4. Teorie stosowane w badaniu motywów użycia usług cyfrowych
5. Elektroniczne rozliczanie podatku dochodowego od osób izycznych
5.2. Elektroniczne systemy rozliczania podatku PIT na świecie
5.2.4. Korzyści wynikające z wdrożenia systemów online
Odpowiednie zaprojektowanie i wdrożenie serwisu administracji podat-kowej przynosi korzyści zarówno dla urzędów, jak i podatników. Powoduje poprawę jakości usług na wszystkich poziomach oraz może znacząco obniżyć koszty funkcjonowania administracji skarbowej, zmienić jej strukturę, a tak-że obniżyć koszt transakcji dla podatników. Niewątpliwymi efektami wdro-żenia są:
• szybszy pobór dochodów państwowych,
• zwiększenie poprawności przechowywanych danych,
6 E-Services/E-Returns (2012).
164 Usługi cyfrowe. Perspektywy wdrożenia i akceptacji... • ograniczenie przepływu dokumentacji,
• zmniejszenie papierkowej pracy dla podatników, • szybsza wery ikacja deklaracji podatkowych,
• szybszy dostęp do danych podatnika w różnych celach administracyjnych. Zautomatyzowanie procedur skraca proces rozliczania podatków zarów-no po stronie urzędów, jak i podatników. Ograniczona zostaje liczba prostych błędów popełnianych przez obywateli, ponieważ programy komputerowe lub interaktywne formularze samoczynnie poprawiają oczywiste błędy edy-cyjne lub rachunkowe. Niższa liczba błędów pozwala uniknąć konieczności sporządzania i wysyłania korekt zeznań rocznych oraz ponoszenia dodatko-wych kosztów przetwarzania dla administracji skarbowej. Dzięki temu zostaje ograniczony udział urzędników w wychwytywaniu błędów i można wówczas położyć większy nacisk na zadania związane z kontrolą wywiązywania się po-datników z ich zobowiązań lub z badaniem potrzeb popo-datników oraz ulepsza-niem systemu. W procesie kontroli ważne jest również to, że niezależne hie-rarchicznie komórki administracji podatkowej mają możliwość dostępu do tej samej informacji o podatniku, wprowadzonej wcześniej do systemu.
Za rozwojem elektronicznych systemów podatkowych przemawiają oszczędności nie tylko czasu, ale także kosztów administracyjnych związa-nych zarówno z realizacją płatności elektroniczzwiąza-nych omówiozwiąza-nych w jednym poprzednich rozdziałów, jak również ze zmianą struktury administracji po-datkowej. Efektem wprowadzenia elektronicznego systemu obsługi podatni-ków w Austrii była zmiana struktury organizacyjnej urzędów i ich zatrudnie-nia: siedem departamentów centralnych zastąpiono pięcioma działającymi na szczeblu regionów, zmniejszono liczbę urzędów skarbowych z 80 do 43, a liczbę urzędników z 15 700 do 11 300 (Kościński, 2008). Amerykański IRS dzięki popularności elektronicznych deklaracji zmniejszył liczbę obiektów przetwarzania i składania papierowych deklaracji podatkowych z dziesięciu w 2003 roku do zaledwie pięciu na koniec 2011 roku. Uzyskane w ten sposób oszczędności zazwyczaj reinwestowano w inne projekty, zapewniające do-datkową obsługę podatników (IRS, 2011b).
Procedury administracyjne dotyczące składania papierowych deklaracji podatkowych i zapłaty podatków wymagają dużych nakładów inansowych. W niektórych wypadkach pochłaniają nawet od 20% do 30% środków, ja-kimi dysponują urzędy (OECD, 2005). Wysokie koszty skanowania zostały trochę obniżone w krajach, w których wprowadzono aplikacje drukujące kod 2D (Tajwan, USA). Według raportu amerykańskiej administracji podatko-wej, koszt obsługi elektronicznego formularza w Stanach Zjednoczonych to 17 centów, a papierowego aż 3,66 dolara (IRS, 2011b, s. 8).
Według OECD, średnie koszty administracyjne związane z funkcjami po-datkowymi wahały się w 2007 roku od poziomu 0,28% dochodów gospo-darstw domowych w Szwajcarii i 0,45% w USA do 2,41% na Słowacji (dla
165 5. Elektroniczne rozliczanie podatku dochodowego od osób izycznych
porównania w Polsce – 1,42%), podczas gdy podobny zakres w grupie kra-jów nienależących do OECD wyniósł od 0,60% w Chile do 5,80% na Cyprze (OECD, 2009b). W 2009 roku wskaźnik ten oscylował między 0,32% w Is-landii a 1,72% w Polsce (brak danych o najgorszej poprzednio Słowacji), zaś w grupie państw spoza OECD między 0,48% na Malcie a 7,37% na Cyprze.
Koszty związane z IT (wynagrodzenia i inne koszty administracyjne) są istot-nym elementem ogólnego budżetu wydatków organów skarbowych. W 9 krajach przekraczały one 15% łącznej kwoty wydatków w każdym roku z okresu 2005– 2007 (OECD, 2009b). W 2009 roku całkowite koszty związane z IT w 16 krajach przekraczały 10% (w 11 powyżej 15%) łącznych wydatków, także w większości lub we wszystkich poprzednich latach od 2005 roku (OECD, 2011c).
Technika informatyczna (IT) staje się coraz większym wsparciem. Z tabe-li 5.2 wynika, że tam, gdzie są duże wydatki na IT, obserwuje się niski koszt ad-ministracji i wysoki odsetek obywateli korzystających z systemów e-deklaracji.
Tabela 5.2. Wydatki i koszty IT w wybranych krajach OECD (w %)
Kraj Wydatki na IT w 2009
Koszty administra-cyjne jako odsetek średnich dochodów
w 2009
Liczba podatników, którzy rozliczyli się
elektronicznie w 2009 Rok wprowadzenia e-deklaracji Islandia 30,4 0,32 92,0 1999 Malezja 27,6 1,41 56,0 2004 Nowa Zelandia 19,3 0,88 63,0 1991 Holandia 18,2 1,11 95,0 1996 Dania 16,1 0,67 96,0 1994 USA 14,9 0,61 65,0 1986 Łotwa 14,8 1,14 10,0 2008 Hiszpania 5,4 0,97 36,0 1999 Francja 4,5 1,31 27,0 2001 Polska 2,8 1,72 1,4 2008 Cypr 0,2 7,37 5,7 2003
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OECD (2011c).
Według polskiego Ministerstwa Finansów, suma utraconych korzyści spo-łecznych wynikających z braku możliwości składania deklaracji podatkowych drogą elektroniczną jest szacowana na ok. 1 mld zł rocznie. Jeżeli połowa de-klaracji będzie składana elektronicznie, to korzyści dla gospodarki narodowej wyniosą kilkaset milionów złotych. Są to koszty oszacowane tylko w stosunku do jednej czynności administracyjnej – zatem wdrożenie pozostałych może przynieść ogromne oszczędności. W 2011 roku korzyści z wprowadzenia pro-jektu e-Podatki wyceniono nawet na 1,5 mld zł (MF, 2011).
166 Usługi cyfrowe. Perspektywy wdrożenia i akceptacji...
Podatnicy korzystający z usług e-podatków zyskują czas zarówno w pro-cesie elektronicznego wypełnienia i złożenia formularza (tabela 5.3), jak i uregulowania dopłaty podatku (tabela 5.1). W tabeli 5.1 pokazano tylko czas związany z wykonaniem poszczególnych rodzajów płatności. Z pewno-ścią dojazd do banku lub urzędu trwa dłużej niż każdorazowe przygotowanie przelewu elektronicznego. Oczywiście, można nie zgodzić się z informacjami zawartymi tabeli 5.3. Czas wysyłania formularza trwa zwykle kilka sekund, ale niekiedy kilka minut, szczególnie pod koniec okresu zbierania deklaracji, gdy serwery mogą być przeciążone. Odpowiednikiem potwierdzenia przez urzędnika jest odbiór UPO (czego nie uwzględniono w tabeli 5.3), co też może zająć kilka minut. Wypełnienie formularza elektronicznego niekoniecznie trwa aż trzy razy krócej, ale na pewno nie zajmuje tak dużo czasu, jak odręcz-ne wpisywanie danych, nie ma też potrzeby wykonania podsumowań, które i tak zrobi komputer lub kalkulator, lecz nie automatycznie. Może nie jest to proporcja jak w tabeli 5.3 (210:23), ale podatnik nie traci czasu na dojazd i powrót z urzędu oraz na oczekiwanie w kolejce. Nawet jeśli straci trochę więcej czasu (niż standardowo) na otrzymanie UPO, to jest w swoim domu i może w tym momencie wykonać inną czynność. Szybsza kontrola rocznego zeznania, z którego wynika nadpłata podatku, przyspiesza jego zwrot, co sta-nowi kolejną korzyść.
Tabela 5.3. Szacunkowy czas potrzebny do złożenia deklaracji PIT
Składanie deklaracji PIT drogą tradycyjną Składanie deklaracji PIT drogą elektroniczną czynność realizacjiczas czynność realizacjiczas Dojazd do urzędu skarbowego
w celu pobrania formularzy 30 min Uruchomienie komputera 2 min Oczekiwanie na informację
od urzędnika, które formularze
pobrać 10 min Logowanie do witryny urzędu skarbowego 1 min Powrót do domu 30 min Wypełnienie formularza PIT na stronie WWW 20 min
Wypełnienie formularzy 60 min Wysłanie danych 0 min
Dojazd do urzędu skarbowego
w celu złożenia deklaracji 30 min Oczekiwanie na potwierdzenie
od urzędnika 20 min
Powrót do domu 30 min
Razem 210 min 23 min
167 5. Elektroniczne rozliczanie podatku dochodowego od osób izycznych