Labour Organization

– ILO²⁷⁴) zosta³a za³o¿ona 28 czerwca 1919 roku w czasie paryskiej konferencji poko-jowej, na podstawie rozdzia³u XII Traktatu Wersalskiego, który stanowi³ jej umowê za³o¿ycielsk¹. Pierwotnie powsta³a jako organizacja autonomiczna, stowarzyszona z Lig¹ Narodów. W pracach przygotowawczych, przy tworzeniu Konstytucji Miêdzy-narodowej Organizacji Pracy (MOP) bra³o udzia³ dziewiêæ pañstw, w tym Polska²⁷⁵. Podstawowym celem MOP, która od 1946 roku posiada status organizacji wyspecjali-zowanej ONZ, jest promowanie sprawiedliwoœci socjalnej w skali miêdzynarodowej.

Organizacja podejmuje inicjatywy opieraj¹ce siê na zasadzie wspólnego dzia³ania przed-stawicieli rz¹dów, organizacji pracodawców i pracowników. Misjê i najwa¿niejsze zadania Organizacji wyznacza umowa za³o¿ycielska oraz tzw. Deklaracja Filadelfij-ska z 1944 roku, która znacznie zmodyfikowa³a pierwotne cele i dzia³alnoœæ MOP.

Obejmuj¹ one miêdzy innymi takie zagadnienia, jak: normowanie dopuszczalnego czasu pracy, okreœlanie warunków pracy najemnej, wynagradzanie za pracê, polepsza-nie warunków pracy, walkê z bezrobociem, ochronê pracowników na wypadek chorób i schorzeñ zawodowych, ochronê pracy dzieci, m³odzie¿y i kobiet, uznanie zasady wolnoœci zrzeszania siê itd. Strategiczne cele MOP na najbli¿sze lata to:

§ promowanie i realizowanie standardów i fundamentalnych zasad prawa do pracy;

§ tworzenie wiêkszych szans dla kobiet i mê¿czyzn w zabezpieczeniu im za-trudnienia i dochodu;

§ zwiêkszanie efektywnoœci ochrony socjalnej dla wszystkich zatrudnionych;

§ umacnianie trójstronnoœci w dialogu socjalnym²⁷⁶.

Miêdzynarodowa Organizacja Pracy wœród swych celów statutowych nie wy-mienia zadañ z zakresu turystyki. Jednak wypracowane przez ni¹ standardy dotycz¹-ce wielu aspektów ¿ycia zwi¹zanych z turystyk¹, staj¹ siê nieod³¹czn¹ czêœci¹ ustawodawstwa socjalnego w krajach cz³onkowskich, determinuj¹c mo¿liwoœci upra-wiania turystki. Dotyczy to zw³aszcza regulacji w zakresie czasu wolnego. Postulo-wana przez wiele pokoleñ robotników tzw. „zasada trzech ósemek” (8 godzin pracy, 8 godzin snu, 8 godzin wypoczynku) w wiêkszoœci krajów zosta³a wprowadzona dopiero na skutek zabiegów Miêdzynarodowej Organizacji Pracy, która na swej konferencji w 1919 roku zaleci³a krajom cz³onkowskim wprowadzenie 8-godzin-nego dnia pracy. Dla rozwoju turystyki du¿o wiêksze znaczenie mia³y jednak

dzia-³ania MOP zwi¹zane z ustawodawstwem urlopowym. Wypracowane przez ni¹ standardy w zakresie wymiaru p³atnych urlopów wypoczynkowych szybko zosta³y przyjête w wielu krajach na ca³ym œwiecie²⁷⁷. Szczególne znaczenie mia³o uchwale-nie Konwencji MOP nr 52 z 1936 roku (wesz³a w ¿ycie dopiero 22 wrzeœnia 1939

274W Polsce u¿ywany jest skrót MOP.

275G³¹bicka K., Europejska przestrzeñ socjalna. Zarys Problematyki, WSP-TWQP, Warszawa 2002, s. 215.

276http:/www.ilo.org.

277Do pierwszych krajów, które wprowadzi³y powszechne ustawodawstwo urlopowe, nale¿a³y: Austria i Polska, w której ustawa przyznaj¹ca prawo do p³atnego urlopu wypoczynkowego wszystkim zatrudnionym, niezale¿nie od sektora gospodarki, zosta³a uchwalona ju¿ w 1922 roku.

roku), które w zasadzie zakoñczy³o proces wprowadzania powszechnego prawa do p³atnych urlopów wypoczynkowych. Stanowi³a ona pierwsze szerokie uregulowanie spraw urlopów na p³aszczyŸnie prawno-miêdzynarodowej, zaakceptowane przez wiêk-szoœæ krajów nale¿¹cych do MOP²⁷⁸.

Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e inicjatywy Miêdzynarodowej Organizacji Pracy zwi¹zane z wprowadzeniem, a nastêpnie wyd³u¿aniem urlopów wypoczynkowych, mia³y decyduj¹ce znaczenie w ca³ym procesie przekszta³cania turystyki ze zjawi-ska elitarnego w masowy ruch spo³eczny. Konwencja MOP nr 132 z 1990 roku okreœla minimalny wymiar urlopu wypoczynkowego na 21 dni roboczych oraz skraca (do 6 miesiêcy) minimalny okres zatrudnienia, po którym pracownik naby-wa uprawnienia urlopowe. MOP zawsze propagonaby-wa³a rozwój turystyki socjalnej, zw³aszcza w œrodowisku robotniczym, œciœle wspó³pracuj¹c w tym zakresie z ró¿ny-mi organizacjaró¿ny-mi turystycznyró¿ny-mi – kiedyœ z UIOOT oraz Miêdzynarodow¹ Fede-racj¹ Robotniczych Stowarzyszeñ Podró¿y, obecnie z WTO oraz Miêdzynarodowym Biurem Turystyki Socjalnej²⁷⁹. Bardzo du¿e znaczenie dla przemys³u turystycz-nego ma tak¿e dzia³alnoœæ MOP w dziedzinie edukacji, szkolenia i badañ nad rynkiem pracy. Dotyczy to zw³aszcza pomocy technicznej, która udzielana jest krajom rozwijaj¹cym siê²⁸⁰.

Struktura Organizacyjna MOP sk³ada siê z trzech podstawowych organów:

Miêdzynarodowej Konferencji Pracy, Komitetu Wykonawczego oraz Sekreta-riatu. Konferencja zwo³ywana jest raz do roku. Bardzo specyficzny – spotykany tylko w MOP – jest sk³ad delegacji poszczególnych pañstw. Ka¿dy kraj cz³on-kowski reprezentuje czterech przedstawicieli: dwóch wyznaczonych przez rz¹d oraz po jednym przedstawicielu pracodawców i pracobiorców. Komitet Wyko-nawczy jest organem sta³ym, sk³adaj¹cym siê z 28 cz³onków, reprezentuj¹cym proporcjonalnie pracodawców i pracobiorców²⁸¹. Organem zarz¹dzaj¹cym jest Rada Administracyjna, sk³adaj¹ca siê z 56 osób, w tym 26 przedstawicieli rz¹dów, 14 przed-stawicieli pracodawców i 14 przedprzed-stawicieli organizacji pracowniczych. Miêdzynaro-dowa Organizacja Pracy posiada w³asny Instytut Badawczo-Szkoleniowy, który znajduje siê w Turynie. W ramach MOP dzia³a tak¿e Miêdzynarodowe Biuro Pracy, z w³asnym dyrektorem generalnym (bêd¹cym jednoczeœnie sekretarzem generalnym konferen-cji). MOP prowadzi szeroko zakrojon¹ dzia³alnoœæ badawcz¹ i szkoleniow¹. Dzia³al-noœæ ta prowadzona jest miêdzy innymi poprzez trzy oœrodki: Miêdzynarodowy Oœrodek Zaawansowanego Szkolenia Technicznego i Zawodowego w Turynie, Miêdzyamery-kañski Oœrodek Badañ i Dokumentacji Szkolenia Zawodowego w Montevideo

278Zgodnie z t¹ konwencj¹, ka¿da osoba, która przepracowa³a nieprzerwanie jeden rok, mia³a prawo do p³atnego urlopu w wymiarze co najmniej szeœciu dni roboczych. Dotyczy³o to wszystkich pracowników (w zak³adach prywatnych i pañstwowych) z wyj¹tkiem zatrudnionych w rolnictwie i gospodarce morskiej. Por. Wodejko S., Czynniki wp³ywaj¹ce na rozwój turystyki miêdzynarodowej,

„Ruch Turystyczny. Monografie”, nr 15, 1975, s. 24-26.

279Ca³us A., Organizacje miêdzynarodowe..., op. cit., s. 82-83.

280Borne H., Doliñski A., Organizacja turystyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998, s. 160.

281Organizacje w stosunkach miêdzynarodowych..., op. cit., s. 76.

i Miêdzynarodowy Instytut Studiów Pracy w Genewie. Wszystkie te oœrodki oraz organizuj¹ liczne seminaria, szkolenia oraz regionalne konferencje. Siedziba ILO znajduje siê w Genewie, choæ ma ona tak¿e szereg biur regionalnych.

Œwiatowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO) zosta³a utworzona 22 lipca 1946 roku, w czasie miêdzynarodowej konferencji zdro-wia w Nowym Jorku²⁸². Niektórzy ³¹cz¹ jej powstanie z dzia³aniami podjêtymi przez Radê Gospodarczo-Spo³eczn¹ ONZ (ECOSOC) ju¿ w czerwcu 1946 roku²⁸³. Jednak faktyczn¹ dzia³alnoœæ WTO rozpoczê³a dopiero 7 kwietnia 1948 roku, po zakoñczeniu procedury ratyfikacyjnej statutu. Od tego czasu, dzieñ 7 kwietnia ob-chodzony jest na ca³ym œwiecie jako Œwiatowy Dzieñ Zdrowa²⁸⁴.

Najwa¿niejszym celem Organizacji jest osi¹gniêcie przez wszystkie narody mo¿-liwie najlepszego stanu zdrowia. Ma on byæ realizowany przez: koordynowanie pracy s³u¿by zdrowia w zakresie miêdzynarodowym; popieranie badañ z dziedziny ochrony zdrowia; popieranie polepszenia warunków od¿ywiania, mieszkania, warunków sani-tarnych i wypoczynku; rozwijanie miêdzynarodowych standardów w odniesieniu do produktów ¿ywnoœciowych, biologicznych i farmaceutycznych²⁸⁵. Dla turystyki, naj-wa¿niejsze obszary dzia³añ WHO to przede wszystkim profilaktyka i zapobieganie rozprzestrzenianiu siê chorób zakaŸnych oraz za³atwianie formalnoœci fito-sanitarnych, w tym zw³aszcza kontrola przewo¿onej ¿ywnoœci oraz stanu zdrowia zwierz¹t²⁸⁶.

W ostatnim okresie szczególnie istotna sta³a siê tak¿e kwestia zapewnienia odpowiedniego standardu ¿ywnoœci w obszarach recepcyjnych. Sprawa ta intere-suje przede wszystkim wielkie koncerny turystyczne (turoperatorów i hotelarzy).

Miêdzynarodowe organizacje turystyczne zwróci³y szczególn¹ uwagê na proble-matykê ujednoliconego standardu bezpiecznej ¿ywnoœci, po tym jak klienci nie-których firm turystycznych (zw³aszcza brytyjskich) ulegali masowym zatruciom pokarmowym na Karaibach i w krajach basenu Morza Œródziemnego. Spowodo-wa³o to nie tylko wielkie straty finansowe w wyniku wyp³acanych odszkodowañ, ale tak¿e utratê klientów. W 2002 roku, z inicjatywy Œwiatowej Organizacji Tury-styki oraz wspólnej komisji FAO i WHO (odpowiedzialnej za tzw. Codex Alimen-tarius), podjêto próbê opracowania miêdzynarodowych standardów w zakresie

¿ywnoœci, które obowi¹zywa³yby organizatorów i us³ugodawców turystycznych²⁸⁷.

282Por. Bankowicz M., Prawo miêdzynarodowe i stosunki miêdzynarodowe, [w:] Wiedza o spo³eczeñstwie..., op. cit., s. 239.

283Encyklopedia organizacji miêdzynarodowych, op. cit., s. 485.

284Wczeœniej problematyk¹ zdrowia oraz zapobiegania chorobom epidemicznym zajmowa³y siê tak¿e inne organizacje miêdzynarodowe (np. Miêdzynarodowe Biuro Sanitarne, które powo³ano ju¿ w 1907 roku). Cyt. za: Materia³y pomocnicze do nauki turyzmu..., op. cit., s. 153.

285Encyklopedia organizacji miêdzynarodowych, op. cit., s. 484.

286Borne H., Doliñski A., op. cit., s.160.

287Chodzi o okreœlenie zasad postêpowania z ¿ywnoœci¹, w tym zw³aszcza jej kontroli pod wzglêdem zanieczyszczeñ patogenami, œrodkami chemicznymi i obiektami fizycznymi, od momentu jej wyprodukowania, poprzez proces przygotowania do spo¿ycia, podania do konsumpcji, a¿ do utylizacji odpadków. Handszuh H., Ochrona konsumenta turystycznego w obliczu globalizacji.

Rola organizmów ponadnarodowych. Referat wyg³oszony na Konferencji „Konsument na rynku turystycznym”, zorganizowanej przez Górnoœl¹ska Wy¿sz¹ Szko³ê Handlow¹ w Katowicach w dniach 28-29.10 2001.

W dzia³aniach tych szczególnie aktywnie uczestnicz¹: wielcy turoperatorzy i agencje podró¿y (zw³aszcza reprezentowani w koncernie Preussag), autorytety miêdzyna-rodowe w zakresie okreœlania standardów ¿ywnoœci, wielkie przedsiêbiorstwa ¿yw-noœciowe i ich reprezentanci (jak Nestle i National Sanitation Federation), instytucje ds. certyfikacji (SGS, Cristal), a tak¿e przedstawiciele krajów recepcyjnych, zw³asz-cza tych, które koncentruj¹ masowe przyjazdy wakacyjne (Hiszpania i Tunezja).

Bardzo wa¿nym obszarem dzia³añ Œwiatowej Organizacji Zdrowia jest walka z AIDS. Wspólnie z kilkoma organizacjami turystycznymi, realizuje ona wiele pro-gramów dzia³añ, maj¹cych na celu ograniczenie rozprzestrzeniania siê tej choroby.

Uleg³y one szczególnej intensyfikacji od czasu, gdy w czasie Konferencji zorganizo-wanej przez WHO oraz Œwiatow¹ Organizacjê Turystyki w 1988 roku w Rimini (W³ochy) zaprezentowano wyniki badañ, które potwierdzi³y obawy, ¿e turystyka jest jednym z najwa¿niejszych sposobów rozprzestrzeniania siê wirusa HIV oraz zachorowañ na AIDS²⁸⁸. W ostatnim okresie ogromne zaniepokojenie turystów, zw³aszcza wœród podró¿uj¹cych do lub z regionu Azji Po³udniowo-Wschodniej, spowodowa³a nowa tajemnicza choroba, jak¹ jest bardzo nietypowe zapalenie p³uc (tzw. SARS)²⁸⁹. W ci¹gu kilku tygodni od pojawienia siê choroby zapad³o na ni¹ kilka tysiêcy osób w kilkudziesiêciu krajach œwiata, a kilkaset z nich niestety zmar³o.

Natychmiastowe dzia³ania podjête przez Œwiatow¹ Organizacjê Zdrowia spowo-dowa³y, ¿e choroba nie przybra³a – czego obawiali siê lekarze i epidemiolodzy – postaci ogólnoœwiatowej epidemii.

Do Œwiatowej Organizacji Zdrowia nale¿y 187 pañstw. Organy w³adzy WHO to:

Œwiatowe Zgromadzenie Zdrowia, Rada Wykonawcza, Sekretariat z Dyrektorem Ge-neralnym oraz kilkanaœcie komisji wyspecjalizowanych. Siedziba Œwiatowej Organi-zacji Zdrowia znajduje siê w Genewie. Ponadto WHO posiada szeœæ biur regionalnych (Brazzaville, Waszyngton, New Delhi, Kopenhaga, Aleksandria i Manilia).

Œwiatowa Organizacja Handlu (World Trade Organization – WTO). Orga-nizacja ta dzia³a od 1 stycznia 1995 roku, jako nastêpczyni Uk³adu Ogólnego w Sprawie Ce³ i Handlu (GATT). O koniecznoœci powo³ania organizacji, która

okre-œli³aby zasady obowi¹zuj¹ce w handlu miêdzynarodowym oraz czuwa³a nad ich prze-strzeganiem, dyskutowano jeszcze przed zakoñczeniem drugiej wojny œwiatowej.

W marcu 1945 roku zaprojektowano nawet utworzenie Miêdzynarodowej Organiza-cji Handlu (International Trade Organization – ITO). Jej powo³anie uzale¿niono jed-nak od ratyfikowania w³aœciwej konwencji przez kraje reprezentuj¹ce minimum 85%

handlu miêdzynarodowego²⁹⁰. Do ratyfikacji jednak nie dosz³o, a funkcje ITO prze-jê³y inne organizacje. Sta³o siê tak pomimo, ¿e zasady dzia³ania Organizacji i sta-tut zosta³y opracowane ju¿ w 1947 roku, podczas Œwiatowej Konferencji do Spraw Handlu w Hawanie. Zamiast tego, 1 stycznia 1948 roku powo³ano GATT, czyli

288Por. Tourist Health: A New Branch of Public Health, vol. 1, [w:] Italian Association for Touristic Medicine, red. Pasini W., World Health Organization, World Tourism Organization, Rimini 1988.

289Pierwsze przypadki zachorowañ odnotowano w listopadzie 2002 roku w po³udniowych Chinach.

290Osmañczyk E. J., op. cit., s. 364.

Uk³ad Ogólny w Sprawie Ce³ i Handlu (General Agreement on Trarifs and Trade), który regulowa³ sprawy handlu œwiatowego przez prawie 50 nastêpnych lat.

Jednym z najistotniejszych elementów zawartych w umowie GATT, który mia³ gwarantowaæ nie dyskryminowanie stron, by³a tzw. klauzula najwy¿szego uprzy-wilejowania (KNU). Mówi³a ona o tym, ¿e „ka¿da korzyœæ, ulga, przywilej lub zwolnienie, przekazane przez jedn¹ ze stron GATT na korzyœæ jakiegokolwiek innego kraju, musz¹ byæ automatycznie i bezwarunkowo przekazane na rzecz wszystkich pozosta³ych stron GATT”²⁹¹. Klauzula ta nie mia³a jednak charakteru bezwzglêdnie obowi¹zuj¹cego. Istnia³y bowiem pewne kategorie wyj¹tków od jej zastosowania, co by³o zreszt¹ jedn¹ z przyczyn przeci¹gaj¹cych siê procedur

powo-³ywania WTO. Przez d³ugi czas GATT spe³nia³ dwojakiego rodzaju funkcje. Po pierw-sze, GATT by³ wielostronn¹ umow¹ miêdzynarodow¹, nak³adaj¹c¹ na sygnatariuszy okreœlone zobowi¹zania w zakresie liberalizacji handlu miêdzynarodowego. Po dru-gie, GATT sta³ siê quasi-organizacj¹ miêdzynarodow¹²⁹², która – poprzez swoje sta³e struktury i przedstawicielstwa – okreœla³a i realizowa³a miêdzynarodow¹ politykê celn¹ i handlow¹. W sumie odby³o siê 8 wielomiesiêcznych rund negocjacyjnych GATT, zanim Akt Koñcowy Rundy Urugwajskiej z 1994 roku, powo³a³ do ¿ycia

Œwiatow¹ Organizacjê Handlu, do której od razu przyst¹pi³o 128 pañstw.

Cele WTO w zakresie ogólnoœwiatowego handlu zosta³y okreœlone w nastêpuj¹-cy sposób: administrowanie porozumieniami handlowymi, zawieranymi z udzia³em WTO; liberalizacja i okreœlanie standardów dla miêdzynarodowego handlu; spe³nia-nie roli otwartego forum negocjacji; rozwi¹zywaspe³nia-nie rodz¹cych siê konfliktów han-dlowych; monitoring polityki poszczególnych pañstw w zakresie handlu; pomoc techniczna i szkolenia dla pañstw rozwijaj¹cych siê; wspó³praca z innymi organi-zacjami miêdzynarodowymi.

WTO opiera swoje postêpowanie na trzech materialno-prawnych filarach:

§ zespole porozumieñ wielostronnych, dotycz¹cych handlu towarami, na któ-ry sk³ada siê zmodyfikowany GATT oraz ró¿norodne porozumienia regulu-j¹ce zasady handlu konkretnymi towarami,

§ Uk³adzie Ogólnym w Sprawie Handlu Us³ugami (tzw. GATS);

§ Porozumieniu w Sprawie Handlowych Aspektów Praw W³asnoœci Intelek-tualnej (tzw. TRIPS)²⁹³.

Dla turystyki najwiêksze znaczenie ma oczywiœcie GATS. Trudnoœci zwi¹-zane z klasyfikowaniem us³ug turystycznych powodowa³y, ¿e przez d³ugi czas miêdzynarodowe obroty turystyczne nie stanowi³y znacz¹cego przedmiotu regu-lacji w ramach GATT. Jednak szybko wzrastaj¹cy udzia³ us³ug w handlu œwiato-wym spowodowa³, ¿e zaczêto dostrzegaæ niedostatki w systemie organizacji miêdzynarodowego handlu us³ugami, w tym równie¿ us³ugami turystycznymi.

Naciski niektórych krajów (USA, Japonia) i ugrupowañ gospodarczych (OECD,

291System GATT/WTO – multilateralna organizacja handlowa, [w:] Organizacje miêdzynarodowe, red. Czubik P., KuŸniak B., Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2002, s. 58.

292Tam¿e, s. 59.

293Tam¿e, s. 70.

ASEAN), domagaj¹cych siê liberalizacji w dziedzinie handlu us³ugami, spowodo-wa³y, ¿e w koñcu lat 80. postanowiono w³¹czyæ problematykê us³ug do rokowañ Rundy Urugwajskiej GATT, zaœ obecnie podstawowe zasady miêdzynarodowego handlu us³ugami w du¿ej czêœci regulowane s¹ przez WTO.

Najwy¿szymi organami Œwiatowej Organizacji Handlu s¹: Zgromadzenie Ogólne, Konferencja Ministerialna, Rada Generalna. Ostatni z wymienionych organów sk³ada siê z wszystkich cz³onków i zbiera siê – jeœli zachodzi taka potrzeba – pomiêdzy sesjami Konferencji. G³ównymi organami podporz¹dkowanymi Radzie s¹: Rada ds.

Towarów, Rada ds. Us³ug, Rada ds. W³asnoœci Intelektualnej (TRIPS) oraz wiele komitetów specjalnych i grup roboczych. Technicznego wsparcia – nie tylko wszyst-kim organom WTO, ale te¿ pañstwom rozwijaj¹cym siê i kandyduj¹cym na cz³on-ków Organizacji – udziela Sekretariat, który jest kierowany przez dyrektora generalnego. Obecnie do WTO nale¿¹ 134 pañstwa, a dalsze 30 negocjuje warunki cz³onkostwa (stan z wrzeœnia 2003 roku). Siedziba Œwiatowej Organizacji Handlu mieœci siê w Genewie²⁹⁴.

294Budynek g³ównej siedziby WTO, razem z siedzib¹ Konferencji Narodów Zjednoczonych do Spraw Handlu i Rozwoju (United Nations Conference on Trade and Development – UNCTAD), tworzy znany kompleks International Trade Center (ITC).