P RZYKŁADY ZASTOSOWANIA EKSPERYMENTU

Badania prowadzone przy wykorzystaniu eksperymentu nie są często prowadzone w obszarze nauk o zarządzaniu i w szczególności zarządzaniu strategicznym. Warto jednak wskazać na kilka eksperymentów, jako dowo-dów na to, że ta metoda jest także właściwa dla badania problemów zarzą-dzania strategicznego.

Dobrym przykładem są badania zorientowane na wskazanie czy BSC powoduje wzrost efektywności w procesie implementacji strategii przepro-wadzone przez prof. J. Strohheckera z Frankfurt School of Finance and Management w okresie od listopada 2005 do stycznia 2007 (w sumie 10 eksperymentów, z których każdy angażował od 13 do 29 uczestników)¹⁸. W badaniach wykorzystano eksperyment laboratoryjny w celu testowania hipotezy: jeżeli kierownictwo firmy wykorzystuje BSC jako narzędzie zarzą-dzania i kontroli, efektywność organizacji rośnie.

Uczestnicy eksperymentu odgrywali rolę top managerów, zakontrakto-wanych na 10 ‘wirtualnych’ lat, a ich celem była efektywna implementacja ambitnej strategii rozwoju. Cała sytuacja była opisana szczegółowo w po-staci case study. Eksperyment był przeprowadzony, jako wspomagany komputerem i oznaczał podejmowanie decyzji w symulowanych warunkach.

Uczestnicy eksperymentu zostali podzieleni na grupę eksperymentalną i grupę kontrolną, gdzie grupa kontrolna nie miała dostępu do BSC, a jedy-nie do tradycyjnego sposobu raportowania. Wyniki eksperymentu porów-nano wykorzystując test T.

Podobne badania z wykorzystaniem quasi eksperymentu prowadzili S. Davis i T. L. Albright wykorzystując longitudinalne dane, które były ana-lizowane w tych samych organizacjach bankowych¹⁹. Badania pozwoliły pozytywnie zweryfikować hipotezę. W grupie kontrolnej efektywność organi-zacji nie wzrosła.

18 Strohhecker J. (2007), Does a Balance Scorecard Management Cockpit Increase Strategy Implementation Performance? Findings of a series of experiments using a system dynamics based micro-world.

19 Davis, S., Albright, T. L. (2004), An Investigation of the Effect of Balanced Scorecard Imple-mentation on Financial Performance, “Management Accounting Research”, Vol. 15, 145-153.

Z reguły eksperyment wykorzystywany jest w badaniach, w których uczestnikami są studenci odgrywający rolę menedżerów. I tego typu przy-kładów można wiele odnaleźć w publikacjach naukowych²⁰.

P

Badania eksperymentalne w obszarze zarządzania strategicznego są ciągle jeszcze unikatowe. Jeśli są przeprowadzane to z reguły w postaci qu-asi eksperymentu. Trudnością jest tutaj przeprowadzenie eksperymentu w warunkach naturalnych i wyizolowanie wpływu wyłącznie jednej zmien-nej na drugą niezależną. Konieczne staje się kontrolowanie pozostałych zmiennych, które mogą mieć wpływ na wyniki.

Eksperyment jest wykorzystywany do identyfikowania zachowań me-nedżerów i ma znaczącą tradycję i w ekonomii i psychologii. W ogólnym zarysie najczęściej korzysta się z eksperymentu do: 1) dokonania oceny predykcyjnej określonej teorii, i 2) w celu zidentyfikowania właściwych zało-żeń odnoszących się do zachowania, aby dokonać rozwoju teorii. W prakty-ce przeprowadzenie naturalnego eksperymentu jest trudne, z uwagi na trudność kontrolowania całego zbioru złożonych i często idiosynkratycz-nych sytuacji strategiczidiosynkratycz-nych.

L

:

[1] Buchta, C., Dolnicar, S. (2003), Learning by Simulation – Computer Simula-tions for Strategic Management Decision Support in Tourism, “International Journal of Tourism Sciences”, 3(1).

[2] Creswell J.W. (1994), Research Design: Qualitative & Quantitative Approach-es, Thousands Oaks, CA: Sage Publications.

[3] Croson R. (2005), The Method of Experimental Economics, “International Ne-gotiation”, no. 10.

[4] Davies M.B. (2007), Doing a successful research project. Using qualitative and quantitative method, Palgrave – Macmillan Basingstoke.

[5] Davis, S., Albright, T. L. (2004), An Investigation of the Effect of Balanced Scorecard Implementation on Financial Performance, “Management Account-ing Research”, Vol. 15.

20 Zob. Oladunjoye G. T., Onyeaso G. (2007), Differences Between Resources and Strategy in Strategic Management: An Experimental Investigation, “International Journal of Manage-ment”, Vol. 24 No. 3, September 2007, s. 592 – 602; de Figueiredo J.M., Figueiredo R.J. jr (2002), Managerial decision-making in non-market environments: a survey experiment, [w:]

Ingram P., Silverman B.S. (red), Advances in Strategic Management, Emerald Group Publis-hing Limited, vol. 19, s. 67-96; Buchta, C., Dolnicar, S. (2003), Learning by Simulation – Computer Simulations for Strategic Management Decision Support in Tourism, “International Journal of Tourism Sciences”, 3(1), 65-78.

[6] de Figueiredo J.M., Figueiredo R.J. jr (2002), Managerial decision-making in non-market environments: a survey experiment, [w:] Ingram P., Silverman B.S. (red) Advances in Strategic Management, Emerald Group Publishing Limited, vol. 19.

[7] Falk A., Heckman J. J. (2009), Lab Experiments Are a Major Source of Knowledge in the Social Sciences, “Science”, 326, 23 October.

[8] Falk A., Heckman J. J. (2009), Lab Experiments are a Major Source of Knowledge in the Social Sciences, October 30, UCD Geary Institute discus-sion paper series.

[9] Kaczmarczyk S. (2002), Badania marketingowe. Metody i Techniki, PWE War-szawa.

[10] Kołodziński E. (2002), Symulacyjne metody badania systemów. Wydawnic-two Naukowe PWN, Warszawa.

[11] Levitt S. D., List J. A. (2006), What Do Laboratory Experiments Tell Us About the Real World?, University of Chicago and NBER, 27 June.

[12] Levitt S. D., List J. A. (2007), What do Laboratory Experiments Measuring Social Preferences tell us about the Real World, “Journal of Economic Per-spectives”, 21 (2).

[13] Oladunjoye G. T., Onyeaso G. (2007), Differences Between Resources and Strategy in Strategic Management: An Experimental Investigation, “Interna-tional Journal of Management”, Vol. 24 No. 3, September 2007.

[14] Pieter J. (1967), Ogólna metodologia badań naukowych, Ossolineum, Wro-cław.

[15] Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa, s. 73.

[16] Podgórski R.A. (2007), Metodologia badań socjologicznych, Oficyna Wydawni-cza Branta, Bydgoszcz-Olsztyn.

[17] Pytkowski W. (1985), Organizacja badań i ocena prac naukowych, PWN War-szawa.

[18] Ross S. M., Morrison G. R. (2007), Experimental Research Methods, [w:]

D. H. Jonassen (red.) Handbook of Research for Educational Communica-tions and Technology, AECT Bloomington.

[19] Roth A.E. (1994), Let's Keep the Con Out of Experimental Econ: A Methodolog-ical Note, EmpirMethodolog-ical Economics (Special Issue on Experimental Economics), nr 19.

[20] Rubinstein A. (2001), Joseph Schumpeter Lecture. A theorist's view of experi-ments, “European Economic Review” nr 45.

[21] Stachak S. (2006), Podstawy metodologii nauk ekonomicznych, Książka i Wiedza Warszawa.

[22] Strohhecker J. (2007), Does a Balance Scorecard Management Cockpit In-crease Strategy Implementation Performance? Findings of a series of experi-ments using a system dynamics based micro-world. The 2007 International Conference of the System Dynamics Society. July 29 – August 2, 2007, Bos-ton, Massachusetts, USA, ISBN 978-0-9745329-8-1.

S

Artykuł prezentuje podstawowe założenia, zasady i procedurę badaw-czą metod eksperymentalnych. Szczególny nacisk położony został na wyko-rzystanie eksperymentu jako metody badawczej w obszarze nauk o zarzą-dzaniu, w tym w szczególności w zarządzaniu strategicznym. Wartym pod-kreślenia jest fakt, że eksperyment można wykorzystywać do testowania hipotez dzięki możliwości wykrywania zależności przyczynowej między dwoma zjawiskami (zmiennymi) i w efekcie możliwe staje się formułowanie praw przyczynowych. Porównano także metodę eksperymentu do metody obserwacji podkreślając, że ta druga pozwala jedynie na opis badanego zja-wiska. Zawarto także przykład eksperymentu przeprowadzanego na potrze-by badań w zarządzaniu strategicznym. Konkluzja przeprowadzonych do-ciekań pozwala twierdzić, że badania eksperymentalne w obszarze zarzą-dzania strategicznego są ciągle jeszcze unikatowe, a jeśli są przeprowadza-ne to z reguły w postaci quasi eksperymentu.

S

Presented paper focuses on setting up the experimental, which is ana-lyzed from the perspective of experimental methods. It seems that these methods are more specific for science, and not for economy. In this study it is presented not only the essence of the experiment but also its range in the field of economic sciences.

Experimental methods in the field of strategic management are still unique. If they are carried out it is usually in the form of quasi experiment.

The difficulty here is to make experiment in natural conditions and to iso-late impact of only one variable to another independent variable. Undoubt-edly it involves the controlling of other variables which may affect the re-sults. Undoubtedly it requires from researcher much discipline and the consequence of conducting the scientific research. Also requires an ability to interpret causal links. It is a method we may to recommend to carry out research in the field of strategic management.