Pełnokrwistą postacią jest za to ostatni z omawianych tutaj bohaterów gejów polskich komedii romantycznych. To Marcel (Piotr Głowacki) z tryptyku Planeta singli (1 – 2016, reż. Mitja Okorn, 2 – 2018, reż. Sam Akina, 3 – 2019, reż. Sam Akina, Michał Chaciński). Z filmu na film jego znaczenie zmienia się, a on sam zyskuje i staje się coraz bardziej niezależny od głównego romansu. Już w pierwszej części jest nie tylko realizatorem programu telewizyjnego swojego
Artur Majer
przyjaciela z dzieciństwa Tomka (Maciej Stuhr), ale też ma w związku z tym własne ambicje. Chce być szanowanym producentem, lecz wciąż traktuje się go jako „dodatek” do kolegi celebryty. Gdy Tomek postępuje podle wobec bohatera swojego programu (pchany oczywiście zazdrością o wybrankę serca, Anię – w tej roli Agnieszka Więdlocha), to Marcel najdobitniej wyraża rozczarowanie jego postawą. Chcąc naprawić swoje błędy Tomek zaczyna od przeprosin przyjaciela.
Pojawia się nocą na osiedlu, gdzie ten mieszka – co znaczące: za czerwonymi zasłonami – i w pijackiej rozpaczy krzyczy: „Marcel nie zostawiaj mnie, ja se nie poradzę sam, rozumiesz to? Marcel!!! Dlaczego ciebie nie ma w moim życiu, kiedy ja potrzebuję ciebie po prostu bardzo blisko siebie, no!” Kiedy zaś tamten schodzi do niego i podnosi go z klęczek, Tomek dodaje: „Mnie jest tak strasznie smutno. Ja cię tak strasznie kocham”. „Ja też cię kocham” – zapewnia przyjaciel ciepło, trzymając mężczyznę w ramionach. Jest to i owszem scena komediowa, jej puentą bowiem stają się komentarze dwóch wścibskich sąsiadów, którzy z okien własnych mieszkań obserwują całą sytuację. Mówią na powyższe wyznania:
„To Tomek Wilczyński? Nie wiedziałem, że jest gejem”. Przy tym jednak zważmy, że heteroseksualny mężczyzna wyznaje w tym miejscu miłość homoseksualiście.
Jest to, rzecz jasna, miłość do przyjaciela, do tego wyrażona w stanie znacznego upojenia alkoholowego. Już za to w Planecie singli 3 ten sam „Wilku”, całkiem trzeźwo, powie do Marcela na własnym ślubie: „Ty jesteś facetem mojego życia i zawsze będziesz”. Z kolei w drugiej części to Ania całuje Marcela w usta i zapew-nia, że go kocha. W tym jednak przypadku jest to spowodowane jego gotowością niesienia pomocy dla zagrożonej miłości głównych bohaterów.
Fakt, że Marcel jest gejem pozostaje niezaprzeczalny, lecz właściwie nie ma większego znaczenia. Tylko w finale „jedynki” pojawia się sugestia jego związku z ukrywającym się wcześniej homoseksualistą. Ta sprawa nie ma jednak żadnej kontynuacji. Skąd zatem wiadomo o homoseksualnej orientacji bohatera?
Można się jej domyślać ze względu na elegancję jego ubioru, nieco dandysowate garnitury i muszki, sweterki w serek bądź kamizelki, charakterystyczną fryzurę, kolczyki w uszach, miękki zaśpiew wymowy… Poza tym, co ważne – wszyscy wiedzą i nikt tego faktu nie komentuje. Nawet w Planecie singli 3, kiedy Marcel spotyka swoich prześladowców z czasów szkolnych, nie jest szykanowany ze względu na bycie gejem, a przynajmniej nie bezpośrednio. Nic nie świadczy też o tym, że w przeszłości jego homoseksualizm był powodem jakiejś udręki.
On nie musi robić coming outu, nie przechodzi też na naszych oczach procesów tożsamościowych. Jest równy innym bohaterom.
LGBT+ w polskich komediach romantycznych XXI wieku
104
Dzięki temu może przeżywać własną historię rodzinną (Planeta singli 2), a nawet popełniać błędy i nie ratować związku Ani i Tomka w ostatniej chwili.
Ma to miejsce właśnie w trzeciej filmowej części tej trylogii. Choć Marcel nadal stara się zarządzać wymyślnym ślubem i weselem głównych amantów, sytuacja wymyka mu się spod kontroli. Jak na to reaguje? Upija się pod stołem weselnym. Przestaje tym samym pełnić standardową funkcję przypisaną dla geja w komedii romantycznej: ratować sytuację. Zrobił to w dwóch pierwszych filmach. W pierwszym dosłownie reżyserując działania Tomka w stosunku do Ani, w drugim – ułatwiając Ani odnalezienie Tomka. Być może następnym krokiem będzie jego własna historia miłosna, którą z równym wdziękiem sam poprowadzi? Jest na to szansa, bo plotki rodzimego środowiska filmowego głoszą, że ma powstać czwarta część cyklu.
Choć w każdym z pięciu opisanych przypadków homoseksualni bohaterowie wpływają tylko na przebieg głównego wątku romansowego, rola geja w polskiej komedii romantycznej ulega jednak przemianie. Widać to najwyraźniej poprzez porównanie „sytuacji” Artura z Lejdis z Marcelem z Planety singli 3. O ile pierw-szy był bezpośrednim powodem krzywdy i przeszkodą na drodze osiągnięcia szczęścia przez Gośkę, drugi już w zasadzie nic nie musi. Nawet nie musi być wzorem dla innych. Może być sobą, popełniać błędy, nie umieć i nie wiedzieć, jak uczynić możliwym szczęśliwe zakończenie. Marcel Galiński naprawdę jest postacią wyjątkową przez to, że jako gej pozostaje przede wszystkim bohaterem opowiadanej historii.
Podsumowanie
Postać reprezentująca grupę LGBT+, a w zasadzie LGB, w polskich komediach romantycznych XXI wieku pozostaje zawsze na drugim planie. Najczęściej pojawiający się w nich homoseksualni mężczyźni funkcjonują jako figura komiczna lub wierny przyjaciel, rzadziej jako przeszkoda na drodze pary głównych heteroseksualnych bohaterów do miłości. Nawet jeśli mają znaczącą drugoplanową rolę, nie jest im dany wątek romansowy. Nie przeżywają miłości, zamiast tego częściej – choć zazwyczaj niezbyt wyraziście – dokonują swojego coming outu: ujawniają się jako geje. Związani bywają z przemysłami kreatyw-nymi lub po prostu ze sztuką. Cechuje ich duża inteligencja emocjonalna. Przez to nierzadko są motorem napędowym szczęśliwego zakończenia na zasadzie
Artur Majer
„gej ex machina”. Jako radośni (gay), niepoważni, nieporadni, kolorowi i nie-traktowani serio, mogą zaskoczyć (także dramaturgicznie) zdroworozsądkowym podejściem do komunikacyjnych problemów głównej pary amantów i pomóc im do siebie dotrzeć.
Jeśli po powyższym opisie, mimo tak ciekawych postaci jak Artur z Lejdis czy Marcel z Planety singli, pozostaje wrażenie, że postać homoseksualna jest w tych filmach przedstawiona stereotypowo, to przede wszystkim dlatego, że stereoty-powy jest obraz głównego wątku komedii romantycznych: miłości. Nie sposób oczekiwać, że będzie w nich coś oryginalnego na temat gejów i lesbijek, skoro nie mówią też niczego oryginalnego na temat związków „większościowych”, heteroseksualnych oraz na temat ich „udziałowców”, czyli kobiet i mężczyzn.
Należałoby zatem obnażyć przede wszystkim towarzyszące im stereotypy, kon-serwatyzm zachowań i kształtujących je norm. Czy jednak widzowie oczekują od komedii romantycznej oryginalności? Jej podstawowa funkcja to rozrywka poprzez śmiech. W przypadku polskich komedii romantycznych rzadziej, niestety, przez błyskotliwy dowcip. Te zaś osiągane są często za pośrednictwem omawiania, przedstawiania i wykorzystywania stereotypów.
Bibliografia
Bourdieu Pierre, 2004, Męska dominacja, tłum. Lucyna Kopciewicz, Warszawa.
Deleyto Celestino, 2009, The Secret Life of Romantic Comedy, Manchester, New York.
Grindon Leger, 2011, The Hollywood Romantic Comedy, West Sussex.
Kochanowski Jacek, 2004, Fantazmat zróżNICowany. Socjologiczne studium przemian tożsamości gejów, Kraków.
Lis Bartek, 2015, Gejowskie (nie)męskości. Normy płciowe a strategie tożsamościowe gejów, Gdańsk.
Loska Krzysztof, 2012, Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna, Kraków.
Majer Artur, 2014, Kino Juliusza Machulskiego, Bielsko-Biała.
McDonald Tamar Jeffers, 2007, Romantic Comedy. Boy Meets Girl Meets Genre, New York, Chichester.
Ostaszewski Jacek, 2018, Historia narracji filmowej, Kraków.
Radkiewicz Małgorzata, 2014, Oblicza kina queer, Kraków.
Stachówna Grażyna, 2001, Niedole miłowania. Ideologia i perswazja w melodramatach filmowych, Kraków.
LGBT+ w polskich komediach romantycznych XXI wieku
106
Stachówna Grażyna, 2011, Sny o miłości i urodzie życia, czyli polskie filmowe komedie romantyczne, w: Polskie kino popularne, red. Piotr Zwierzchowski, Daria Mazur, Bydgoszcz, s. 94–107.
Welec Marcin, 2018, Coming out. Studia nad homoseksualną męskością, Gdańsk.
Ziomek Jerzy, 1980, Komizm – spójność teorii i teoria spójności, w: Tegoż, Powinowactwa literatury, Warszawa, s. 319–351.
Filmografia
57 rzeczy, których nie wiecie o facetach, reż. Kinga Lewińska, 2016.
Całe szczęście, reż. Tomasz Konecki, 2019.
Dlaczego nie!, reż. Ryszard Zatorski, 2007.
Dzień dobry, kocham cię, reż. Ryszard Zatorski, 2014.
Facet (nie)potrzebny od zaraz, reż. Weronika Migoń, 2014.
Idealny facet dla mojej dziewczyny, reż. Tomasz Konecki, 2009.
Ile waży koń trojański?, reż. Juliusz Machulski, 2008.
Ja wam pokażę!, reż. Denis Delić, 2006.
Jeszcze raz, reż. Mariusz Malec, 2008.
Kobieta sukcesu, reż. Robert Wichrowski, 2018.
Kochaj, reż. Marta Plucińska, 2016.
Kochaj i tańcz, reż. Bruce Parramore, 2008.
Lejdis, reż. Tomasz Konecki, 2008.
Listy do M., reż. Mitja Okorn, 2011.
Listy do M. 2, reż. Maciej Dejczer, 2015.
Listy do M. 3, reż. Tomasz Konecki.
Ławeczka, reż. Maciej Żak, 2004.
Mała wielka miłość, reż. Łukasz Karwowski, 2008.
Miłość jest wszystkim, reż. Michał Kwieciński, 2018.
Miłość na wybiegu, reż. Krzysztof Lang, 2009.
Misz masz, czyli kogel mogel 3, reż. Kordian Piwowarski, 2019.
Narzeczony na niby, reż. Bartosz Prokopowicz, 2018.
Nie kłam, kochanie, reż. Piotr Wereśniak, 2008.
Nigdy nie mów nigdy, reż. Wojciech Pacyna, 2009.
Nigdy w życiu!, reż. Ryszard Zatorski, 2004.
5 Na szaro zaznaczone są filmy, w których występują wątki LGBT+, a w zasadzie LGB (lesbijki, geje, biseksualiści).
Artur Majer
Och Karol 2, reż. Piotr Wereśniak, 2011.
Pech to nie grzech, reż. Ryszard Zatorski, 2018.
Piata pora roku, reż. Jerzy Domaradzki, 2012.
Planeta singli, reż. Mitja Okorn, 2016.
Planeta singli 2, reż. Sam Akina, 2018.
Planeta singli 3, reż. Sam Akina, Michał Chaciński, 2019.
Podatek od miłości, reż. Bartłomiej Ignaciuk, 2018.
Podejrzani zakochani, reż. Sławomir Kryński, 2013.
Porady na zdrady, reż. Ryszard Zatorski, 2017.
Randka w ciemno, reż. Wojciech Wójcik, 2009.
Rozmowy nocą, reż. Maciej Żak, 3008.
Serce nie sługa, reż. Filip Zylber, 2017.
Słaba płeć?, reż. Krzysztof Lang, 2015.
Śniadanie do łóżka, reż. Krzysztof Lang, 2010.
Tylko mnie kochaj, reż. Ryszard Zatorski, 2006.
Wojna żeńsko-męska, reż. Łukasz Palkowski, 2011.
Zakochani, reż. Piotr Wereśniak, 2000.
LGBT+ w polskich komediach romantycznych XXI wieku