Analiza roli i znaczenia miêdzynarodowych organizacji dla funkcjonowania wspó³czesnego rynku turystycznego co jest zasadniczym celem tej ksi¹¿ki po-winna dotyczyæ mo¿liwie najszerszej reprezentacji podmiotów na nim dzia³aj¹cych.
Wszystkie instytucje funkcjonuj¹ce na tym rynku tworz¹ bardzo ró¿norodny i wyj¹t-kowy zbiór, który w pewnym uproszczeniu nazywa siê przemys³em turystycz-nym. W ramach tak pojêtego przemys³u turystycznego dzia³a ogromna liczba miêdzynarodowych organizacji turystycznych, które zostan¹ przedstawione w dal-szej czêci publikacji. Zanim jednak to nast¹pi, w niniejszym rozdziale wyjaniono samo pojêcie, zakres oraz znacznie przemys³u turystycznego.
Pomimo ¿e termin przemys³ turystyczny jest obecnie doæ powszechnie u¿y-wany, budzi pewne kontrowersje, zarówno wród teoretyków, jak i praktyków zaj-muj¹cych siê turystyk¹42. Dzieje siê tak, choæ okrelenie przemys³ turystyczny wystêpuje czêsto miêdzy innymi w:
§ nazwach instytutów, katedr, zak³adów oraz innych jednostek naukowo-ba-dawczych na uniwersytetach i innych uczelniach kszta³c¹cych kadry z za-kresu turystyki,
40Bull A., The Economics of Travel and Toursim, wyd. drugie, Longman, Melbourne 1995, s. 3; cyt.
za: Wilson K., Market/Industry confusion in tourism economic analyses, Annals of Tourism Research. A Social Science Journal, nr 4, vol. 25, 1998, s. 805.
41Na ten aspekt zagadnienia zwracaj¹ uwagê miêdzy innymi M. Foley, J. Lennon i G. Maxwell, wed³ug których powinowactwo rekreacji, hotelarstwa oraz turystyki powoduje, ¿e granice pomiêdzy nimi s¹ bardziej wyimaginowane ni¿ realne, a ka¿da próba wyodrêbnienia i zdefiniowania tych przemys³ów jest skazana na pora¿kê. Foley M., Lennon J., Maxwell G., Hospitality, Tourism and Leisure Management: Issues in Strategy and Culture, London 1997, s. 12-14; cyt. za: Van Hoff, Recenzja ksi¹¿ki M. Folleya, J. Lennona i G. Maxwella Hospitality, Tourism and Leisure Managemant, Annals of Toursim Research, vol. 26, 1999, s. 219.
42Spory na temat zasadnoci jego u¿ycia trwaj¹ w³aciwie od momentu, kiedy termin przemys³ turystyczny zosta³ u¿yty po raz pierwszy, co mia³o miejsce w czasie Kongresu Turystycznego w Graz w 1883 roku. Cyt. za: Wodejko S., Ruch przyjazdowy z zachodu do wybranych pañstw socjalistycznych, jako wyraz luki na europejskim rynku turystycznym, Monografie i Opracowania nr 288, SGPiS, Warszawa 1989, s. 149.
§ wyk³adanych przedmiotach oraz programach licznych kursów (np. pilotów wycieczek, przewodników turystycznych),
§ nazwach niezale¿nych komercyjnych instytutów badawczych,
§ tytu³ach i treci podrêczników, ksi¹¿ek, monografii oraz innych publikacji na temat turystyki43.
Warto podkreliæ, ¿e termin przemys³ turystyczny cieszy siê w Polsce stosun-kowo ma³¹ popularnoci¹. Wydaje siê, ¿e du¿y wp³yw na to maj¹ opory zwi¹zane z u¿ywaniem go dla okrelenia dziedziny dzia³alnoci, która zajmuje siê przede wszystkim wiadczeniem us³ug44. Jest to o tyle dziwne, ¿e na przyk³ad pojêcie prze-mys³u rozrywkowego nie budzi ju¿ takich zastrze¿eñ. Wydaje siê, ¿e w zasadzie brak powa¿nych argumentów przemawiaj¹cych za tym, aby rezygnowaæ z tego
okre-lenia. Oczywicie pod warunkiem, ¿e pamiêtaæ bêdziemy o jego umownym znacze-niu. Przemawia za tym sta³y postêp w zakresie definiowania i klasyfikowania dzia³alnoci turystycznej oraz rozwój statystyki turystyki, który nie tylko pozwala coraz dok³adniej szacowaæ obroty w tej ga³êzi gospodarki, a tak¿e obserwowaæ zmiany zachodz¹ce na rynku turystycznym. Wa¿nym argumentem przemawiaj¹cym za po-s³ugiwaniem siê terminem przemys³ turystyczny jest równie¿ fakt, ¿e jest on czêsto u¿ywany w Unii Europejskiej, do której Polska ju¿ wkrótce przyst¹pi45.
Dyskusja na temat definicji i zakresu przemys³u turystycznego z pewnoci¹ trwaæ bêdzie jeszcze przez jaki czas. Jednak autorzy tej ksi¹¿ki postanowili pos³ugiwaæ siê nim, przyjmuj¹c (z zastrze¿eniem umownoci samego pojêcia), ¿e przemys³ tu-rystyczny to kompleks powi¹zanych ze sob¹ przedsiêbiorstw oraz innych organiza-cji zaanga¿owanych w produkcjê i dystrybucjê dóbr i us³ug, które nie mia³yby racji bytu, gdyby nie popyt zg³aszany przez uczestników ruchu turystycznego lub te¿ turyci nie mogliby bez niej zaspokoiæ swoich podstawowych potrzeb turystycz-nych46. W definicji tej zwrócono uwagê na dwa aspekty zagadnienia. W pierwszej jej czêci podkrelono znaczenie sektorów obs³uguj¹cych wy³¹cznie lub w zdecydowanej wiêkszoci uczestników ruchu turystycznego (np. hotelarstwo, lotnictwo pasa¿erskie, touroperatorzy, agencje turystyczne), dla których turystyka stanowi podstawowy przed-miot dzia³alnoci. Natomiast w drugiej czêci definicji podkrelono znaczenie tych
43Pierwszym podrêcznikiem, w którym u¿yto tego okrelenia by³a ksi¹¿ka A. J. Norvala, wydana ju¿
w 1936 roku. Norval A.J., The Tourist Industy, A National and International Survey, London 1936.
44Dotyczy to nie tylko pojêcia przemys³ turystyczny, ale tak¿e okrelenia przemys³ czasu wolnego
(leisure industry), który w wielu krajach Europy i Ameryki u¿ywany jest ju¿ doæ powszechnie.
Por. Jung B. H., Ekonomia czasu wolnego. Zarys problematyki, PWN, Warszawa 1989, s. 103.
45wiadcz¹ o tym tytu³y jedynie kilku wybranych publikacji sygnowanych przez Uniê Europejsk¹, takie jak np.: The Euro and the Tourism Industry (1998); Yield Management in Small and Medium-Sized Enterprises in the Tourism Industry (1997); Handbook for the Tourism Industry: Making Europe Accessible for Tourists with Disabilities (1996). Cyt. za: Publication of the Tourism Units, The European Commission, 2000; patrz tak¿e: An Internet Roadmap for The Tourism Sector adresy: http://eu.int/comm/dg23/tourism/tourism.html.
46Alejziak W., Przemys³ turystyczny przyczynek do dyskusji na temat zasadnoci u¿ywania, definicji oraz zakresu znaczeniowego pojêcia, [w:] Przemys³ turystyczny, red. Schwichtenberg A. i Dziegieæ E., Politechnika Koszaliñska, Koszalin 2000, s. 13-58.
sektorów, które w du¿ej czêci oprócz turystów obs³uguj¹ równie¿ rezydentów oraz podró¿nych nie bêd¹cych turystami (np. gastronomia, transport, kultura itp.).
Oprócz trudnoci w zdefiniowaniu zjawiska, powa¿ne problemy napotykamy tak¿e przy próbach okrelenia zakresu przemys³u turystycznego. W skrajnych przy-padkach mo¿emy siê spotkaæ, z jednej strony z w¹skim jego okreleniem, które obejmuje wy³¹cznie us³ugi hotelarsko-gastronomiczne i transportowe, z drugiej za z ujêciem bardzo szerokim, takim jak za brytyjskim rocznikiem statystycznym
podaje W. Gaworecki. Wród najwa¿niejszych czêci sk³adowych przemys³u tury-stycznego wymienia on: biura i agencje podró¿nicze, przedsiêbiorstwa autokarowe, linie lotnicze, koleje i przedsiêbiorstwa ¿eglugowe, wynajem samochodów, inne ro-dzaje transportu, hotelarstwo i gastronomiê, sektor konferencji i wystaw, minister-stwa, departamenty i inne agencje rz¹dowe, w³adze lokalne, uzdrowiska, przemys³ rozrywkowy, przewodników i s³u¿by informacyjne, zrzeszenia zawodowe, zwi¹zki zawodowe, stowarzyszenia pracownicze, dostawców i us³ugodawców47.
Jak widaæ, turystyka jest przemys³em, na który sk³adaj¹ siê efekty
dzia³alno-ci (produkty) wielu czêdzia³alno-ci sk³adowych tego przemys³u (nazywanych sektora-mi), które obs³uguj¹ okrelone segmenty rynku turystycznego W obrêbie ka¿dego z nich wyodrêbnia siê równie¿ podsektory, które bardziej precyzyjnie okrelaj¹ rodzaj dzia³alnoci oraz obs³ugiwane segmenty48. Poszczególne sektory i sub-sektory s¹ od siebie wzajemnie zale¿ne i aby przyci¹gn¹æ i obs³u¿yæ klientów musz¹ ze sob¹ wspó³pracowaæ. Kooperacja ta mo¿e przybieraæ ró¿norodne for-my, a oprócz wspó³pracy miêdzy sob¹ przedsiêbiorstwa oraz inne instytucje turystyczne musz¹ tak¿e wspó³pracowaæ z w³adzami terenów recepcyjnych. Bez takiej wspó³pracy przemys³ turystyczny nie mo¿e siê rozwijaæ. Aby mo¿na by³o czerpaæ korzyci z obs³ugi ruchu turystycznego, najpierw trzeba bowiem po-nieæ pewne koszty, czêsto na d³ugo przed przyjazdem turystów. Dotyczy to nie tylko inwestycji zwi¹zanych z rozwojem infrastruktury turystycznej, ale tak¿e kosztów ponoszonych na jej bie¿¹ce funkcjonowanie.
Na rynku turystycznym dzia³a wiele ró¿nych firm, organizacji i instytucji, jed-nak zbyt rozcz³onkowany podzia³ przemys³u turystycznego mo¿e utrudniaæ jego analizê jako ca³oci. Wydaje siê, ¿e bior¹c za kryterium g³ówny cel oraz rodzaj dzia³alnoci i obs³ugiwane segmenty, mo¿na wyró¿niæ piêæ podstawowych sekto-rów przemys³u turystycznego49.
§ Sektor bazy noclegowej i gastronomii. Obejmuje funkcjonowanie wszyst-kich rodzajów bazy noclegowej, ³¹cznie z gastronomi¹. W tym zw³aszcza: hotele, motele, pensjonaty, sanatoria, wioski wakacyjne, centra kongresowe i
rekreacyj-47Gaworecki W. W., Turystyka, PWE, Warszawa 1994, s. 175.
48Niektórzy autorzy bardzo du¿e znaczenie przypisuj¹ us³ugom handlowym, w tym zw³aszcza sklepom z pami¹tkami i upominkami, traktuj¹c je razem z innymi jednostkami handlowymi jako odrêbny sektor przemys³u turystycznego okrelany mianem sektora (lub subsektora) zakupów. Por.
McIntosh R. W., Goeldner Ch. R., Tourism Principles, Practices and Philosophies, John Wiley
& Sons Inc., New York 1986, s. 16.
49Middleton V. T. C., Marketing w turystyce, PAPT, Warszawa 1996, s. 4.
no-wypoczynkowe, apartamenty, kampingi, pola namiotowe, przystanie dla jach-tów, orodki time share, a tak¿e: restauracje, bary, kawiarnie, punkty fast food itp.
§ Sektor atrakcji. Tworz¹ go wszystkie dobra i us³ugi stanowi¹ce o walorach turystycznych miejscowoci docelowych, w tym zw³aszcza: parki narodowe, re-zerwaty przyrody, muzea i galerie, miejsca historyczne, zabytki, parki tematyczne, parki rozrywki, festiwale, orodki sportowo-rekreacyjne, kasyna oraz ró¿norodne urz¹dzenia turystyczne (pla¿e i k¹pieliska, kolejki górskie, wyci¹gi narciarskie).
§ Sektor transportowy. Obejmuje on: linie lotnicze (regularne i czarterowe), morskie linie pasa¿erskie (w tym promowe), statki wycieczkowe, koleje, przewo-ników autokarowych, firmy rent a car, a tak¿e publiczny transport miejski oraz taksówki. Do sektora tego zaliczyæ nale¿y tak¿e instytucje wiadcz¹ce us³ugi dla poszczególnych rodków transportu: porty lotnicze i morskie, dworce kolejowe i autobusowe, stacje benzynowe, parkingi itd.
§ Sektor organizatorów i poredników turystycznych. Obejmuje on dzia³al-noæ touroperatorów i innych hurtowników turystycznych, detalicznych punktów sprzeda¿y, agencji turystycznych, biur rezerwacji niektórych wiadczeñ (np. nocle-gów), organizatorów turystyki kongresowej, stowarzyszeñ turystycznych i innych turystycznych organizacji spo³ecznych. Do sektora tego mo¿na zaliczyæ tak¿e przedsiêbiorstwa obs³uguj¹ce globalne systemy dystrybucji (np. Amadeus) oraz te, które maj¹ bardziej ograniczone funkcje i mniejszy zakres przestrzenny oddzia³y-wania krajowe, regionalne i lokalne komputerowe systemy rezerwacyjne.
§ Sektor informacji i promocji turystyki. Sektor ten tworz¹ regionalne i lokalne organizacje zajmuj¹ce siê promocj¹ turystyki, centra i punkty informacji turystycznej, zrzeszenia gospodarcze i stowarzyszenia bran¿owe, a tak¿e narodowe organizacje turystyczne, które zajmuj¹ siê promocj¹ krajów oraz poszczególnych regionów i miejscowoci turystycznych na najwa¿niejszych rynkach zagranicznych.
Miêdzynarodowe organizacje turystyczne dzia³aj¹ w ka¿dym z wymienionych sektorów przemys³u turystycznego. Wymienione w poszczególnych sektorach typy firm i organizacji oczywicie nie wyczerpuj¹ wszystkich rodzajów dóbr i us³ug ofe-rowanych na rynku turystycznym (np. szko³y i uczelnie turystyczne, wydawcy prasy turystycznej itd.). Równie¿ sam podzia³ mo¿e budziæ kontrowersje i wydawaæ siê zbyt ogólny. W niektórych sytuacjach na przyk³ad, gdy konieczne s¹ bardzo szcze-gó³owe analizy, pokazuj¹ce specyfikê dzia³alnoci w poszczególnych sektorach tak zagregowany podzia³ mo¿e okazaæ siê nieprzydatny. Mo¿na wtedy zastosowaæ typologiê zaproponowan¹ przez R. McIntoscha i Ch. Goeldnera, którzy charakte-ryzuj¹c organizacjê przemys³u turystycznego wyró¿nili w nim a¿ 16 sektorów50.
50Wyodrêbniono lotnictwo pasa¿erskie, transport kolejowy, autobusowy, samochodowy (z wypo¿y-czalniami samochodów, taxi, stacjami benzynowymi), rejsy morskie, agencje turystyczne, touroperatorów, hotelarstwo, gastronomiê, atrakcje turystyczne, sklepy, kszta³cenie kadr (szko³y i wy¿sze uczelnie), rynek wydawniczy (przewodniki, czasopisma bran¿owe), organizacje zajmuj¹ce siê badaniami, firmy wyspecjalizowane w promocji, organizatorzy kongresów i zjazdów oraz pozosta³e instytucje wiadcz¹ce us³ugi turystom (medyczne, fryzjerskie, apteki, policja itd.). Por.
McIntosch R. W., Goeldner Ch. R., Tourism Principles..., op. cit., s. 79-118.
Wydaje siê jednak, ¿e wyodrêbnione wczeniej piêæ podstawowych sektorów w spo-sób wystarczaj¹cy charakteryzuje zakres wspó³czesnego przemys³u turystycznego oraz pokazuje specyfikê dzia³alnoci w ka¿dym z nich.
Na podstawie zaprezentowanych dotychczas rozwa¿añ mo¿na stwierdziæ, ¿e turystyka jest wielkim przedsiêwziêciem ekonomicznym, na który sk³ada siê ogromna liczba ró¿norodnych firm i instytucji. Aby opisaæ prowadzon¹ przez nie dzia³alnoæ gospodarcz¹, czêsto u¿ywa siê okrelenia przemys³ turystyczny.
Termin ten trzeba traktowaæ raczej jako okrelenie umowne, a nie konkretny dzia³ gospodarki. Nie stanowi on bowiem autonomicznej dziedziny dzia³alnoci go-spodarczej i jako taki nie jest uwzglêdniany w Miêdzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Przemys³u (ISIC), a produkty turystyczne w odpowiadaj¹cej jej Cen-tralnej Klasyfikacji Produktów (CPC). Klasyfikacje te obejmuj¹ jedynie niektóre produkty i bran¿e zwi¹zane z obs³ug¹ turystów, okrelane mianem sektorów zwi¹-zanych z turystyk¹ (tourism-related industries).
W wielu opracowaniach, szczególnie najnowszych, pisz¹c o turystyce, czêsto nazywa siê j¹ najwiêkszym przemys³em wiata51. Kiedy ponad æwieræ wieku temu znany futurolog Herman Kahn, w swych ksi¹¿kach przepowiada³ tak¹ sytuacjê, nie-wiele osób zgadza³o siê z jego prognozami52. O tym, ¿e okaza³y siê one trafne i ¿e turystyka jest obecnie rzeczywicie jednym z najwiêkszych obszarów dzia³alnoci gospodarczej na wiecie, wiadcz¹ raporty wielu znacz¹cych organizacji miêdzy-narodowych53. Pomimo ¿e obliczenie ca³kowitej wartoci obrotów przemys³u tu-rystycznego jest bardzo trudne, to jednak istniej¹ pewne metody, dziêki którym mo¿na dokonaæ takich szacunków. Jedn¹ z nich jest wspomniana ju¿ Miêdzynaro-dowa Klasyfikacj¹ Dzia³alnoci Turystycznej (SICTA). Jednak dotychczas ze wzglêdu na niedostosowanie krajowych systemów statystycznych nie opubliko-wano globalnych szacunków sporz¹dzonych w oparciu o tê metodologiê.
Istnieje jednak druga metoda, która bazuj¹c na systemie rachunków naro-dowych oraz sposobach liczenia PKB pozwala oszacowaæ obroty przemys³u turystycznego na podstawie dostêpnych danych. Metodê tak¹ opracowa³a grupa ekspertów skupionych wokó³ wiatowej Rady Podró¿y i Turystyki (World Travel and Toursim Council WT&TC) oraz Stowarzyszenia Prognoz Ekonometrycz-nych Whartona (Wharton Econometric Forecasting Associates WEFA)54. W tak
51Por. m.in.: Davidson R., Turystyka, PAPT, Warszawa 1996; Gaworecki W. W., op. cit.; Holloway J. Ch., Robinson Ch., Marketing w turystyce, PWE, Warszawa 1997; McIntosh R. W., Goeldner Ch. R., op. cit.
52Kahn H., The Next 200 Years A Scenario for America and the World, Morrow, New York 1976 oraz Kahn H., World Economic Development: 1979 and Beyond, Westview Press, Boulder, Colorado 1979.
53Tourism: 2020 Vision. A New Forecast, Executive Summary, WTO, Madrid 1998; Travel and Tourisms Economic Perspective A Special Report from The World Travel & Tourism Council, WT&TC, 1995; Global Tourism Forecasts to the 2000 and Beyond Executive Summary, WTO, Madrid 1995; Future Trends in Tourism Executive Summary, Presentation Handout by Karl Obermair, AIT, Stockholm 1998.
54 Pe³ny opis metodologii badañ znaleæ mo¿na w rozdziale Methodology, [w:] Travel and Tourism Report 1996\1997, WT&TC, Insight Media Ltd, 1997, s. 164-207.
zwanej metodzie WT&TC/WEFA rozgranicza siê dwa dotychczas zamiennie sto-sowane pojêcia: gospodarka turystyczna i przemys³ turystyczny55.
§ Gospodarka turystyczna (travel and tourism economy) odnosi siê do tego, co dotychczas nazywano przemys³em turystycznym w szerokim wymiarze. W tym znaczeniu termin ten dotyczy ca³ej gospodarki w tej czêci, która porednio lub bez-porednio wi¹¿e siê z turystyk¹. Oznacza to, ¿e popyt turystyczny obejmuje w tym przypadku nie tylko dobra i us³ugi s³u¿¹ce produkcji i konsumpcji turystycznej, ale tak¿e inne rodzaje dzia³alnoci gospodarczej, cile lub czêciowo uzale¿nione od ruchu podró¿niczego, które nie mog³yby siê rozwijaæ, gdyby nie turystyka. Bardzo obrazowym, a jednoczenie kontrowersyjnym przyk³adem szerokiego rozumienia gospodarki turystycznej, jest zaliczanie do niej popytu na pojazdy mechaniczne (g³ów-nie samochody osobowe) oraz wydatków ponoszonych na zakup paliw, w tej czêci, która wi¹¿e siê z aktywnoci¹ turystyczn¹. Mniej kontrowersji budzi zaliczenie do gospodarki turystycznej tej czêci przemys³u motoryzacyjnego, która dotyczy pro-dukcji autokarów, przyczep kempingowych oraz samochodów karawaningowych.
§ Przemys³ turystyczny (travel and tourism industry) obejmuje natomiast w tej koncepcji tylko produkcjê dóbr i us³ug stricte turystycznych, w tym zw³aszcza zwi¹za-nych z zakwaterowaniem, wy¿ywieniem, transportem, zwiedzaniem oraz rekreacj¹.
Propozycja WT&TC wydaje siê bardzo interesuj¹ca i to przynajmniej z kil-ku powodów56. Przede wszystkim ma solidne podstawy teoretyczne w prowa-dzonych wczeniej studiach i analizach, które zosta³y pozytywnie ocenione przez ekspertów z zakresu statystyki ekonomicznej57. Po drugie, istniej¹ mo¿liwoci osza-cowania podstawowych wskaników ekonomicznych w ka¿dym z wymienionych wymiarów. Po trzecie, metodologia ta jest kompatybilna z trwaj¹cymi w³anie pra-cami nad tzw. rachunkiem satelitarnym turystyki58, dziêki czemu stwarza warunki do oszacowania obrotów turystycznych w wymiarze poszczególnych krajów, ugrupo-wañ gospodarczych oraz ca³ego wiata. Jednak najwiêksz¹ jej zalet¹ jest to, ¿e od wszystkich podejmuj¹cych dyskusje na temat ekonomicznego znaczenia turystyki, wymaga wyranego sprecyzowania, czy mówi¹ oni o gospodarce turystycznej (w szerokim znaczeniu), czy te¿ o przemyle turystycznym (w w¹skim znaczeniu).
Poni¿ej przedstawiono schemat ilustruj¹cy podstawowe za³o¿enia metody WT&TC/WEFA.
55Tourism Satelite Accounting. Results, Estimates and Forecasts for Governments and Industry.
Overview and Definitions, WT&TC, 2000, s. 2.
56Koncepcjê rozró¿niania w¹skiego i szerokiego wymiaru turystyki w gospodarce propaguje m.in.
Instytut Turystyki w Warszawie. Por. £opaciñski K., Ocena i mo¿liwoci intensyfikacji dzia³añ marketingowych na rzecz poprawy wizerunku Polski za granic¹, [w:] Uwarunkowania rozwoju zagranicznej turystyki przyjazdowej do Polski, red. Go³embski G., Poznañ 2000, s. 42-43.
57M. J. Boskin, by³y szef doradców ekonomicznych prezydenta USA G. Busha, poproszony o opiniê na temat badañ prowadzonych przez WEFA/WTTC, napisa³: Po bardzo wnikliwej analizie twierdzê, ¿e wyniki badañ s¹ wiarygodne i rzetelne oraz bezsprzecznie potwierdzaj¹ ogromne znaczenie przemys³u turystycznego (podró¿y i turystyki) dla gospodarki. Travel and Tourism Report 1996\1997, op. cit., s. 163.
58Eksperymentalny rachunek satelitarny turystyki, Studia i Analizy Statystyczne GUS, Warszawa 1998.
Rys. 3. Metodologia WT&TC/WEFA szacowania globalnych obrotów przemys³u turystycznego
Metodologia WT&TC/WEFA oblicza podstawowe wskaniki eko-nomiczne w taki sam sposób, jak rz¹dy szacuj¹ udzia³ poszczegól-nych sektorów gospodarki w two-rzeniu PKB:
Wydatki klientów na transport, nocleg, gastronomiê, rekreacjê i podró¿e.
Kapita³ inwestycyjny firm w przemyle podró¿y i turystyki (budownictwo i wyposa¿enie).
Wydatki rz¹du, który umo¿liwia podró¿e i turystykê.
Handel zagraniczny wydatków miêdzynarodowych podró¿uj¹-cych oraz sprzeda¿ towarów w przemyle podró¿y i turystyki.
Wydatki biznesowe reprezentuj¹ podró¿e podejmowane przez to-warzystwa i rz¹dy w celu zapew-nienia ich codziennego dzia³ania.
W metodzie tej bierze siê pod uwagê porednie i bezporednie za-trudnienie, które obejmuje:
n Osoby dostarczaj¹ce us³ugi klientom, biznesmenom i
go-ciom rz¹dowym oraz piloci, pracownicy hotelu, agenci firm wynajmu samochodów, opera-torzy turystyczni, hurtownicy i detalici.
Konstruktorów, budowniczych, dostawców wyposa¿enia, obs³u-gê hoteli, samolotów, dostar-czaj¹cych jedzenie/napoje.
Osoby wiadcz¹ce us³ugi dla rz¹dów takie, jak: biura promu-j¹ce turystykê, agencje trans-portowe czy inne us³ugi.
$
%
&
¯ród³o:Opracowanie w³asne na podstawie: Travel and Tourism`s Economic Perspective A Special Report from The World Travel & Tourism Counsil, WT&TC, 1995, s. 2.
W 2001 roku na stronie internetowej WT&TC59 opublikowano specjalny ra-port, w którym opieraj¹c siê na konkretnych wyliczeniach oszacowano ca³ko-wite obroty oraz inne wskaniki ekonomiczne, dotycz¹ce gospodarki turystycznej i przemys³u turystycznego na wiecie. Wed³ug tych szacunków, w 2000 roku go-spodarka turystyczna:
59 http://www.wttc.org (WTTC, Year 2001 Reasearch, s. 1-5).
ró¿e i turystykê oraz 410 mld na podró¿e s³u¿bowe;
§ wygenerowa³a inwestycje o wartoci 701 mld USD, co stanowi 9,4% wszyst-kich wiatowych wydatków inwestycyjnych;
§ skonsumowa³a 206 mld USD, czyli 5,2% wszystkich wydatków rz¹dowych;
§ daje zatrudnienie 192 milionom osób (czyli 8% pracowników na wiecie).
W przypadku przemys³u turystycznego, wartoci wymienionych wskaników s¹ du¿o mniejsze. Jego udzia³ w PKB wyniós³ 1 359 mld USD, za udzia³ w za-trudnieniu ponad 73 miliony osób60. Pomimo pewnych w¹tpliwoci i zastrze¿eñ, zg³aszanych zarówno do samej metodologii, jak i wyników tych szacunków, wska-zuj¹ one na ogromne znaczenie turystyki we wspó³czesnych stosunkach gospodar-czych. Trzeba jednak podkreliæ, ¿e znaczenie to nie wszêdzie jest takie samo.
Najwiêkszy udzia³ w obrotach oraz wartociach pozosta³ych wskaników (inwe-stycji, podatków itd.) dotyczy krajów o wysokim poziomie rozwoju spo³eczno-gospodarczego. Ponad trzy czwarte obrotów koncentruje siê w 26 najbardziej rozwiniêtych krajach wiata, nale¿¹cych do OECD. W ostatnich latach na tury-stycznej mapie wiata zachodz¹ jednak dosyæ istotne zmiany. Pojawiaj¹ siê na niej nowe kraje i ca³e regiony geograficzne, które pragn¹ czerpaæ korzyci z rozwoju przemys³u turystycznego, zdaj¹c sobie sprawê z tego, ¿e turystyka miêdzynarodo-wa to nie tylko coraz miêdzynarodo-wa¿niejszy element miêdzynarodowych stosunków gospo-darczych, ale tak¿e miêdzynarodowych stosunków politycznych i spo³ecznych61.
60 Tam¿e, s. 11.
61Alejziak W., Turystyka jako element miêdzynarodowych stosunków gospodarczych, op. cit., s. 41-67.