Modyfikacje koncepcji rozwoju Afgańskiej Armii Narodowej w latach 2005 –

Pomimo zaangażowania sił koalicyjnych pod auspicjami Stanów Zjednoczonych w walkę z rebelią antyrządową oraz stopniowego rozszerzania mandatu sił ISAF (zarówno w sensie geograficznym, jak i przedmiotowym⁴⁶) i przyspieszonego od roku 2003 procesu budowy ANA, w kraju nie udało się ostatecznie utrzymać spodziewanego efektu stabilizacji.

Należy wymienić przynajmniej kilka powodów takiego stanu rzeczy. Przede wszystkim – znacząco niedoszacowano potencjał odrodzenia się partyzantki protalibskiej, która już od początku 2005 r. zwiększyła swoją aktywność w prowincjach południowych. Poza tym, proces Demobilizacji, Rozbrojenia i Reintegracji, który miał stanowić jeden z ważniejszych filarów reformy sektora bezpieczeństwa i położyć kres działalności grup zbrojnych zdelegalizowanych dekretem z Petersberga nie zakończył się, na skutek wielu czynników, spodziewanym sukcesem⁴⁷. Bardzo powoli toczył się również proces rekrutowania nowych żołnierzy do armii, która, zarówno w sensie ilościowym, jak i jakościowym, w bardzo wolnym tempie uzyskiwała zdolność operacyjną (w afgańskim MON pojawiały się nawet

45 Patrz: Afghanistan National Development Strategy: An Interim Strategy for Security, Governance, Economic Growth & Poverty Reduction, Volume One, Islamic Republic of Afghanistan, 2006.

46 Dość szeroki, w porównaniu z pierwotnymi założeniami, zakres aktywności NATO w Afganistanie został określony w zrewidowanym planie operacyjnym z 8 grudnia 2005 r. Zakładał on przede wszystkim dalszą ekspansję ISAF na południe i wschód Afganistanu i zwiększenie liczebności misji do ok. 15 tys. żołnierzy.

Głównym zadaniem sił NATO było wciąż stworzenie możliwości egzekwowania władzy przez rząd w Kabulu na terenie całego kraju, zwiększenie udziału ISAF w reformie sektora bezpieczeństwa, w szczególności w szkoleniu i wyposażeniu Afgańskiej Armii Narodowej i policji (Afghan National Police – ANP) oraz ścisłej współpracy z obydwoma tymi formacjami w przeprowadzaniu operacji. Ponadto NATO miało być dalej zaangażowane w proces demobilizacji i rozbrojenia wszelkich ugrupowań zbrojnych znajdujących się poza formalnymi strukturami tworzonych afgańskich sił bezpieczeństwa. Siły ISAF miały także wspomagać wysiłki rządu afgańskiego i innych zaangażowanych podmiotów w zwalczanie narkobiznesu oraz wspierać operacje pomocy humanitarnej. Na prośbę prezydenta Hamida Karzaja mandat ISAF obejmował także pomoc w przeprowadzeniu wyborów prezydenckich i parlamentarnych (2004 i 2005). Patrz „Revised operational plan for NATO ’s expanding mission in Afghanistan”, na: http://www.nato.int/issues/afghanistan_stage3/index.html . Więcej na temat działalności i mandatu NATO w Afganistanie patrz m.in. J. Nagl, R. Weitz, Counterinsurgency and the Future of NATO [w:] The Transatlantic Alliance & the U.S. Foreign Policy Agenda, The Chicago Council on Global Affairs, Transatlantic Paper Series, Winter 2011, s. 25-41 oraz B. Górka-Winter, NATO in Afghanistan – An Enduring Commitment?, The Polish Quarterly of International Affairs, Winter 2012, s. 43-61.

47 W Narodowej Strategii Bezpieczeństwa z 2004 r. zakładano, że proces DDR zakończy się w czerwcu 2005 roku.

opinie, że należy powrócić do koncepcji armii z poboru). W końcu, determinacja społeczności międzynarodowej do dostarczania środków finansowych na rzecz formujących się pod auspicjami Ministerstwa Obrony Narodowej afgańskich sił bezpieczeństwa okazała się dużo słabsza niż początkowo zakładano, pomimo dostarczanych w tym temacie rekomendacji i ekspertyz. Już wówczas wskazywano w nich na konieczność wspomagania ANA jako warunku sine qua non powodzenia procesu odbudowy państwa, także w jego wymiarze ekonomicznym i społecznym.

Kolejnym dokumentem, który wobec powyższych trudności precyzował koncepcję tworzenia afgańskich sił zbrojnych, był tzw. Kompakt Afgański, przyjęty na konferencji rządu Afganistanu i dontorów w Londynie (styczeń-luty 2006 r.). Do pewnego stopnia zastąpił on Porozumienie z Bonn⁴⁸. W aneksie do Kompaktu (zatytułowanym „Security”) potwierdzono wolę pomocy sił międzynarodowych OEF i ISAF oraz donatorów indywidualnych rządu afgańskiego w tworzeniu afgańskich sił zbrojnych. Sprecyzowano również termin (koniec roku 2010), który uznano za obowiązujący dla stworzenia zbalansowanej etnicznie, w pełni profesjonalnej, znajdującej się pod cywilną, demokratyczną kontrolą i legitymizowanej społecznie armii afgańskiej. Podkreślono również, że coraz większa część środków na jej finansowanie powinna pochodzić ze źródeł budżetowych rządu afgańskiego, pomimo tego, że Bank Światowy szacował koszty utrzymania ANA na ok. 300

% sumy, która wpływała wówczas do budżetu państwa⁴⁹. Kompakt Afgański powołał również do życia organ decyzyjny dla wcielania w życie jego postanowień – Wspólną Radę Koordynacji i Monitoringu (Joint Coordination and Monitoring Board – JCBM). Na jej czele stoją przedstawiciele rządu afgańskiego oraz ONZ.

Dopiero w latach późniejszych w pełni zdano sobie sprawę, że utrzymywanie liczebności ANA nawet na poziomie 70 tys. osób jest daleko niewystarczające w obliczu narastającej rebelii antyrządowej (choć od 2005 r. NATO rozszerzyło swoją obecność na

48 Pełny tekst porozumienia Kompakt afgański (Afghanistan Compact), Londyn, 31 stycznia - 1 lutego, na:

http://www.nato.int/isaf/docu/epub/pdf/afghanistan_compact.pdf .

49 Jak twierdzą C. Hodes i M. Sedra, sekretarz obrony w administracji G.W. Busha, Donald Rumsfeld, poinformował wówczas rząd afgański, że rozmiary ANA powinny zostać zmniejszone do 45 tys. żołnierzy, a Afganistan przejdzie pod amerykański „parasol bezpieczeństwa”, który będzie go chronił przed zagrożeniami zewnętrznymi. Za: C. Hodes, M. Sedra, Warlordism…, op.cit., s. 56.

wszystkie prowincje kraju). W kolejnych latach wojska koalicji OEF oraz siły ISAF musiały zmierzyć się z rosnącym oporem i kontestacją swojej obecności w Afganistanie⁵⁰. Lawinowo narastała liczba ataków samobójczych oraz improwizowanych ładunków wybuchowych (Improvised Explosive Ordnance – IED) podkładanych pod koła pojazdów, którymi poruszały się siły międzynarodowe. Wiele państw NATO, które dyslokowały swoje kontyngenty w ramach ISAF, nie godziło się, by siły te brały udział w operacjach stricte bojowych⁵¹. W tym samym czasie w niektórych prowincjach południowych graniczących z Pakistanem (dokąd zbiegły niedobitki talibów i dokonały reorganizacji swoich oddziałów korzystając z gościnności lokalnych madras) trwał już na dobre proces rekrutacyjny do partyzantki (rozdawano ulotki, prezentowano nagrania video prezentujące przesłanie talibów i mułły Omara⁵²), rebelianci inicjowali ataki na coraz ambitniejsze cele - bazy wojskowe Stanów Zjednoczonych i afgańskich sił bezpieczeństwa, nawet w miejscach tak dobrze strzeżonych jak region południowego Kabulu. Na odrodzenie się rebelii miały też wpływ, zdaniem wielu ekspertów, niekorzystne zmiany w strategii amerykańskiej. O ile pierwotnie na początku operacji OEF polegano głównie na działaniu amerykańskich sił specjalnych i atakach z powietrza, już w roku 2002 ich rola uległa zmniejszeniu, co uważano za błąd. Siły specjalne, które przez wiele miesięcy stacjonowały w konkretnych wioskach zagrożonych odrodzeniem się rebelii, miały lepsze rozeznanie kulturowe, dysponowały dokładnym rozpoznanie terenu, co pozwalało skutecznie zapobiegać aktom przemocy; w okresie późniejszym, kiedy skupiono się głównie na operacjach typu clear and sweep, a liczbę sił specjalnych w Afganistanie zmniejszono do 5 tys. osób, sytuacja uległa znacznemu pogorszeniu⁵³.

W kolejnych latach, w związku z wymienionymi powyżej czynnikami i w wyniku realnych potrzeb, na spotkaniu w Tokio (5–6 stycznia 2008 r.) Wspólna Rada Koordynacji i Monitoringu postanowiła o zwiększeniu pułapu sił zbrojnych do 80 tys. żołnierzy, a kilka

50 Jak twierdzi A. Giustozzi, istnieje wyraźna korelacja pomiędzy początkiem interwencji USA w Iraku a wzrostem destabilizacji a Afganistanie. Początek rebelii neotalibskiej autor wyznacza na rok 2003. Patrz doskonale udokumentowana monografia: A. Giustozzi, Koran, Kalashnikov and Laptop. The Neo-Taliban Insurgency in Afghanistan, Columbia University Press, New York; Na ten temat patrz także S. Baldauf, O.

Tohid, „Taliban appears to be regrouped and well-funded”, Christian Science Monitor z 8 maja 2003 r.

51 Patrz: J. Nagl, R. Weitz, Counterinsurgency and the Future of NATO..., op.cit, s. 34-36.

52 A. Giustozzi, Koran, Kalashnikov and Laptop…, op.cit., s. 13 i nn.

53 Ibidem.

miesięcy później, we wrześniu 2008 r. do 122 tys. żołnierzy⁵⁴. Dodatkowo, 12 tys. osób miało otrzymać tzw. status TTHS (training, transient, holding, and student), co dawało potencjalną liczbę całości sił zbrojnych na poziomie 134 tys. osób. Zwiększenia liczebności sił zbrojnych domagał się przede wszystkim, pomimo dramatycznych trudności finansowych, rząd Afganistanu, m.in. w osobie ówczesnego ministra obrony Abudula Rahima Wardaka⁵⁵. Postulował on, by ANA liczyła co najmniej 150 tys. żołnierzy, gdyż mniejsze liczebnie siły nie będą w stanie zapewnić bezpieczeństwa kraju. Minister wskazywał również, że koszt rozmieszczenia jednego żołnierza sił międzynarodowych jest równy kosztom, jakie należy ponieść na utrzymanie nawet setki żołnierzy afgańskich⁵⁶.