M ETODOLOGIA GEM

Badania w ramach GEM składają się z dwóch głównych części – ankie-towania populacji dorosłych oraz wywiadów z ekspertami (adult population survey – APS, national experts survey – NES)³. Pierwsza część ma na celu wychwycenie i analizę przedsięwzięć gospodarczych w ich zarodku, często nawet przed oficjalnym powołaniem do życia. Część druga ma za zadanie określenie krajowych warunków rozwoju gospodarki i przedsiębiorczości (określanych jako ogólne krajowe warunki ramowe i warunki ramowe przedsiębiorczości). Ankietowanie populacji dorosłych odbywa się w więk-szości krajów telefonicznie z wykorzystaniem próby co najmniej 2 tys. re-spondentów, niektóre kraje (np. Wielka Brytania, Hiszpania) przeprowadza-ją badania na szczeblu regionalnym, co oznacza, że próba badawcza na poziomie kraju przekracza czasem 30 tys. respondentów.

Respondentom zadaje się szereg pytań dotyczących zaangażowania w zakładanie firmy, współfinansowanie tej działalności, a dodatkowo – cha-rakterystyki zakładanej firmy i czynników kulturowych mających wpływ na przedsiębiorczość. Ankietowanie populacji dorosłych poddane jest surowym rygorom badawczym – musi być dokonane przez doświadczoną firmę ankie-terską, obowiązują ścisłe kryteria doboru próby i prowadzenia badań w celu zapewnienia wysokiej wiarygodności i porównywalności międzynarodowej.

Należy podkreślić, że Globalny Monitor Przedsiębiorczości koncentruje się głównie na przedsiębiorczości w jej wczesnym stadium. Wynikiem badań GEM jest szereg wskaźników, z których najważniejszym jest wskaźnik przedsiębiorczości ogółem (total entrepreneurial activity – TEA), odzwiercie-dlający odsetek osób rozpoczynających działalność gospodarczą (nascent entrepreneurs – znajdujących się również w fazie przygotowawczej) oraz właścicieli młodych firm (new business owners – do 42 miesięcy istnienia).

Jako osoby rozpoczynające działalność gospodarczą kwalifikuje się osoby od 18 do 64 roku życia, które podjęły jakiekolwiek działania w kierunku założenia firmy. Aby być zaliczonym do tej grupy, należy również nosić się z zamiarem posiadania części lub całości firmy, którą się zakłada oraz nie wypłacać wynagrodzeń innym osobom przez więcej niż trzy miesiące. Wła-ściciele młodych firm to osoby, które są aktywne jako ich menedżerowie, którzy wypłacają wynagrodzenia przez więcej niż trzy, ale nie więcej niż 42 miesiące. Proces przedsiębiorczości w badaniach GEM przedstawiono na rysunku 2.

Dodatkowo Globalny Monitor Przedsiębiorczości podejmuje na podsta-wie badań próbę estymacji liczby właścicieli dojrzałych firm. Estymacja ta dokonywana jest na podstawie liczby w próbie osób posiadających i za-rządzających firmą przez okres dłuższy niż 42 miesiące. Oba powyższe wskaźniki (wczesnego stadium przedsiębiorczości i dojrzałych firm) są

3 P.D. Reynolds, N. Bosma, E. Aution, S. Hunt, N. DeBono, I. Servais, P. Lopez-Garcia, N. Chin, Global Entrepreneurship Monitor: Data collection design and implementation 1998-2003, „Small Business Economics” 2005, nr 24, s. 205-231.

istotne zarówno z punktu widzenia naukowego, jak i praktycznego, wspól-nie dają one pełwspól-niejszy ogląd przedsiębiorczego krajobrazu w danym kraju.

Pierwszy określa dynamikę skłonności do działań przedsiębiorczych (pro-cent populacji skłonnej do założenia firmy), drugi daje wyobrażenie o trwa-łości firm i liczbie ludności zaangażowanej w działalność, która jest stabil-na.

Rysunek 2. Proces przedsiębiorczości

Źródło: D. Kelly, N. Bosma, J.E. Amoros, Global Entrepreneurship Monitor. 2010 Global Report, Gobal Entrepreneurship Research Association, Babson Park-Santiago de Chile-London 2011, s. 13.

Istotne w Globalnym Monitorze Przedsiębiorczości jest rozróżnienie ze względu na przyczyny motywujące ludzi do zakładania firmy na przedsię-biorczość opartą na szansie (opportunity-based entrepreneurial activity) oraz przedsiębiorczość z konieczności (necessity-based entrepreneurial activity).

Pierwszy rodzaj przedsiębiorczości wynika z rozpoznania szansy biznesowej i chęci jej wykorzystania. Drugi rodzaj to działania przedsiębiorcze podej-mowane w obliczu braku innych perspektyw, szczególnie często w sytuacji bezrobocia, lub gdy obecna praca nie jest w wystarczającym stopniu satys-fakcjonująca. Szczególnie pożądana jest pierwsza motywacja przedsiębior-czości, która przynosi szybszy wzrost, wyższy wskaźnik przetrwania oraz lepsze wyniki finansowe. Przyjęty przez GEM model motywacji przedsiębior-czej przedstawiony jest na rysunku 3.

Druga zasadnicza część badań w ramach projektu – ankietowanie oraz wywiady z ekspertami – ma za zadanie wychwycić i zidentyfikować kluczo-we czynniki wpływające na poziom przedsiębiorczości w kraju, a co za tym idzie, zaproponować rozwiązania systemowe wspierające zakładanie nowych firm. W każdym kraju dokonuje się wyboru grupy ekspertów w oparciu o te same kryteria, z których głównymi są rodzaj prowadzonej działalności (na-ukowiec, menedżer, polityk, itd.) oraz doświadczenie w prowadzeniu dzia-łalności przedsiębiorczej (przedsiębiorca – nieprzedsiębiorca). Ankietowanie i wywiady odbywają się w kilkunastu obszarach badawczych, takich jak:

dostępność kapitału; wsparcie ze strony polityki publicznej; otoczenie prawne i podatki; publiczne programy wspierania przedsiębiorczości; edu-kacja na poziomie podstawowym i średnim; szkolnictwo wyższe i

doskona-Wskaźnik przedsiębiorczości ogółem

lenie zawodowe; badania, rozwój i transfer technologii; komercyjne otocze-nie biznesu; stabilność sytuacji rynkowej; bariery prawne wejścia na rynek;

infrastruktura techniczna; systemy wartości i normy społeczne; percepcja możliwości uruchomienia biznesu; ochrona własności intelektualnej; wspie-ranie przedsiębiorczości kobiet.

Rysunek 3. Motywy podejmowania działalności gospodarczej Źródło: K. Bacławski, M. Koczerga, P. Zbierowski, Polacy – przedsiębiorczym

społeczeń-stwem? Global Entrepreneurship Monitor Polska 2004, Fundacja Edukacyjna Bachalski, Warszawa-Poznań-Katowice 2005, s. 15.

W roku 2011 Globalny Monitor Przedsiębiorczości przeprowadził trzy-nasty roczny cykl badań przedsiębiorczości. GEM przeankietował sto czter-dzieści tysięcy respondentów w wieku osiemnastu do sześćdziesięciu czte-rech lat w pięćdziesięciu czteczte-rech krajach, obejmujących zróżnicowane uwarunkowania geograficzne i ekonomiczne. Bazując na tych badaniach Globalny Monitor Przedsiębiorczości oszacował liczbę przedsiębiorców w tych krajach na trzysta osiemdziesiąt osiem milionów. W liczbie tej znala-zło się:

 sto sześćdziesiąt trzy miliony kobiet we wczesnym etapie przedsiębior-czości,

 sto sześćdziesiąt pięć milionów młodych przedsiębiorców między osiemnastym a trzydziestym piątym rokiem życia,

 sto czterdzieści jeden milionów przedsiębiorców we wczesnym stadium, którzy planują stworzyć co najmniej pięć miejsc pracy w najbliższych pięciu latach,

 sześćdziesiąt pięć milionów przedsiębiorców we wczesnym stadium, którzy planują stworzyć co najmniej dwadzieścia miejsc pracy w naj-bliższych pięciu latach,

I. Szansa-przyciąganie (opportunity-pull)

II. Konieczność-wypychanie (necessity-push) wykształcenie  zatrudnienie

wykształcenie

wykształcenie  zatrudnienie  bezrobocie wykształcenie  bezrobocie

chęć wykorzy-stania szansy

brak rozwiązań alternatywnych

przyciąganie

wypychanie

podjęcie działalności gospodarczej

 sześćdziesiąt dziewięć milionów przedsiębiorców we wczesnym sta-dium, którzy oferują innowacyjne produkty i usługi, które są nowe dla konsumentów i mają niewielu konkurentów,

 osiemnaści milionów przedsiębiorców we wczesnym stadium, którzy sprzedają co najmniej dwadzieścia pięć procent swoich produktów i usług za granicą.