Statystyki elektronicznego rozliczania podatku PIT

W ponad połowie badanych krajów w 2011 roku większość podatników korzystała z systemów e-deklaracji samodzielnie lub przez specjalistów po-datkowych:

• w 22 z 50 krajów osiągnięto wskaźnik wykorzystania powyżej 75%, • w 7 pomiędzy 50–75%,

• w 5 pomiędzy 25–50%, • w 15 mniej niż 25%.

Niektóre państwa odnotowały duży wzrost stopnia korzystania z ser-wisów e-podatków. Przyrost 50% w wartościach bezwzględnych w latach 2004–2009 zaobserwowano w Argentynie (+82%), Portugalii (+56%), Tur-cji (+69%), Wielkiej Brytanii (+56%) oraz na Litwie (+52%). Przyczyną tego, oprócz inicjatyw administracji podatkowej zachęcających podatników (np. poprzez wydłużone okresy przyjmowania deklaracji elektronicznych we Francji i w Malezji czy możliwość szybszego zwrotu nadpłaconych podat-ków i dłuższego okresu przechowywania danych), było także wprowadzenie obowiązku korzystania z systemów e-podatków (OECD 2011c). Czasami zo-bligowane są do tego instytucje, które mogą wysyłać deklaracje za podatni-ka. We Włoszech taki system funkcjonuje od 2003 roku, w Irlandii od 2009 roku, obowiązuje on także w Argentynie, Australii, Chile, Holandii, Korei, Singapurze oraz Turcji (OECD, 2011c). To jedna z przyczyn dużej popular-ności tej usługi w krajach, w których liczba internautów i poziom wiedzy na temat IT (digital literacy) nie są wysokie. W USA obowiązek korzystania z kanału internetowego nałożono na doradców wystawiających ponad 100 deklaracji, a od 2012 roku – już tylko ponad 10, co praktycznie oznacza zo-bowiązanie.

W 2009 roku, według danych OECD, wykorzystanie elektronicznego składania deklaracji podatkowej osiągnęło poziom powyżej 90% w Austra-lii, Chile, Danii, Estonii, Holandii, Islandii, Meksyku oraz Turcji, a we Wło-szech – 100%. Papierowe deklaracje, jak widać na rysunku 5.1, odchodzą też do przeszłości w USA. Ponadto, jak pokazano na rysunku 5.2, osoby, któ-re składają elektroniczne deklaracje, konsekwentnie wskazują na znacznie wyższy poziom zadowolenia niż osoby, które oddają je na papierze, co wy-znaczono na podstawie amerykańskiego indeksu satysfakcji klienta (ACSI), opracowanego na Uniwersytecie Michigan.

168 Usługi cyfrowe. Perspektywy wdrożenia i akceptacji...

Rysunek 5.1. Liczba deklaracji elektronicznych i papierowych w USA

Źródło: opracowanie własne na podstawie IRS (2011b), s. 8

Rysunek 5.2. Indeks satysfakcji ACSI wypełniających e-deklaracje i deklaracje papierowe

169 5. Elektroniczne rozliczanie podatku dochodowego od osób izycznych

Główne rodzaje usług elektronicznych, oferowanych obecnie przez więk-szość organów podatkowych dla podatników i specjalistów podatkowych, obejmują (według OECD):

• dostarczanie za pośrednictwem Internetu kompleksowego zakresu informacji o podatkach (informacji na temat przepisów ustawowych i wyko-nawczych);

• elektroniczne składanie deklaracji podatkowych;

• deklaracje podatkowe całkowicie lub częściowo wypełnione przez urząd;

• różne elektroniczne usługi płatnicze w odniesieniu do wszystkich po-datków (np. elektroniczne przelewy, polecenia zapłaty);

• dostęp do danych osobowych podatnika poprzez internetowe konto podatnika;

• call center z wykorzystaniem nowoczesnych udogodnień telefonicznych. Co ważne, w większości przypadków panuje dobrowolność, a nie obo-wiązek wysyłania e-deklaracji. Podatnicy nie muszą z nich korzystać, jeśli nie dostrzegą w tym korzyści. Zupełnie inaczej obowiązkowość oceniono w raporcie Paying Taxes (PwC 2011b), którego metodologia promuje kraje upowszechniające e-podatki poprzez obowiązek. W raporcie ustalono liczbę płaconych podatków w ciągu roku i sposób realizacji ich płatności. Obejmu-je ona wszystkie podatki zarówno nakładane na irmy, jak i administrowane przez nie (np. VAT). Jeżeli podatki są płacone za pośrednictwem trzecich pod-miotów, jak opłaty paliwowe, liczbę płatności traktuje się jako jedną. Tam, gdzie większość irm rozlicza się i płaci podatki online, liczba rzeczywistych płatności także zostaje zredukowana do jednej, aby odzwierciedlić spraw-ność elektronicznych rozliczeń. Z tego powodu pierwsza pod względem licz-by podatków jest Szwecja z wartością 2, choć faktycznie jest ich 5: dochodo-wy, od wynagrodzeń, od nieruchomości, VAT i za paliwo. W Szwecji jednak wszystkie podatki można regulować elektronicznie.

Elektroniczne kontakty z administracją podatkową najczęściej stawa-ły się obowiązkowe dla przedsiębiorstw. Mogło to wpstawa-ływać na statystyki wykorzystania elektronicznego kanału komunikacji przez indywidualnych podatników pracujących w irmach, które wysyłały elektroniczne formu-larze. Widząc korzyści, jakie osiąga z tego powodu przedsiębiorstwo, pra-cownik może zacząć się zastanawiać, czy nie będzie tak również w jego przypadku.

170 Usługi cyfrowe. Perspektywy wdrożenia i akceptacji...

Tabela 5.4. Zestawienie wykorzystania usług e-podatków z dodatkowymi atrybutami

Państwo Obowiązkowy _CIT ^Obowiązkowy _VAT ^{Wstępne lub} całkowite wypełnianie Wprowadzenie e-PIT-u Popyt na e-PIT w 2009 roku (w %) Włochy  × × 1998 100 Turcja   × 2005 99 Chile ×   1999 98 Dania × ×  1994 96 Meksyk  × × 1998 96 Holandia  ×  1996 95 Australia × ×  1990 92 Estonia × ×  2000 92 Singapur ×  × 1998 91 Norwegia × ×  1999 82 Portugalia × ×  2000 80 Słowenia × ×  2004 77 Irlandia  × × 2001 67 USA  × × 1986 65 Szwecja × ×  2002 55 RPA × ×  2001 46 Austria  × × 2003 43 Belgia ×   2002 40 Hiszpania  ×  1999 36 Francja  ×  2001 27 Finlandia × ×  2006 23 Czechy   × 2004 1

Objaśnienie:  – jest, × – brak.

Źródło: opracowanie własne na podstawie OECD (2011c).

Zachętą dla podatnika jest także przygotowywanie formularza podatko-wego przez administrację skarbową. Jak pokazano w tabeli 5.4, w krajach, w których wprowadzono obowiązkowe rozliczanie podatków dla irm albo w których deklaracje wypełnia urząd, odsetek użytkowników systemów elektronicznych jest wyższy.

Na większe wykorzystanie usługi wpływa również przygotowanie po-datnika, czyli jego zdolności obsługi komputera oraz posiadanie przez niego dostępu do Internetu, a także to, jak długo elektroniczny sposób rozliczania

171 5. Elektroniczne rozliczanie podatku dochodowego od osób izycznych

jest w danym kraju praktykowany, czyli ile czasu miał podatnik na oswoje-nie się z procedurą. Wynik Polski w tym kontekście oswoje-nie należy do wysokich.

Jak wynika z tabeli 5.4, w krajach, w których ponad połowa podatników korzysta z elektronicznego wysyłania deklaracji podatkowych, usługę tę wprowadzono co najmniej 3 lata wcześniej niż w Polsce i istnieje tam przy-najmniej jeden z omawianych czynników (obowiązkowe deklaracje dla irm lub wypełnianie formularzy przez system). Wyjątkiem są Czechy.

W Polsce w 2012 roku, czyli 4 lata po udostępnieniu usługi, skorzystało z niej ponad 2 mln osób, tzn. ok. 9% podatników, których jest ponad 25 mln (MF, 2012). Lepszy wynik po tym samym czasie osiągnęły Estonia – 59% i Portugalia – 24%, z kolei gorszym rezultatem wykazała się m.in. Bułgaria (tylko 3%).

Tabela 5.5. Korzystanie z elektronicznych deklaracji podatkowych w wybranych krajach

Kraj Start systemu E-deklaracje _{w 2004 (%)} ^E-deklaracje_{w 2007 (%)} ^E-deklaracje_{w 2009 (%)} ^E-deklaracje_{w 2011 (%)}

Hiszpania 1999 12 23 35 46 Estonia 2000 59 85 92 94 Portugalia 2000 24 64 80 83 Francja 2001 4 20 27 33 Belgia 2002 3 20 40 54 Szwecja 2002 15 45 55 63 Węgry 2003 3 31,5 30 17 Czechy 2004 0,5 b.d. 1 1 Słowenia 2004 – 4 77 b.d. Bułgaria 2005 – 0,4 3 5 Finlandia 2006 – 10 23 33 Polska 2008 – – 0,4 5

Uwaga: dane z raportów OECD nie zawsze okazują się poprawne, w przypadku Polski w 2004 roku podano wartość z 2005 roku, również niezgodne z raportem hiszpańskiej admi-nistracji skarbowej są dane dotyczące Hiszpanii.

Źródło: OECD (2009b, 2011c, 2013b), Agencia Tributaria (2011).

Na Litwie zaś w 2006 roku, po 2 latach od udostępnienia tej usługi, sko-rzystało z niej 46% obywateli, natomiast w 2009 roku – 71% (Kościński, 2008; OECD, 2011c). Na Litwie i w Estonii obywatele wyposażeni są w elektronicz-ne dowody, zatem bezpieczeństwo dostępu może ich zachęcać do korzystania z elektronicznego rozliczania. Drugą przyczyną wysokich statystyk jest forma świadczenia, czyli przygotowywanie formularzy przez administrację. Wyższe wskaźniki, choć nie od razu, osiągano w krajach, które ją stosowały. W Słowenii w 2006 roku (2 lata po wdrożeniu) liczono na 10% użycie, a tylko 2,8%

podat-172 Usługi cyfrowe. Perspektywy wdrożenia i akceptacji...

ników złożyło wtedy zeznania elektronicznie (Decman, Klun, 2008). Szacunki organów podatkowych nie zostały też zrealizowane od razu po wprowadze-niu w 2007 roku częściowego wypełniania formularzy przez administrację, a dopiero po wdrożeniu całkowitego uzupełniania: w 2007 roku z usługi sko-rzystało zaledwie 4% obywateli (OECD, 2009), ale w 2009 roku – już 77%. Do tak skokowego wzrostu przyczynił się też obowiązek elektronicznych roz-liczeń dla osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek.

Rysunek 5.3. Odsetek podatników używających systemy podatkowe online

Źródło: opracowanie własne na podstawie OECD (2011c), Agencia Tributaria (2011)

Na rysunku 5.3 porównano odsetek użytkowników systemów elektro-nicznego wysyłania deklaracji w kolejnych latach od ich wdrożenia. Ozna-cza to, że krzywa Hiszpanii zaczyna się w 1999 roku, Szwecji w 2003 roku, Słowenii i Litwy w 2004 roku, a Polski w 2008 roku. Jak widać, nie jest za-sadne porównywanie naszego kraju ze Szwecją i Litwą, gdzie od początku wprowadzono przynajmniej częściowe uzupełnianie formularzy. Na przy-kładzie Słowenii prognozować można skokowy przyrost liczby użytkowni-ków po wprowadzeniu przygotowywania deklaracji przez urzędy. Z tej samej przyczyny odnotowano największe wzrosty po 2007 roku w najbardziej po-dobnej do naszego kraju Hiszpanii.

173 5. Elektroniczne rozliczanie podatku dochodowego od osób izycznych