Postawa lokalnych elit politycznych i „local ownership”

Truizmem będzie stwierdzenie, iż pozytywne nastawienie lokalnych elit politycznych do inicjowanego w państwie procesu reform sektora bezpieczeństwa jest warunkiem sine que non ich powodzenia (zaznaczyć przy tym należy, iż jest to warunek stały, bez względu na

44 Jak twierdzi E. Van Veen, o ile na początkowym etapie reform lokalne możliwości absorpcji środków kierowanych na realizację reform są często niewystarczające, o tyle w późniejszym okresie czasu trend ten się odwraca. Zob. E. Van Veen, Reverse Stakeholder Mapping…, op.cit, s. 10.

grupę państw, w jakiej SSR jest jest wdrażana). W literaturze przedmiotu podkreśla się fakt, iż proces SSR tylko z pozoru należy do sfery technicznej. W istocie większość proponowanych rozwiązań ma swój istotny aspekt polityczny (reforma sił zbrojnych może np.

wiązać się z likwidacją niektórych frakcji czy grup paramilitarnych, które stanowią silne wsparcie dla posiadających wpływy w kraju liderów politycznych, warlordów itp.), dlatego zawsze wywołuje poważne kontrowersje. Jak pisze Laurie Nathan „SSR jest reformą głęboko polityczną, jako że odnosi się do najbardziej wrażliwego sektora w państwa; może ona zakwestionować dotychczasowy układ sił, naruszyć czyjeś interesy i podać w wątpliwość przyjęte do tej pory założenia; dlatego może ona wywołać duże opory w państwie, jak również doprowadzić do napięć na linii państwo - inni aktorzy (…)”⁴⁵.

Większość badaczy podkreśla jednakże, iż powodzenie SSR wymaga pozytywnego nastawienia do przeprowadzanych reform głównej siły politycznej w kraju (pod warunkiem jednakże, że do niej należy kontrola nad sektorem bezpieczeństwa w państwie), która zgodzi się przyjąć na siebie rolę inicjatora reform. Chodzi przy tym nie tylko o udział przedstawicieli lokalnych sił politycznych w procesie określania zalożeń i kierunków reform, ale również na stopniowym przejmowaniu przez nich odpowiedzialności za wdrażanie SSR.

Jednakże, na każdym etapie tego procesu mogą pojawić się określone trudności.

Dynamika zmian na wewnętrznej scenie politycznej może sprawić, iż do władzy dojdą ugrupowania nieprzchylne toczącemu się procesowi i domagające się zmian (zwłaszcza że początkowo instytucje państwa, do momentu wyborów, mają przeważnie charakter tymczasowy⁴⁶). W środowiskach postkonfliktowych standardem jest również duża fragmentacja sceny politycznej, brak profesjonalizmu, uwikłanie oficjalnych przedstawicieli władzy państwowej w korupcję itp. Problemy mogą również wyniknąć z zarówno przedwczesnego, jak i zbyt późnego scedowania odpowiedzialności na lokalne instytucje państwa. W pierwszym przypadku mogą one nie udźwignąć ciężaru odpowiedzialności za kontynuację reform i doprowadzić do ich zahamowania. W przypadku drugim możemy mieć do czynienia z efektem podobnym - instytucje państwa, przez lata izolowane od

45 L. Nathan, No Ownership, no commitment, op.cit., s. 8.

46 W istocie SSR może być blokowana już na tym etapie. Politycy w nią zaangażowani, przez wzgląd na reelekcję, mają tendencję do uciekania przed rozwiązaniami kontrowersyjnymi, mogącymi skonfliktować ich z potencjalnymi wyborcami.

podejmowania decyzji przez partnerów zewnętrznych nie zdołały nabyć kompetencji do podejmowania dalszych działań w sferze SSR, cechuje je również przeważnie niechęć do podejmowania jakichkolwiek inicjatyw w tym zakresie. Jak podkreśla Nathan “niezależnie od powodów, dla których instytucje władzy lokalnej nie są gospodarzami reform, sytuacja taka nie sprzyja rozwojowi i demokracji; dominacja i paternalizm ze strony aktorów zewnętrznych prowadzą do niezadowolenia, oporu i inercji wśród lokalnych instytucji, które nie identyfikują się z rozwiązaniami pochodzącymi z zewnątrz. (…) To, co jest konieczne to nie lokalne poparcie dla programów tworzonych przez donatorów, ale raczej poparcie donatorów dla projektów inicjowanych lokalnie”⁴⁷.

Istotnym czynnikiem mającym wpływ na obniżenie efektywności podejmowanych reform jest również opór, jaki mogą one wywoływać u grup, które widzą w nich zagrożenie dla swoich interesów. Szczególnie w krajach, gdzie konflikt zbrojny toczył się przez wiele lat, wiele podmiotów czerpie korzyści - polityczne i materialne - z niestabilności, jaką generują działania wojenne. Proces SSR może zatem uderzać w ich interesy, a jeśli dysponują one dużą siłą polityczną i militarną, wysiłki reformatorskie mogą zostać wręcz zniweczone. Jak podkreśla wielu badaczy, negatywnym skutkom tego zjawiska można zapobiec już na etapie początkowym, np. przy zawieraniu porozumienia pokojowego, którego stronami powinny być wszystkie liczące się siły w danym kraju.

Warunkiem efektywności reform sektora bezpieczeństwa w kontekście wewnętrznym będzie zatem zapewnienie możliwie jak największej przychylności lokalnych sił politycznych (także tych, które nie sprawują w danym momencie władzy) dla tego procesu, także za cenę nieuniknionych kompromisów czy rezygnacji z niektórych rozwiązań, nawet jeśli obiektywnie uznawane byłyby one pożądane. Impuls do podjęcia reform, a potem określenie ich kształtu i kierunku musi wyjść od podmiotów lokalnych, a na każdym ich etapie to one powinny sprawować pieczę nad toczącym się procesem. Co oczywiste, w praktyce, szczególnie w kontekście postkonfliktowym jest to warunek niezwykle trudny do spełnienia

47 Niektórzy autorzy podkreślają, iż lokalne władze, świadome ograniczeń budżetowych państwa, godzą się na narzucony przez donatorów program SSR, którego w istocie nie akceptują, co w ostatecznym rozrachunku prowadzi do mniej lub bardziej otwartego hamowania reform. Wspomina o tym np. F. Ginwala, kanclerz Uniwersytetu w Kwazulu Natal, członek ministerialnej komisji przeglądowej w sprawie służb wywiadowczych w RPA, we wstępie do wspomnianego opracowania L.. Nathan pt. “No Ownership, No commitment”.

w „postaci idealnej”. Wydaje się, iż dochodzenie do punktu, w którym lokalne władze będą pełnoprawnymi gospodarzami SSR samo w sobie jest procesem, rzadko natomiast realnym punktem wyjścia.

3.3 Określanie programu reform

Choć uwarunkowania reform w krajach postkonfliktowych znacząco się od siebie różnią, wpływając na kształt tworzonych programów SSR, w literaturze przedmiotu podjęto próby określenia pewnych ogólnych zasad, wg których należy je formułować. Najważniejsze z nich to: właściwa identyfikacja problemów, z którymi boryka się sektor bezpieczeństwa w danym państwie, zapewnienie odpowiedniej sekwencji wprowadzanych zmian i zadbanie o ich spójność, wreszcie zabezpieczenie środków finansowych na ich realizację. Co istotne, program SSR musi uwzględniać szerszy kontekst działań postkonfliktowej odbudowy państwa i być kompatybilny z przedsięwzięciami prowadzonymi w innych sektorach. Autorzy reform powinni również uwzględnić realia budżetowe przy formułowaniu swoich propozycji.

Wśród najczęstszych problemów, jakie pojawiają się przy realizacji agendy SSR, to przede wszystkim zaniedbywanie pewnych przedsięwzięć kosztem realizacji innych. Jako że kontekstem dla SSR jest w omawianych państwach zazwyczaj operacja pokojowa, duży wpływ na jej sformułowanie i implementację ma dowództwo operacji, umacniając tendencję do koncentrowania się np. na szkoleniach wojsk i dostarczaniu uzbrojenia dla nowopowstających sił bezpieczeństwa. Inne aspekty, takie jak sfera zarządzania (szczególnie w takich wymiarach jak demokratyzacja, przejrzystość)⁴⁸, budowanie relacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami częstokroć są zaniedbywane.

Kolejną istotną kwestią jest dążenie wielu podmiotów zewnętrznych do uzyskania, ze względów finansowych i wizerunkowych, szybkich rezultatów podejmowanych działań.

Powoduje to zwiększoną presję na realizację tzw. projektów typu quick-impact, których efekty są widoczne w krótkim czasie po rozpoczęciu ich realizacji (budowa obiektów użyteczności publicznej, dostarczanie wyposażenia itp.), przy jednoczesnym spychaniu na

48 Na ten temat patrz Security Sector Reform in Post-Conflict Peacebuilding, DCAF Backgrounder, 5/2009.

dalszy plan działań (np. wieloletnie szkolenia dla wyższej kadry dowódczej, zapewnienie alternatywnych źródeł zarobkowania dla osób zdemobilizowanych, by obniżyć prawdopodobieństwo ich powrotu do szarej strefy, w której działają nielegalne ugrupowania zbrojne), których pozytywne efekty będą odczuwalne w dalszej perspektywie czasowej.

Szczególnie istotnym elementem programu reform sektora bezpieczeństwa w państwach postkonfliktowych, o czym była już mowa w pkt 3.1, jest zabezpieczenie środków finansowych na ich realizację. Wielokrotnie sektor bezpieczeństwa jest pomijany w szacunkach dotyczących potrzeb danego państwa (tzw. postconflict needs assessment - PCNA). Jak stwierdzają autorzy raportu na ten temat, Peter Middlebrook i Gordon Peake, w krajach postkonfliktowych koszty reform są szczególnie wysokie, dlatego kwestie dostępności i zarządzania środkami powinno być traktowane jako jedno z najistotniejszych uwarunkowań przy planowaniu SSR⁴⁹. Niejednokrotnie partnerzy zewnętrzni proponują bowiem rozwiązania, które przekraczają możliwości budżetowego danego państwa, ignorując kontekst finansowy. Skutkiem tego jest konieczność łożenia na reformy ze źródeł zewnętrznych, co w dłuższym okresie czasu prowadzi do popadania państwa w zależność od pomocy finansowej. Ważne jest zatem takie oszacowanie potrzeb, by z jednej strony, instytucje sektora bezpieczeństwa otrzymały konieczny dla sprawnego działania zastrzyk finansowy, a z drugiej inwestycja ta nie wpłynęła negatywnie na możliwość rozwoju innych sfer życia społecznego. Jak podkreślają autorzy raportu błędne oszacowanie kosztów proponowanych reform może mieć wręcz katastrofalne skutki: zdarza się bowiem, iż po kilku latach realizacji programu reform koniecznie jest obniżenie pensji lub drastyczne zmniejszenie rozmiaru sił zbrojnych czy policyjnych, co prawie zawsze wiąże się z redefinicją ich zadań i może, szczególnie w kontekście postkonfliktowym, dość szybko przełożyć się na zmniejszenie bezpieczeństwa obywateli⁵⁰. Receptą na uniknięcie tych problemów jest niewątpliwie uwzględnienie sektora bezpieczeństwa w całościowych planach dotyczących finansowania odbudowy państwa. Także, określenie rozmiaru sił zbrojnych i innych formacji tworzących sektor bezpieczeństwa, ich zadań (mają chronić wyłącznie

49 Zob. P. Middlebrook, G. Peake, Right-Financing Security Sector Reform, [w:] Policy Paper Series on Public Finance in Post-Conflict Environments, Center on International Cooperation, New York, January 2008, s. 4 i nn.

50 Podkreśla się przy tym, iż w rzeczywistości do tej pory nie doszło do wypracowania spójnej metodologii w zakresie szacowania kosztów postkonfliktowej odbudowy kraju, brakuje również instytucji, która dysponowałaby uniwersalną ekspertyzą w tym zakresie. Zazwyczaj są to zatem działania ad-hoc, podejmowane zanim jeszcze ukonstytuują się instytucje zajmujące się kwestiami finansowymi w danym kraju. Ibidem, s. 2-7.

obywateli swojego kraju czy przeciwnie – posiadać zdolności umożliwiające zwalczanie zagrożeń w kontekście regionalnym bądź nawet globalnym?), zarobków funkcjonariuszy musi brać pod uwagę długoterminowe możliwości budżetowe danego kraju.

4. Wnioski

Pomimo uznania kluczowego znaczenia SSR dla zapobieżenia nawrotowi konfiktu wielu badaczy wypowiada się sceptycznie o możliwości powodzenia reform sektora bezpieczeństwa w kontekstach postkonfliktowych. Zwraca się przede wszystkim uwagę na fakt, iż słabe instytucje państwowe i ich zazwyczaj niewielka siła oddziaływania nie dają żadnej rękojmi efektywej realizacji przyjętego programu, zwłaszcza jeśli jednocześnie mamy do czynienia z permanentnym brakiem funduszy, szybko słabnącym zainteresowaniem procesem reform wśród reprezentantów społeczności międzynarodowej oraz utrzymującym się negatywnym wpływem aktorów pozapaństwowych, kwestionujących nowoprzyjęte rozwiązania.

Z drugiej strony, Alan Bryden i Heiner Hänggi zauważają, iż kontekst ten może być również sprzyjający dla przeprowadzenia gruntownych zmian⁵¹. Przedłużająca się sytuacja niestabilności, hamująca możliwości rozwoju, wzmaga społeczną presję na przeprowadzenie reform i zapewnia, przynajmniej na początkowym ich etapie, duży kapitał zaufania dla jej inicjatorów. Głównym miernikiem powodzenia SSR będzie przede wszystkim określenie stopnia, do jakiego udało się zredukować przemoc, a także poziomu profesjonalizmu i zdolności do samodzielnego działania (bez znaczącego wsparcia z zewnątrz) lokalnych sił bezpieczeństwa (a zatem kryterium jakościowe, a nie ilościowe, wyrażające się przede wszystkim w liczbie wyszkolonych żołnierzy czy funkcjonariuszy innych formacji) i poziomu zaufania, jakim cieszą się w społeczeństwie.

Jak wynika z powyższych rozważań, trudno jest jednoznacznie i arbitralnie określić perspektywy efektywnej realizacji reform sektora bezpieczeństwa w państwach postkonfliktowych. Na jej wpływ, oprócz wymienionych w pkt. 3 najważniejszych czynników

51 A. Bryden, H. Hänggi, Reforming and Reconstructing the Security Sector [in:] A. Bryden, H. Hänggi, Security Governance in Post-Conflict Peacebuilding, DCAF 2005, s. 31.

warunkujących ma niewątpliwie sytuacja wyjściowa państwa w momencie inicjowania SSR, w tym okres trwania konfliktu, jego skala, siła potencjalnych separatyzmów. Wielu autorów zwraca jednocześnie uwagę na fakt, iż perspektywy powodzenia SSR można w rzeczywistości określić już na podstawie analizy sytuacji sprzed konfliktu – jeśli w państwie nie ma tradycji demokratycznej, za to jest postrzegane przez swoich obywateli wyłącznie jako instrument represji, odbudowa zaufania do instytucji sektora bezpieczeństa jest mało prawdopodobna, a nawyk poszukiwania ochrony poza jego strukturami, u pozapaństwowych aktorów zbrojnych będzie trudny do zmiany.

Ograniczony efekt jest zatem wpisany w naturę SSR w kontekście postkonfliktowym.

Skomplikowane uwarunkowania i dynamicznie ewoluująca sytuacja wewnętrzna wyklucza zastosowanie prostych recept i rozwiązań, nie sprawdza się również zazwyczaj bezpośrednie

„przeniesienie” modelu reform wypracowanego dla konkretnego kraju do innego⁵². Formułowane w związku z reformami oczekiwania nie mogą abstrahować od realiów także dlatego, iż bardziej niż w innych kontekstach efekty SSR są uzależnione od realizacji szerszej agendy transformacyjnej. Mamy tu jednocześnie do czynienia z pewnym paradoksem. Z jednej strony, w państwach postkonfliktowych, duży stopień dysfunkcji oficjalnych instytucji i deficyty w wielu sferach życia społecznego implikują potrzebę kompleksowych reform. Z drugiej strony, możliwość absorpcji tak gruntownych zmian jest właśnie w tego rodzaju krajach bardzo ograniczona, a zbyt skomplikowana i „pojemna” agenda transformacyjna może okazać się ciężarem nie do udźwignięcia.

52 Specyficzna sytuacja, w jakiej znajdują się niektóre państwa może np. prowadzić do przyjęcia rozwiązań niekonwencjonalnych, takich jak np. rezygnacja z utrzymywania sił zbrojnych, jeśli uznano je za stałe zagrożenie bezpieczeństwa w regionie (pokazuje to choćby ostatni Raport Biura Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka z 2010 r. w sprawie przestępstw, jakich dokonywały wojska Ruandy w Demokratycznej Republice Konga w latach 90). Właśnie z tego względu w niektórych państwach afrykańskich rozważa się obecnie zastępowanie armii siłami policyjnymi.

Rozdział III

Armia afgańska w XIX i XX wieku – koncepcje funkcjonowania, struktura, główne problemy

Proces reformy sektora bezpieczeństwa w Afganistanie, zapoczątkowany w 2002 roku po obaleniu reżimu talibów, charakteryzuje niezwykła złożoność uwarunkowań, zarówno natury wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Składają się na nie przede wszystkim: skomplikowana historia nowożytnego państwa afgańskiego, brak ciągłości władzy państwowej, wieloletnie uwikłanie kraju w wyniszczające konflikty zbrojne oraz problematyczne stosunki z państwami sąsiadującymi. Od początku swojego istnienia Afganistan był areną nieustannej rywalizacji politycznej wielkich mocarstw - najpierw, w XIX wieku - pomiędzy Rosją a Wielką Brytanią (tzw. Great Game), a w okresie zimnowojennym pomiędzy Związkiem Radzieckim i Stanami Zjednoczonymi. Afgańskie siły zbrojne (a także inne formacje o charakterze wojskowym lub paramilitarnym), które zostały sformowane w drugiej połowie XIX wieku, w wieku XX przeszły szereg przeobrażeń. Od momentu powstania kilkakrotnie ulegały rozpadowi, a kolejne rządy były zmuszone rozpoczynać proces ich budowy niemal od początku. Armia afgańska była tworzona w różnych warunkach, a jej kształ i zadania były odzwierciedleniem funkcji, jaką pełnił Afganistan na politycznej mapie świata w danym okresie. Najczęściej była to rola państwa buforowego, najpierw - po odzyskaniu nieodległości w 1919 roku państwowość afgańska była umacniania dzięki porozumieniu wielkich potęg. Po drugiej wojnie światowej Afganistan znalazł się w orbicie wpływów ZSRR, a obawy Związku Radzieckiego o to, czy zdołają utrzymać w tym państwie swoje wpływy, doprowadziły ostatecznie do inwazji sowieckiej na Afganistan.

Bez wątpienia inwazja ta okazała się najbardziej brzemienna w skutkach dla afgańskich sił zbrojnych. Nie tylko położyła kres istnieniu afgańskiej armii, ale doprowadziła do całkowitego rozpadu struktur państwa (w tym sektora bezpieczeństwa), pobawiła go niezbędnej infrastruktury i bazy materialnej koniecznej do ich odbudowy. Kryzys państwowości afgańskiej został dodatkowo pogłębiony w latach 90., kiedy intensywne konflikty pomiędzy komendantami wojskowymi nie tylko nie pozwoliły na odbudowanie instytucji afgańskiego państwa, ale spowodowały ich całkowitą dysfunkcję. Doprowadziło to w efekcie do przejęcia władzy w państwie przez ruch talibów, których polityka, choć oferowała okres stabilizacji po niemal piętnastu latach wojny, na dłuższą metę okazała się nie

do zaakceptowania ani przez represjonowanych przez ten rząd Afgańczyków, ani przez społeczność międzynarodową, gdyż rząd ten zaoferował schronienie Al-Kaidzie i jej przywódcy Osamie bin Ladenowi, architektowi i głównemu mocodawcy zamachów na World Trade Center i Pentagon z 11 września 2001 r.

W wymiarze wewnętrznym najistotniejszy kontekstem dla rozwoju sektora bezpieczeństwa od początku istnienia państwa afgańskiego były przede wszystkim skomplikowane stosunki pomiędzy poszczególnymi plemionami zamieszkującymi Afganistan. Społeczności te opierają się na strukturach klanowych, na czele z tradycyjnymi przywódcami jako liderami politycznymi, często też religijnymi, za którymi stała zazwyczaj siła militarna. Od początku istnienia państwa utrudniało to stworzenie armii w formie przyjętej w nowożytnich demokracjach. Od pokoleń plemiona afgańskie i ich przywódcy żyły w dużej izolacji od rządów w Kabulu (i była to izolacja dosłowna, wynikająca z ukształtowania terenu, które stało się później terytorium państwa afgańskiego), a wysiłki państwowotwórcze i modernizacyjne kolejnych władców przyjmowane były przez nie z dużą nieufnością (pogłębianą jeszcze w przypadkach, kiedy rządy w Kabulu były zdominowane przez grupę o odmiennej przynależności etnicznej). Z tą samą rezerwą traktowano podejmowane przez władze próby stworzenia narodowych sił zbrojnych, które byłyby lojalne wobec państwa, a nie plemion i ich przywódców. Wiąże się z tym zjawisko upolitycznienia armii, która nader często koncentrowała się nie na zapewnianiu bezpieczeństwa obywatelom państwa, ale na ochronie interesów konkretnego władcy, czy w okresie późniejszym, ugrupowania politycznego. Świadczy o tym jej czynny udział w zamachach stanu i wymuszaniu zmian o charakterze politycznym w Afganistanie (obalenie rządów Dauda i Najibullaha, udział w rewolucji Saur)¹.

Problemy funkcjonowania armii były także niewątpliwie pogłębiane przez fakt ich niemal całkowitej zależności (szczególnie w wymiarze finansowym, choć także materialnym, edukacyjnym) od pomocy z zewnątrz – w XIX wieku proces tworzenia sił zbrojnych podporządkowanych państwu był stymulowany przez Wielką Brytanię, w wieku XX w tej roli zastąpił ją przede wszystkim Związek Radziecki. Kolejne rządy afgańskie nigdy nie podjęły

1 Patrz np. N. Beaudet Normand, „L’armée nationale afghane: La solution ou le piège?”, Mondialisation.ca, na:

http://www.mondialisation.ca/l-arm-e-nationale-afghane-la-solution-ou-le-pi-ge),

szerzej zakrojonych starań o to, by uniezależnić się od donatorów, a tym samym od ich wpływów politycznych. Ostatecznie okazało się to katastrofalne w skutkach - w latach 60. i 70. XX proces budowy armii afgańskiej był niemal całkowicie sterowany przez władze ZSRR, a po wycofaniu ich pomocy armia afgańska przestała istnieć.

1. Trudne początki - próby tworzenia afgańskich sił zbrojnych na przełomie XIX i XX wieku

Pierwsze próby stworzenia armii (w sensie regularnych jednostek będących pod kontrolą i opłacanych przez państwo, wyposażonych w nowoczesne jak na ówczesne warunki uzbrojenie) przez ówczesnych władców Afganistanu sięgają początków XIX wieku. Wiąże się je z osobą amira Dusta Muhammada Khana (1826–39; 1843–63²), który już w latach 30.

chciał w ten sposób zneutralizować swoich rywali, głównie potężnych przywódców plemiennych, oraz wzmocnić swoją pozycję wobec sąsiadów. Khan czerpał wówczas z wzorców płynących z Europy, które zyskały również popularność w innych państwach regionu (Turcji, Iranu, brytyjskich Indiach itp.), próbując ograniczyć swoją zależnoć od plemion poprzez stworzenie stałych jednostek wojskowych będących do dyspozycji państwa.

Wcześniej obrona państwa afgańskiego opierała się przede wszystkim na pospolitym ruszeniu formacji plemiennych/klanowych i lokalnych milicji. Reformy te były kontynuowane przez kolejnych władców pod ścisłą kontrolą Brytyjczyków, którzy w 1939 r. zainstalowali w Kabulu przyjaznego im szacha Shuję (1839–42). Powstająca armia afgańska, uniezależniona od kontrybucji plemion i dowodzona przez władcę przyjaznego Brytyjczykom miała w zamyśle pozwolić Wielkiej Brytanii na wycofanie swoich wojsk z regionu bez utraty wpływów politycznych³.

Reformy te bez wątpienia zagroziły pozycji lokalnych przywódców plemiennych, którzy w 1941 roku stanęli na czele powstania przeciwko Brytyjczykom i zdołali na pewien

Reformy te bez wątpienia zagroziły pozycji lokalnych przywódców plemiennych, którzy w 1941 roku stanęli na czele powstania przeciwko Brytyjczykom i zdołali na pewien