Organizacja Wspó³pracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economici Rozwoju (Organization for Economic

Co-operation and Development – OECD)

Poprzedniczk¹ OECD by³a Organizacja Europejskiej Wspólnoty Gospodar-czej (OEEC), która powsta³a 16 kwietnia 1948 roku. Jej g³ównym zadaniem by³o administrowanie amerykañsk¹ i kanadyjsk¹ pomoc¹ w odbudowie Europy po drugiej wojnie œwiatowej – tzw. Planem Marshalla. Siedzib¹ Organizacji by³ Cha-teau de la Muette w Pary¿u. Jako sta³a organizacja ds. ekonomicznej wspó³pra-cy, OEEC dzia³a³a zgodnie z nastêpuj¹cymi wytycznymi²⁴⁶:

244Warto w tym momencie wspomnieæ, ¿e problematyka turystyczna obecna by³a ju¿ w pracach poprzedniczki ONZ – Ligi Narodów. To ona bowiem, ju¿ w 1937 roku, po raz pierwszy podjê³a próbê ujednolicenia terminologii oraz kryteriów klasyfikacji miêdzynarodowego ruchu osobowego.

Por. Libera K., Miêdzynarodowy ruch osobowy..., op. cit., s. 7.

245Ca³us A., Organizacje miêdzynarodowe..., op. cit., s. 78.

246Organization for Economic Cooperation and Development. History, Objectives, Structure, Paris 1972; cyt. za: Encyklopedia prawa miêdzynarodowego..., op. cit., s. 245.

§ promowanie wspó³pracy pomiêdzy pañstwami bior¹cymi udzia³ w odbudo-wie Europy,

§ rozwój wewn¹trzeuropejskiego handlu, poprzez obni¿anie ce³ i znoszenie innych barier stoj¹cych na drodze rozwoju wymiany gospodarczej,

§ prowadzenie badañ nad mo¿liwoœci¹ stworzenia unii celnej lub obszaru wolnego handlu,

§ badania nad mo¿liwoœci¹ wdro¿enia ró¿nych form p³atnoœci,

§ stwarzanie warunków do wiêkszej wydajnoœci pracy.

Pod koniec lat 50. z inicjatywy USA, podjêto dzia³ania maj¹ce na celu prze-kszta³cenie OEEC w organizacjê o nieco innych i znacznie szerszych zadaniach.

Stany Zjednoczone skonsultowa³y siê z europejskimi partnerami i doprowadzi³y do zwo³ania konferencji w Pary¿u, która po rocznych obradach zakoñczy³a siê podpisaniem 14 grudnia 1960 roku umowy o przekszta³ceniu OEEC w Organiza-cjê Wspó³pracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Co-opera-tion and Development – OECD). Umowa wesz³a w ¿ycie 30 wrzeœnia 1961 roku, a cz³onkami nowej organizacji zostali wszyscy cz³onkowie OEEC oraz USA i Ka-nada. Siedziba OECD znajduje siê w Pary¿u.

CELE

Organizacja Wspó³pracy Gospodarczej i Rozwoju to ogólnoœwiatowa instytucja, która dzia³a na rzecz demokratycznych rz¹dów i gospodarki rynkowej. Aktywne sto-sunki z ponad 70 krajami, organizacjami rz¹dowymi oraz innymi stowarzyszeniami, dobitnie podkreœlaj¹ jej globalny charakter. Cele, jakie przed sob¹ stawia OECD, to²⁴⁷:

§ osi¹gniêcie szybkiego wzrostu gospodarczego i wysokiego zatrudnienia w kra-jach cz³onkowskich,

§ przyczynianie siê do rozwoju gospodarczego s³abiej rozwiniêtych pañstw,

§ popieranie wielostronnego handlu œwiatowego.

Cele te maj¹ byæ osi¹gane przez popieranie wydajnego wykorzystania zasobów gospodarczych, rozwoju badañ naukowych i technologicznych, przez zapewnienie wewnêtrznej i zewnêtrznej równowagi finansowej, liberalizacjê miêdzynarodowego obrotu gospodarczego i finansowego oraz dop³yw kapita³u do krajów s³abiej rozwi-niêtych i dostarczanie im pomocy technicznej.

CZ£ONKOSTWO

Pierwotnie cz³onkami OECD by³o 18 krajów nale¿¹cych do OEEC oraz USA i Kanada. W póŸniejszym okresie do organizacji przystêpowa³y jednak kolejne kraje – Japonia (1964), Australia (1971), Nowa Zelandia (1974). Obecnie do OECD nale¿¹ 32 pañstwa, a sama organizacja nazywana jest „Klubem najbogatszych pañstw œwiata”²⁴⁸. Jej cz³onkowie maj¹ dostêp do wiedzy, technologii, œrodków

247OECD Annual Report 1999, Paris 2000, s. 3.

248Kachniewska M., Podró¿e zagraniczne w krajach OECD w 1996 roku, cz. II, „Rynek Turystyczny”, nr 13-14 (78-79), 1997, s. 11 oraz Borne H., Doliñski H., op. cit., s. 162.

finansowych, doœwiadczenia oraz pomocy ekspertów Organizacji. Cz³onkowie zobowi¹zuj¹ siê (art. 3) do udzielania sobie wzajemnie informacji potrzebnych do osi¹gania celów OECD, do sta³ych wzajemnych konsultacji, do œcis³ej wspó³-pracy i skoordynowanego dzia³ania. Polska sta³a siê pe³noprawnym cz³onkiem Organizacji Wspó³pracy Gospodarczej i Rozwoju w dniu 22 listopada 1996 roku.

W£ADZE I STRUKTURA ORGANIZACYJNA

Organizacja jest zarz¹dzana przez Radê, której sk³ad stanowi¹ reprezentanci pañstw cz³onkowskich. Rada kieruje pracami Komitetów oraz ustala bud¿et Orga-nizacji. Szefem OECD jest Sekretarz Generalny, którego kadencja trwa 5 lat.

Oprócz kierowania Sekretariatem, który tworz¹ jeszcze czterej jego zastêpcy, prze-wodniczy on posiedzeniom Rady na szczeblu sta³ych przedstawicieli, nadzoruje wykonywanie uchwa³ Rady i Komitetu Wykonawczego oraz reprezentuje OECD na zewn¹trz. Sekretariat natomiast, oprócz pe³nienia funkcji administracyjnych i technicznych, przygotowuje materia³y dla Rady i organów pomocniczych oraz pu-blikuje raporty oraz inne opracowania Organizacji.

Dzia³alnoœæ OECD w du¿ej mierze opiera siê na funkcjonowaniu organów pomocniczych, w tym zw³aszcza ró¿nego rodzaju komitetów. Wyró¿niæ mo¿na komitety ogólne (np. Pomocy Rozwojowej, Wspó³pracy Technicznej, Polityki Gospodarczej) oraz komitety bran¿owe (Handlu, Transportu Morskiego, Prze-mys³u, Energii, Rolnictwa, Turystyki itd.). Dzia³alnoœæ ró¿nych komitetów obej-muje niemal¿e ka¿d¹ sferê aktywnoœci OECD. Jedn¹ z tych sfer jest turystyka, co nie powinno dziwiæ wobec faktu, ¿e kraje cz³onkowskie generuj¹ oko³o 70%

œwiatowych obrotów turystycznych.

Komitet Turystyczny OECD jest instytucj¹ pe³ni¹c¹ rolê miêdzynarodowego forum koordynowania polityki w zakresie turystyki. W pracach Komitetu pe³ny udzia³ maj¹ wszystkie pañstwa cz³onkowskie, za wyj¹tkiem S³owacji, która ma jedynie status obserwatora²⁴⁷. Komitet zbiera siê przynajmniej jeden raz w roku, w celu prze-dyskutowania sytuacji w bran¿y oraz podjêcia odpowiednich decyzji dotycz¹cych polityki turystycznej OECD. Komitet œciœle wspó³pracuje ze Œwiatow¹ Organizacj¹ Turystyki, Œwiatow¹ Organizacj¹ Handlu, Miêdzynarodow¹ Organizacj¹ Pracy oraz Uni¹ Europejsk¹. G³ówne cele dzia³alnoœci Komitetu Turystyki to:

§ umo¿liwianie kontaktów miêdzy krajami oraz podnoszenie jakoœci miêdzyna-rodowej wspó³pracy w zakresie turystyki,

§ pomoc cz³onkom OECD w usprawnianiu i ulepszaniu ich polityki turystycz-nej, maj¹ca na celu wykszta³cenie siê konkurencyjnego i zrównowa¿onego rynku turystycznego,

§ promowanie i propagowanie socjoekonomicznego znaczenia turystyki, zw³asz-cza w krajach nale¿¹cych do OECD.

249Taki sam status w OECD ma te¿ Œwiatowa Organizacja Turystyki (WTO) oraz Rada Europy.

DZIA£ALNOŒÆ

Prace Organizacji dotycz¹ zarówno ekonomicznych, jak i spo³ecznych aspek-tów ¿ycia milionów ludzi na ca³ym œwiecie. Jednym z obszarów, w których przeja-wia siê dzia³alnoœæ OECD jest turystyka, postrzegana przez tê organizacjê, jako wa¿ny element miêdzynarodowych stosunków gospodarczych, które organizacja ta stara siê w maksymalnym stopniu liberalizowaæ. Jednym z przejawów dzia³al-noœci w tym zakresie by³o opracowanie tzw. kodeksów liberalizacyjnych, które zosta³y przyjête przez OECD ju¿ w 1961 roku. Mia³y one na celu poszerzenie zakresu swobody handlu towarami i us³ugami oraz przep³ywu kapita³u. Dla roz-woju turystyki najwiêksze znaczenie mia³y:

§ Kodeks liberalizacji przep³ywów kapita³owych;

§ Kodeks liberalizacji bie¿¹cych transakcji niewidzialnych (zagadnienia trans-granicznego œwiadczenia us³ug);

§ Instrument traktowania narodowego (uprawnienia dla przedsiêbiorstw z

udzia-³em kapita³u zagranicznego z krajów cz³onkowskich)²⁵⁰.

W kodeksach tych zawarta jest podstawowa zasada, wed³ug której rezydenci wszystkich krajów nale¿¹cych do OECD, powinni mieæ tak¹ sam¹ swobodê prowa-dzenia interesów w danym kraju, jak rezydenci tego kraju. Niektóre kraje (w tym miêdzy innymi Polska) przygotowa³y tzw. Listy Wykluczeñ do traktowania narodo-wego, zgodnie z którymi rezerwuj¹ sobie prawo oddzielnego traktowania

(najczê-œciej w sposób dyskryminacyjny) przedsiêbiorstw zagranicznych. W odniesieniu do turystyki pewne ograniczenia dotycz¹ zw³aszcza dzia³alnoœci biur podró¿y. Na przy-k³ad w Belgii mog¹ dzia³aæ tylko biura maj¹ce siedzibê w tym kraju, w Kanadzie mog¹ je prowadziæ tylko rezydenci tego kraju, a w Norwegii warunkiem uzyskania licencji na prowadzenie takiego biura jest przynajmniej dwuletni pobyt w tym kraju²⁵¹.

Oprócz kodeksów liberalizacyjnych, dla rozwoju turystyki du¿e znaczenie

mia-³y tak¿e dwa inne dokumenty: Decyzja – Zalecenie Rady OECD w zakresie miêdzy-narodowej polityki turystycznej oraz Lista œrodków postrzeganych jako przeszkody w rozwoju turystyki miêdzynarodowej. Pierwszy z nich dotyczy³ ogólnie pojmowa-nej polityki pañstwa w zakresie turystyki oraz formalnoœci administracyjnych w za-kresie podró¿owania na terenie krajów nale¿¹cych do OECD. Drugi zaœ wskazywa³ oraz dok³adnie opisywa³ najwa¿niejsze bariery, na jakie natrafiaj¹ podró¿ni oraz przed-siêbiorstwa dzia³aj¹ce w sektorze turystyki na terenie krajów cz³onkowskich OECD²⁵². W ca³okszta³cie dzia³alnoœci OECD w zakresie turystyki kluczowe znaczenie ma Komitet Turystyczny, który – jako swoisty wyraz uznania roli gospodarki turystycz-nej w krajach cz³onkowskich – zosta³ powo³any w 1961 roku. Znaczenie turystyki dla gospodarek wiêkszoœci krajów nale¿¹cych do OECD jest bowiem dostrzegane przez

250Kodeksy te zosta³y omówione w pracy M. Kachniewskiej, Liberalizacja rynku turystycznego.

Czêœæ I – Kodeksy liberalizacyjne OECD, „Rynek Turystyczny”, nr 5 (94), 1998, s. 10-12.

251M. i R. £azarkowie, op. cit., s. 93-94.

252Tam¿e, s. 92.

w³adze tej organizacji od bardzo dawna i to nie tylko w zakresie wp³ywów dewizo-wych, wzrostu PKB czy pozytywnego wp³ywu na saldo bilansu p³atniczego, ale tak¿e w zakresie aktywizacji regionów s³abo rozwiniêtych oraz wzrostu zatrudnienia.

Dzia³alnoœæ Komitetu polega g³ównie na koordynowaniu miêdzynarodowej polityki turystycznej, w œcis³ej wspó³pracy z pozosta³ymi komitetami Organizacji.

W 1971 roku w ramach Komitetu powo³ano specjaln¹ grupê robocz¹, która mia³a za zadanie opracowaæ podstawy d³ugofalowej polityki turystycznej OECD. Grupa ta wyznaczy³a trzy podstawowe cele i zadania, na których powinna siê skupiæ

dzia-³alnoœæ Organizacji w zakresie turystyki²⁵³:

§ kontrola polityki oraz zmian strukturalnych, które wywieraj¹ wp³yw na tury-stykê miêdzynarodow¹, zarówno wewn¹trz obszaru OECD, jak i poza nim;

§ liberalizacja i u³atwienia w turystce i gospodarce turystycznej oraz zwi¹za-nych z ni¹ dzia³alnoœci;

§ badania rozmaitych aspektów rozwoju turystyki i publikowanie wyników tych badañ.

Od 1982 roku OECD dokonuje regularnych przegl¹dów narodowej polityki turystycznej w pañstwach cz³onkowskich. Dzia³ania te maj¹ na celu: pog³êbianie wzajemnego zrozumienia bie¿¹cych spraw le¿¹cych w gestii polityki turystycznej, identyfikacjê luk i usterek oraz promowanie dobrych rozwi¹zañ w narodowych pro-gramach polityki turystycznej. Dokonuje siê tak¿e oceny wp³ywu tych progra-mów na ró¿ne sfery funkcjonowania miêdzynarodowego rynku turystycznego.

Wnioski z takich przegl¹dów s¹ publikowane w wydawnictwach organizacji, stanowi¹c bardzo wartoœciowe informacje, maj¹ce swój wydŸwiêk w decyzjach podejmowanych przez urzêdy turystyczne w krajach cz³onkowskich. Ich skut-kiem by³y na przyk³ad: rozwój partnerstwa w sektorze prywatnym, wzrost zna-czenia spraw œrodowiska naturalnego w formu³owaniu zasad polityki turystycznej, dostrze¿enie roli oraz wzrostu znaczenia w³adz lokalnych w procesach organiza-cji i zarz¹dzania turystyk¹ itd.

Od 1990 roku Komitet prowadzi systematyczne badania i dokonuje porównañ ró¿nych zjawisk zwi¹zanych z turystyk¹ w krajach cz³onkowskich, co pozwoli³o na zgromadzenie bogatego materia³u statystycznego, a tak¿e zwróci³o uwagê na istnienie zjawisk istotnych dla wszystkich krajów i wymagaj¹cych podjêcia wspólnych dzia³añ.

Do najwa¿niejszych zagadnieñ wymagaj¹cych wspólnych dzia³añ OECD zalicza:

§ problem ekspansji turystycznej i modelu rozwoju turystyki zagranicznej,

§ zagadnienie jakoœci us³ug turystycznych i ich wp³ywu na aktywnoœæ turystyczn¹,

§ mo¿liwoœci stosowania w turystyce elektronicznych systemów informacji, rezerwacji i dystrybucji,

§ mo¿liwoœæ powi¹zania systemów ubezpieczeñ, transportu i telekomunikacji,

§ zagadnienie miejsca gospodarki turystycznej w gospodarce regionalnej, ze szczególnym uwzglêdnieniem kwestii ekologicznych^254.

253M. i R. £azarkowie, op. cit., s. 90-91.

254Kachniewska M., Podró¿e zagraniczne..., op. cit., s. 11.

OECD organizuje regularne dyskusje na temat roli rz¹dów w turystyce, które maj¹ formê miêdzynarodowych konferencji. Spoœród zorganizowanych w ostat-nim czasie na uwagê zas³uguj¹:

§ Konferencja „Przysz³e wyzwania dla polityki turystycznej”, która odby³a siê w Meksyku w 1996 roku. W jej trakcie dokonano analizy zmian w rz¹-dowych i pozarz¹rz¹-dowych strukturach zarz¹dzania turystyk¹;

§ Konferencja „Regionalna polityka i turystyka”, która odby³a siê w Pary¿u w 1999 roku. W jej trakcie dyskutowano miêdzy innymi o zmieniaj¹cej siê roli sektora publicznego. Na podstawie badañ przeprowadzonych w ró¿-nych krajach, stwierdzono wyraŸny wzrost roli lokalró¿-nych w³adz w projek-towaniu i wprowadzaniu polityki turystycznej.

Oprócz tego, raz na rok Komitet Turystyki OECD zaprasza ekspertów z dzie-dziny ustalania za³o¿eñ i projektowania polityki turystycznej po to, aby przedys-kutowaæ g³ówne osi¹gniêcia w tym zakresie oraz – jeœli to konieczne – podj¹æ stosowne decyzje²⁵⁵. Poniewa¿ sektor us³ug jest najs³abiej rozwiniêtym dzia³em statystyki, Organizacja Wspó³pracy Gospodarczej i Rozwoju stale d¹¿y do udo-skonalenia statystyki turystycznej. Od pocz¹tku lat 70. zabiega (z coraz lepszym skutkiem) o ujednolicenie sprawozdawczoœci turystycznej²⁵⁶. W 1985 roku Ko-mitet Turystyki OECD zainicjowa³ prace nad miêdzynarodowym systemem ba-dania wp³ywu turystyki na socjoekonomiczn¹ sferê gospodarki. Chodzi³o o stworzenie zintegrowanego systemu statystycznego, który by³by w stanie

szczegó-³owo i kompletnie odzwierciedliæ znaczenie przemys³u turystycznego w krajach cz³on-kowskich, bazuj¹c miêdzy innymi na Systemie Rachunków Narodowych (System of National Accounts). Nied³ugo potem powsta³ raport OECD Tourism Econo-mic Accounts, który opisywa³ wp³yw turystyki na gospodarkê i spo³eczeñstwo.

Aby poszczególne kraje mog³y we w³asnym zakresie przeprowadzaæ w³asne badania, opracowano dokument OECD Guidelines for a Tourism Satellite Account²⁵⁷. Podrêcznik ten zosta³ zaprezentowany po raz pierwszy w Ottawie w czerwcu 1991 roku. Przedstawia on sposoby przeliczania i standaryzowania danych dotycz¹cych produkcji, konsumpcji, wartoœci dodanej i poziomu zatrudnienia w gospodarce. Udo-skonalona wersja tego dokumentu powsta³a przy wspó³pracy OECD z Organizacj¹ Narodów Zjednoczonych, Œwiatow¹ Organizacj¹ Turystyki i Rad¹ Europy. Osta-tecznie zosta³a zatwierdzona przez Komisjê Statystyczn¹ ONZ i Eurostat w marcu

255Oczywiœcie w ramach Komitetu Turystyki odbywaj¹ siê równie¿ inne spotkania. Na przyk³ad w 2001 roku odby³y siê:

§ Seminarium na temat „Polityka turystyki i wzrost gospodarczy” – Berlin, 6-7 marzec,

§ Otwarta dyskusja o turystyce i transporcie lotniczym – Pary¿, 25 paŸdziernik,

§ Spotkanie Grupy Roboczej ds. Statystyki – Pary¿, 26 paŸdziernik.

256Zajmuje siê tym specjalna Grupa Robocza ds. Statystyki, dzia³aj¹ca w strukturach OECD od 1971 roku.

257W Polsce metodologia ta zosta³a zaprezentowana w pracy: Eksperymentalny rachunek satelitarny turystyki, GUS – Departament Warunków ¯ycia, Warszawa 1998.

2001 roku. W ostatnich latach przedmiotem szczególnego zainteresowania Komi-tetu Turystyki OECD by³y nastêpuj¹ce zagadnienia²⁵⁸:

§ przysz³oœæ turystyki w kontekœcie ewolucji polityki transportowej poszcze-gólnych krajów;

§ zaanga¿owanie rz¹dów krajów cz³onkowskich w sprawy promocji turystyki;

§ badania mo¿liwoœci rozwoju obszarów wiejskich przez turystykê (wspó³-praca Komitetu Turystyki z Rad¹ ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich);

§ wspó³praca Komitetu Turystyki z Komitetem Ochrony Œrodowiska OECD w ramach ochrony wód przybrze¿nych;

§ analiza wp³ywu turystyki na wzrost zatrudnienia²⁵⁹.

Komitet Turystyki OECD bardzo aktywnie dzia³a na rzecz liberalizacji

podró-¿y miêdzynarodowych oraz zwi¹zanej z tym wymiany handlowej, zwalczaj¹c wszel-kie przejawy protekcjonizmu w turystyce i sektorach z ni¹ zwi¹zanych. Ju¿ w latach 80., wspólnie z Komitetem Handlu OECD, uczestniczy³ w genewskiej dyskusji nad us³ugami, dostarczaj¹c odpowiednich danych nie tylko na temat us³ug tury-stycznych, ale tak¿e us³ug bezpoœrednio lub poœrednio z ni¹ zwi¹zanych (teleko-munikacji, bankowoœci, ubezpieczeñ). Dzia³ania te przynios³y wymierne efekty w postaci utworzenia w 1994 roku Uk³adu Ogólnego w Sprawie Handlu Us³ugami (General Agreement on Trade in Services – GATS) oraz wkomponowania problema-tyki turystycznej w dzia³alnoœæ powsta³ej póŸniej Œwiatowej Organizacji Handlu (World Trade Organization – WTO).

4.3. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw