P RZYKŁAD TWORZENIA STRATEGII PRZEDSIĘBIORCZOŚCI NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ GEM

Polska uczestniczyła w badaniach GEM w latach 2001, 2004 i 2011.

Warto nadmienić, iż w roku 2004 ze wskaźnikiem TEA na poziomie 8,8 była najbardziej przedsiębiorczym krajem Unii Europejskiej. Zauważyć należy, że Polska pomimo wysokiego wskaźnika TEA posiada dość niekorzystny stosu-nek przedsiębiorczości opartej na szansie do przedsiębiorczości z konieczno-ści. Opartych na szansie było prawie 65 %, z konieczności zakładanych było ponad 35 % firm. Tradycyjnie prym w tej dziedzinie wiedzie Dania, gdzie ponad 90 % przedsięwzięć zalicza się do kategorii opartych na szansie.

W dalszej części artykułu przedstawiamy wyniki badań eksperckich w roku 2011 oraz możliwe ich zastosowanie do budowania krajowej strate-gii przedsiębiorczości. Badanie zostało przeprowadzone w osiemnastu kate-goriach: finanse, polityka rządu, programy rządowe, edukacja i szkolenia, badania, rozwój i transfer wiedzy, infrastruktura techniczna, infrastruktura komercyjna i usługowa, poziom otwartości rynku, normy kulturowe i spo-łeczne, szanse na start, zdolność i wiedza potrzebna do założenia firmy, społeczny wizerunek przedsiębiorcy, prawo własności intelektualnej, wspie-ranie kobiet w prowadzeniu działalności gospodarczej, znaczenie wysokiego potencjału wzrostu, zainteresowanie innowacjami, przedsiębiorcze zacho-wania pracowników oraz warunki sprzyjające przedsiębiorczości pracowni-ków.

W badaniach wzięło udział trzydziestu siedmiu ekspertów z dziewięciu wspomnianych wcześniej kategorii, wśród których było czternaście kobiet oraz dwudziestu trzech mężczyzn. Badanie przeprowadzono między 12 ma-jem a 20 październikiem 2011 roku za pomocą ankiety internetowej. Do pomiaru każdej z kategorii otoczenia przedsiębiorczości wykorzystano skalę o czterech do siedmiu pytaniach. Odpowiedzi zaznaczane były na pięcio-stopniowej skali Likerta, gdzie odpowiedź 1 oznaczała skrajnie niekorzystne warunki prowadzenia działalności, natomiast odpowiedź 5 skrajnie ko-rzystne. Wyniki poszczególnych kategorii zostały przedstawione w tablicy 1 od najbardziej sprzyjających prowadzeniu działalności gospodarczej do najmniej sprzyjających.

Obszar Ocena

Wspieranie kobiet w działalności gospodarczej 3,49

Szanse na start 3,43

Infrastruktura techniczna 3,40

Przedsiębiorcze zachowania pracowników 3,32

Poziom otwartości rynku 3,31

Społeczny wizerunek przedsiębiorcy 3,29

Zainteresowanie innowacjami 3,18

Prawo własności intelektualnej 2,97

Infrastruktura komercyjna i usługowa 2,92

Normy kulturowe i społeczne 2,77

Znaczenie wysokiego potencjału wzrostu 2,75

Programy rządowe 2,65

Warunki sprzyjające przedsiębiorczości pracowników 2,61

Finanse 2,59

Zdolność/wiedza potrzebna do założenia firmy 2,51

Polityka rządu 2,37

Edukacja i szkolenia 2,27

Badania i rozwój, transfer wiedzy 2,20

Średnia 2,87

Tablica 1. Warunki prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań GEM NES.

Eksperci średnio ocenili warunki prowadzenia działalności w Polsce na 2,87 w skali 1-5. Jest to wynik nieznacznie poniżej wartości centralnej, która wynosi 3. Wynik ten świadczy o nieznacznie niekorzystnych warun-kach prowadzenia działalności, jest jednak wynikiem zagregowanym i nie daje wglądu w warunki w poszczególnych kategoriach.

Najbardziej sprzyjającą kategorią dla prowadzenia działalności gospo-darczej okazało się według ekspertów wspieranie kobiet w działalności go-spodarczej, które uzyskało średnią ocenę 3,49. W ramach tego wymiaru zachodzą jednak spore różnice w poszczególnych odpowiedziach. Na pytanie

„W moim kraju dostępne usługi społeczne są wystarczające aby kobiety mogły kontynuować pracę nawet po założeniu rodziny” średnia odpowiedzi wyniosła 2,57, a na pytanie „W moim kraju mężczyźni i kobiety są równie zdolni do założenia nowego biznesu” eksperci odpowiedzieli średnio 4,38.

Szanse na start eksperci oceniają średnio na 3,43, co jest dobrym wy-nikiem. Wynika to prawdopodobnie z faktu, że polska gospodarka wciąż jest na etapie transformacji i istnieje jeszcze wiele niezagospodarowanych nisz.

Również dość wysoko eksperci ocenili infrastrukturę techniczną prowadze-nia działalności (3,40), w tym jednak temacie wystąpiły duże różnice między infrastrukturą w zakresie dróg, mediów, komunikacji, gospodarki odpadami (ocena 2,13) a infrastrukturą telefoniczną i internetową (ocena 4,03) oraz kosztami dostępu do podstawowych mediów (ocena 3,95).

W badaniach poruszany jest temat przedsiębiorczości organizacyjnej.

Według ekspertów dość powszechne są przedsiębiorcze zachowania pra-cowników (3,32), natomiast znacznie gorzej wypadają warunki przedsię-biorczości pracowników. W tym zakresie szczególnie źle wypada edukacja wspierająca innowacyjną i proaktywną postawę ludzi (2,24), system ubez-pieczeń społecznych dla przedsiębiorców (2,40) oraz stymulacja zachowań proaktywnych przez pracodawców (2,46).

Powyżej wartości centralnej ocenione zostały również: poziom otwarto-ści rynku (3,31), społeczny wizerunek przedsiębiorcy (3,29) oraz zaintere-sowanie innowacjami (3,18). Niski jest poziom eksperymentowania przez przedsiębiorstwa z innowacjami i nowymi technologiami (2,38), w mediach zbyt rzadko pojawiają się informacje o sukcesach przedsiębiorców (2,62), a nowe i rozwijające się firmy często nie mogą sobie pozwolić na koszty wej-ścia na rynek (2,54).

Nieznacznie poniżej wartości centralnej ocenione zostały prawo własno-ści intelektualnej (2,97), infrastruktura komercyjna i usługowa (2,92), nor-my kulturowe i społeczne (2,77) oraz znaczenie wysokiego potencjału wzro-stu (2,75). Najniżej w tych kategoriach zostały ocenione: możliwość finan-sowa zatrudniania podwykonawców, dostawców i konsultantów przez mło-de firmy (2,19), skłonność do pomło-dejmowania ryzyka jako element kultury narodowej (2,57), oraz egzekwowanie prawa własności intelektualnej (2,38) (najprawdopodobniej na tak niską ocenę na wpływ ocena egzekwowania prawa w ogóle).

Najniżej zostały ocenione kategorie, które w zasadzie są podstawowe w Globalnym Monitorze Przedsiębiorczości i były obecne w badaniach od samego początku. Chodzi tu o programy rządowe (2,65), finanse (2,59), po-litykę rządu (2,37), edukację i szkolenia (2,27) oraz badania, rozwój i

trans-fer wiedzy (2,20). W odniesieniu do ostatniej kategorii należy nadmienić, że wielu spośród ekspertów jest aktywnymi nauczycielami akademickimi, albo posiada przeszłość akademicką. W wyżej wymienionych kategoriach szcze-gólnie niskie oceny uzyskały: dostępność finansowania działalności gospo-darczej przez osoby prywatne (2,24) oraz fundusze wysokiego ryzyka (2,43), czas potrzebny do otwarcia działalności (1,71), ogólna polityka władz (2,08), system podatkowy i administracyjny (2,13) oraz przepisy i wymogi licencyj-ne (2,00), nauczanie przedsiębiorczości w szkołach podstawowych i ponad-podstawowych (1,97), nauczanie przedsiębiorczości w szkołach wyższych (2,16), transfer wiedzy do firm (1,78) oraz równość w dostępie do technologii małych i dużych firm (1,97).

Dość nisko została oceniona wiedza i zdolności potrzebne do założenia firmy (2,51), w szczególności wiedza i zdolności ludzi w zakresie zakładania i prowadzenia firmy o dużym potencjale wzrostu. Świadczy to o tym, że jeśli nawet nowe firmy są zakładane, to rzadko są to firmy o wysokim potencjale, a częściej firmy, które nigdy nie wychodzą poza pewien pułap rozwoju.

Z powyższych rozważań można wyprowadzić następujące kierunki i ce-le strategiczne rozwoju przedsiębiorczości w Polsce:

1. Zwiększenie dostępności usług społecznych dla kobiet.

2. Rozwój infrastruktury technicznej (drogi, media, komunikacja, go-spodarka odpadami.

3. Przestawienie edukacji na wsparcie postaw innowacyjnych i proaktywnych.

4. Stworzenie systemu ubezpieczeń społecznych przyjaznego dla przedsiębiorców.

5. Stymulacja zachowań przedsiębiorczych przez pracodawców.

6. Nacisk na innowacyjność i eksperymentowanie w przedsiębior-stwach.

7. Promocja w mediach sukcesów przedsiębiorców.

8. Poprawa pracy sądów i egzekwowania prawa.

9. Promocja funduszy wysokiego ryzyka oraz finansowania działalno-ści gospodarczej przez osoby prywatne.

10. Skrócenie czasu niezbędnego na otwarcie działalności gospodar-czej.

11. Uproszczenie systemu podatkowego, licencyjnego i obciążeń admi-nistracyjnych.

12. Zwiększenie transferu wiedzy z uczelni do firm.

P

W artykule przedstawiono wyniki badań eksperckich w roku 2011 oraz możliwe ich zastosowanie do budowania krajowej strategii

przedsiębiorczo-ści. Warto nadmienić, że kraje, które przeprowadzają badanie APS w regio-nach na tym samym poziomie przeprowadzają również badanie NES, co oznacza, że liczba przeankietowanych ekspertów w każdym regionie nie może być niższa niż 36. Daje to w niektórych przypadkach (np. Hiszpania) liczbę około 500 ekspertów na poziomie kraju. Tak rozbudowane badania pozwalają na poziomie krajowym traktować je jako badania ilościowe, a na poziomie regionalnym dają możliwość budowania regionalnych strategii przedsiębiorczości.

Ocena warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce jest niejednoznaczna, ale w większości przypadków negatywna. Istnieje wiele obszarów, w których konieczny jest rozwój. Szczególnie dotyczy to obszaru regulacyjnego, co jest zgodne z prowadzonymi wcześniej badaniami⁹.

Mimo znacznego potencjału praktycznego dalej podejmuje się wysiłki w celu zwiększenia wpływu Globalnego Monitora Przedsiębiorczości w war-stwie naukowej i praktycznej. Płaszczyzna naukowa oznacza ciągłe dosko-nalenie procesu badawczego oraz zwiększenie wykorzystywania dorobku GEM we wzbogacaniu teorii przedsiębiorczości. Pierwszy cel osiągany jest między innymi poprzez zwiększanie rygoru metodologicznego projektu oraz ujednolicanie go, również w sferze statystycznego opracowania danych.

Drugie zamierzenie realizowane jest poprzez konferencje oraz specjalne wy-dania uznanych czasopism koncentrujące się wyłącznie na bawy-daniach zwią-zanych z projektem. Z płaszczyzną naukową łączy się również praktyczna, która oznacza tworzenie na podstawie wyników GEM metod, technik i roz-wiązań mających pomagać przedsiębiorcom w szybkim i efektywnym rozwi-janiu firm, a potencjalnym przedsiębiorcom w podejmowaniu decyzji o roz-poczęciu działalności.

L

:

[1] Bacławski K., Koczerga M., Zbierowski P., Polacy – przedsiębiorczym społe-czeństwem? Global Entrepreneurship Monitor Polska 2004, Fundacja Eduka-cyjna Bachalski, Warszawa-Poznań-Katowice 2005.

[2] Bosma N., Harding R., Global Entrepreneurship Monitor: GEM 2006 results, London Business School, Londyn 2007.

[3] Bratnicki M., Przedsiębiorczość i przedsiębiorcy współczesnych organizacji, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2002.

[4] Bygrave W., Founders, family, friends, and fools, „Business Week Online”

2004, nr 9.

[5] Bratnicki M., Zbierowski P., Wielgus M., Institutional Profile for Entrepreneur-ship: A Cross-country Analysis. Management 2003, Vol. 7, No. 1, s. 7-16.

9 M. Bratnicki, P. Zbierowski, M. Wielgus, Institutional Profile for Entrepreneurship: A Cross-country Analysis. Management 2003, Vol. 7, No. 1, s. 7-16.

[6] Cruickshank P., Eden S., Entrepreneurial gender gap in New Zealand, „Jour-nal of Small Business and Entrepreneurship” 2005, nr 18.

[7] Hindle K., Klyver K., The relationship between media coverage and participa-tion in entrepreneurship: Interpreting the global evidence. Artykuł zaprezento-wany podczas Second GEM Research Conference: Entrepreneurship, Economic Growth and Public Policy, Budepeszt 2005.

[8] Krupski R., Horyzont planowania strategicznego w polskich przedsiębior-stwach, [w:] R. Krupski (red.) Rozwój szkoły zasobowej zarządzania strate-gicznego, Prace Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przed-siębiorczości, Wałbrzych 2011, s. 45-57.

[9] Krupski R., Horyzont planowania w identyfikowaniu orientacji strategicznej przedsiębiorstwa, Przegląd Organizacji 5/2011, s. 3-7.

[10] Krupski R., Kontekst turbulencji otoczenia w badaniach empirycznych nad strategiami przedsiębiorstw, Przegląd Organizacji 9/2011, s. 3-5.

[11] Reynolds P.D., Bosma N., Aution E., Hunt S., DeBono N., Servais I., Lopez-Garcia P., Chin N., Global Entrepreneurship Monitor: Data collection design and implementation 1998-2003, „Small Business Economics” 2005, nr 24.

[12] Stacey R.D., Complex Responsive Processes in Organizations: Learning and Knowledge Creation, Routledge, Nowy Jork 2001.

[13] Sternberg R., Wennekers S., Determinants and effects of new business crea-tion using Global Entrepreneurship Monitor data, „Small Business Economics”

2005, nr 24.

[14] Zbierowski P., Nowe przedsięwzięcia w branży turystycznej – wyniki badań Globalnego Monitora Przedsiębiorczości, [w:] M. Bednarczyk (red.), Przedsię-biorczość w gospodarce turystycznej opartej na wiedzy, Fundacja dla Uniwer-sytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006, s. 78-84.

S

Artykuł przedstawia metodologię Globalnego Monitora Przedsiębiorczo-ści (Global Entrepreneurship Monitor – GEM) – największego, najbardziej prestiżowego oraz najbardziej metodologicznie rzetelnego projektu ba-dawczego w dziedzinie przedsiębiorczości. W pierwszej części artykułu przedstawione są cele, modele oraz metody badawcze GEM. Projekt składa się z dwóch głównych części – badania populacji dorosłych (Adult Popula-tion Survey – APS) z globalną próbą badawczą ponad 100.000 responden-tów oraz badania eksperresponden-tów krajowych (National Experts Survey – NES).

Następnie przedyskutowane są zastosowania wyników badań w ramach projektu. Ostatnia część artykułu przedstawia najnowsze wyniki badania

NES w Polsce łącznie z rekomendacjami dla tworzenia krajowej strategii rozwoju przedsiębiorczości.

S

Global Entrepreneurship Monitor methodology: implications for entre-preneurship strategy

The paper presents the methodology of Global Entrepreneurship Moni-tor (GEM) – the largest, most prestigious and most methodologically robust research project in the field of entrepreneurship. In the first part the objec-tives, frameworks and research methods of GEM are presented. The two main empirical parts of the project are Adult Population Survey (APS) with the global sample of over 100.000 respondents and National Experts Sur-vey (NES). Next, the various applications of research results are discussed.

In the last part the latest results of NES in Poland are presented along with recommendations for creating national strategy for entrepreneurship devel-opment.